دروس عمومی را چگونه بخوانیم؟

یکی از مهم ترین مسائلی که شما عزیزان برای آمادگی در آزمون باید به آن توجه کنید این است که وقت مناسبی را به مطالعه دروس عمومی اختصاص دهید. خیلی از داوطلبان فکر می کنند که با یادگیری دروس اختصاصی و آمادگی کامل در این درس ها برای کنکور می توانند از دروس عمومی صرفه نظر و رتبه خوبی هم کسب کنند.

یکی از دلایل عدم مطالعه دروس عمومی این است که داوطلبان فکر می کنند وقتی را که می توانند برای مطالعه دروس اختصاصی داشته باشند خواندن دروس عمومی از آن ها می گیرد، و نکته دیگر اینکه خیلی از آن ها به علت ضعف در بعضی از دروس عمومی مثل عربی و زبان، به جای حل مشکل و یادگیری این درس ها با استدلالی غلط سعی می کنند با تمرکز بر درس هایی که در آن مشکلی ندارند خود را قانع کنند که نخواندن این دروس مشکلی برای آنان به وجود نخواهد آورد. باید به خاطر داشته باشید که نخواندن دروس عمومی اشتباهی بزرگ است و باعث می شود تا داوطلبان دیگر به راحتی بر شما پیشی بگیرند.

پس حتماً به این نکته توجه کنید که برای موفقیت در کنکور به هیچ وجه از هیچ کدام از دروس عمومی غافل نشوید. زیرا خواندن دروس عمومی به شما این امکان را می دهد که تا احتمال قبولی شما در کنکور چند برابر شود. بنابراین، داوطلبان باید توجه کنند که بخشی از وقت خود را در این زمان باقی مانده به دروس عمومی و مطالعه آن اختصاص دهند. ضمناً آنان که تاکنون مطاله دروس را جدی نگرفته اند، نباید ناامید باشند. زیرا مغز انسان توانایی هر کاری را دارد. و ما فقط باید بخواهیم و باور کنیم که موفق شویم.

توصیه ما در این خصوص این است که:

1- برای موفقیت در کنکور هم دروس عمومی و هم دروس تخصصی را باید خوب بخوانید و به دروس عمومی هم به اندازه کافی اهمیت بدهید و آن ها را پشت گوش نیاندازید.

2- در کنار دروس تخصصی، هر روز دو الی سه ساعت یا بیشتر را با توجه به میزان آگاهی و مهارتتان در دروس عمومی برای این دروس در نظر بگیرید. اگر شما مطالب را به تدریج خوانده و زمان های مناسبی را برای مرور آن ها در نظر بگیرید، حتماً توانایی پاسخگویی سوالات بیشتری را در کنکور خواهید داشت.

3- برای هر کدام از درس های عمومی برنامه ای داشته باشید و با حساب و کتاب پیش بروید و ببینید که با این روندی که پیش گرفته اید، آیا می توانید به موقع تا روز کنکور دروس عمومی را به پایان رسانده و آن ها را مرور کنید. اگر نه، تغییراتی در برنامه تان ایجاد کنید.

4- مرورهای روزانه، هفتگی و ماهانه را در نظر بگیرید و تمامی مرورها را برای آخر کار و نزدیک کنکور باقی نگذارید. در این صورت، درآخر کار وقتی مرور سراغ کتاب می روید ممکن است تمامی مطالب از یادتان برود. یک برنامه برای مطالعه دروس عمومی داشته باشید و یک برنامه برای مرور آن ها. برای انجام این کار می توانید از ابزارهایی مانند جعبه ی لایتنر هم استفاده کنید.

5- از افرادی که کنکور را با موفقیت پشت سر گذاشته اند، مشورت بخواهید و ببینید که آن ها برای زدن درصد بالایی در دروس عمومی چه روندی را پیش گرفته اند.

