تبیان، دستیار زندگی
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک

دادائیسم و سورئالیسم از جمله مکاتبی در قرن بیستم هستند که تأثیر مستقیم بر هنر گرافیک و ساخت پوستر از خود برجای گذاشتند.

سمیه رمضان ماهی- بخش هنری تبیان
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


دادائیسم، عکس العملی بود به دنیای دیوانه که با برپایی جنگ جهانی اول، تمامی دستاوردهای فرهنگی و هنری بشر را به زیر سوال برد. ضربه روحی حاصل از این جنگ، نشان از پوسیدگی دستاوردهای جامعه اروپایی داشت و حقارت ایمانِ کور و عدم کارایی مذهب، اخلاق قراردادی و مناسبات اجتماعی-سیاسی را به خوبی نشان می داد.
"تریستیان تزارا" به عنوان رهبر این جنبش، با همراهی "ژان آرپ" و "ریچارد هولسینگ"، با سرودن شعر-آوا که کلماتی فاقد معنا بود، این پوچی را در حوزه ادبیات نمایش داد.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک

"مارسل دوشان" نیز به عنوان برجسته ترین هنرمند این سبک، با گذاشتن سبیل برای مونالیزا، اثر معروف داوینچی، تمامی دستاوردهای هنری ادوار گذشته را به سُخره گرفت و با ارسال توالت مردانه ای تحت عنوان "چشمه" (fountain)  به عنوان یک اثر "حاضر-آماده" (ready-made) ، خط بطلانی بر روی هرآنچه بشر به عنوان "ارزش" پیش از این مطرح ساخته بود، کشید.
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
تمامی این موارد سبب شد هنر دادائیستی بعدها به عنوان ریشه پست مدرن شناخته شود:
توجه خاص به نفی شیء هنری و استفاده از حاضر آمده ها کاری بود که با دادئیسم شروع شد و بعدها در هنر پست مدرن خصوصا در هنر مفهومی (کانسپچوال آرت) پیگیری گردید.
همچنین توجه ویژه به هویت انسانی و نقد آن، در هنر معاصر به عنوان یک اصل از هنر پست مدرن درآمد که ریشه در نقدهای هویتی و اگزیستانسیالیستی دادائیسم داشت.
مسئله بعدی ایجاد و بازگشت مفهوم  و موضوع به اثر هنری بود؛ در تمامی دوران مدرن، هنرمندان سعی برآن داشتند تا با مفهوم زدایی از هنر، آن را به ساحتی ناب و مستقل وارد کنند. به همین دلیل در نهایت هنر مدرن به انتزاع و آبستره ختم شد. اما هنر دادائیستی به دلیل نقد اجتماعی، هرچند با مفاهیم مسخره، چیزی به نام مفهوم و موضوع را بار دیگر در هنر وارد کرد. چیزی که بعدها تحت عنوان "ایده" در هنر پست مدرن دنبال شد.
هرچند جنبش دادا، همانگونه که به سرعت رشد کرد، به خاموشی گرائید، اما تأثیر آن بر آثار گرافیکی امری قابل ملاحظه است. مهمترین اتفاق در گرافیک، استفاده از "فتومونتاژ" توسط هنرمندان گرافیست دادائیستی بود که شاید  پس از آن، هیچ گاه از عرصه فعالیتها و تکنیک های رایج گرافیک حذف نشود.

مهمترین گرافیست های دادائیستی
- رائول هوسمان Raoul Hausmann

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


- هانا هُخ Hannah Hoch

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


- کورت شویترس Kurt Schwitters که انشعاب "مِرز" را در هانور آلمان راه انداخت و یه استفاده از کلاژ در پوستر پرداخت.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


- جان هرتفیلد John Heartfield که مبتکر طرح مکانیکی برای فرایند چاپ اُفست بود.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


- ویلند هرتسفلد Wieland Herzfelde که از فتومونتاژ به عنوان ابزاری قوی برای تبلیغات بهره برد.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


- جورج گرُز George Grosz

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


امروزه هرتفیلید، هرتسفیلد و گرز، در طراحی پوسترهای سیاسی بسیار شناخته شده هستند.

سورئالیسم در گرافیک

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


مکتب سورئالیسم، به دنبال تجسم واقعیتی ماورای دنیای واقعی بودو به همین دلیل با شهود، دنیای رویا و قلمرو ناخودآگاهی که فروید مطرح کرد، وابستگی و قرابت داشت.
این جنبش که در دادائیسم ریشه دارد، توسط بیانیه ای که آندره برتون در سال 1914م. نوشت موجودیت خود را به عنوان یک سبک هنری به جهان اعلام نمود.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


شاید مشهورترین هنرمند نقاش این سبک "سالوادور دالی" باشد . وی در کنار هنرمندانی چون خوان میرو، ژان آرپ، جورجیو دکریکو، مارکس ارنست و رنه ماگریت، آثار بسیاری با رویکرد سورئالیستی در هنر خلق نمود.
شاعرانی نیز چون تریستان تزارا، لویی آرگون و پل الوار اشعاری با نگرش سورئال سرودند که خواندنشان همچنان بی لطف نیست.
با وجود آنکه سورئالیسم را می توان به نوعی دنباله هنر دادئیستی دانست اما برخلاف دادا که منفی، مخرب و نمایشی بود، سورئال به انسان و روح انسانی با زبانی شاعرانه می پرداخت و  از همین نظر توانست تأثیرات عمده ای بر هنر عکاسی و تصویرسازی برجای گذارد.
از میان تمامی هنرمندانی که نام برده شد شاید آثار مارکس ارنست، قرابت بیشتری با گرافیک داشته باشد، چراکه در آثار او نوعی "پیام گرافیکی" به چشم می خورد.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک

وی که مبدع تکنیک "فروتاژ" (نقش برداری سائیدنی یا مالشکاری) بود، با آثار خاصی که در حوزه تصویرسازی داستانهای تخیلی و اصولا به صورت منوتُن (mono tone) خلق کرد نقشی در تحول هنر گرافیک ایفا نمود.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک
دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک


سالوادور دالی نیز از دو راه بر هنر گرافیک تأثیر گذاشت:
عمق نمایی های او که به عنوان یک اصل در هنر نقاشی سورئالیستی درآمد، موجب تلاش در جهت ژرفا بخشیدن به صفحه تختِ چاپی شد.
همچنین شیوه طبیعت گرای او در ادغام چند نما در یک تصویر، بر هنر پوسترسازی و تصاویر مطبوعاتی موثر افتاد.

دادائیسم و سورئالیسم در گرافیک

به هر ترتیب این دو مکتب با تمام افت و خیزهایی که داشتند سبب شدند هنر گرافیک ، پوسترسازی و لیتوگرافی، راهی متفاوت برای پیشرفت در آینده را بیابد.