ادبیات

ادبیات از دروس با اهمیت، دارای ضریب بالا و بسیار رتبه آور می باشد. به همین دلیل، توجه کافی به این درس از اهمیت خاصی برخوردار است. این درس برای همه گروه های آزمایشی به عنوان درس عمومی، ضریب بالایی دارد. با این حساب، می توان گفت که کسب نمره پایین در دو درس ادبیات و معارف جبران ناپذیر است. سوالات درس ادبیات معمولاً سخت هستند و حدود پنجاه درصد سوالات دشوار را تشکلی می دهند. در ضمن، طرح سوال از متون خارج از کتاب درسی در قسمت های مختلف (املا، آرایه های ادبی، زبان فارسی معنی و مفهوم) به چشم می خورند.

بهترین راه تسلط بر لغت ها، یادگیری آن ها در درون متن است. پس باید متن را با دقت بخوانید و زیر کلماتی که معنی آن ها را نمی دانید خط بکشید و سپس معنای واژه های ستاره دار را از فرهنگ لغات در آورید و در حاشیه کتاب بنویسید و بارها مرور کنید. سعی کنید تمام معانی را که در واژه نامه کتاب درسی در برابر هر لغت آمده است، یاد بگیرید و تنها به معانی اول کلمه بسنده نکنید. هنگام مطالعه کتاب درسی باید تمامی لغات و اصطلاحاتی را که از لحاظ معنایی و املایی اهمیت دارند، مشخص و در حاشیه کتاب یادداشت کنید و معنی لغات را حفظ کرده و با چندبار نوشتن و تمرین کلمات مهم املایی، دیکته آن ها را یادبگیرید. دانش آموزان دقت داشته باشند که این کلمات مهم معنایی و املایی در تمام بخش های کتاب اعم از متون، شعرها، تمارین و ... یافت می شود. همچنین بعضی از واژه ها بیش از یک معنی دارند که دانش آموز باید به معانی مختلف آن توجه داشته باشد. برای مبحث املا، درس های املایی کتاب زبان فارسی، و برای مبحث واژگان، واژگان ذکر شده در پایان کتاب نیز باید مورد توجه و مطالعه قرار گیرد.

لازم به ذکر است که معمولاً چند سوال از لغت هاست. اشاره به تعداد سوالات احتمالی در کنکور به این دلیل است که شما وقت خودتان را با موضوعاتی که در هر درس باید مطالعه کنید واهمیت بیشتری دارد، تطبیق دهید.
سوالات املا معمولاً به شکل غلط املایی در یک متن یا چهار عبارت در چهار گزینه مورد سوال قرار می گیرد. سوالاتی که به صورت غلط املایی در یک متن پرسیده می شود معمولاً دشوارتر هستند، و زمانی که املای غلط از واژه های مشابه است پاسخگویی به سوال دشوارتر می شود (حدود دو تا سه سوال از املا مطرح می شود).

یکی از بخش های مورد سوال در کنکور آرایه های ادبی است. از آنجا که تقریباً نیمی از سوالات درس ادبیات به این بخش مربوط می شود، دانش آموزان باید به طور جدی به این مقوله پرداخته و به نهایت تسلط در مباحث آن برسند و تنها راه پاسخگویی به این گونه سوالات فقط آموختن درس آن ها که شامل قالب شعری، بیان و بدیع و حفظ کردن است، می باشد. نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که دو مقوله آرایه های ادبی و معنی و مفهموم اشعار به هم وابسته هستند و هنگام مطالعه اشعار و متون باید همزمان هر دو آنها را مد نظر قرار داده و هر یک را مکمل دیگری نمایید.

برای پاسخگویی به سوالات آرایه های ادبی باید ابتدا تعریف ساده هر کدام از آرایه ها را آموخته و هر آرایه را با یک مثال پر کاربرد و مشهور یاد بگیرید. هنگام مطالعه اشعار باید هر آنچه از آرایه ها به ذهنتان می رسد یادداشت کنید. در این هنگام باید هم به معنای ظاهری ابیات و متون توجه کنید و هم بتوانید با نگاهی تحلیلی مفهوم بیت را عنوان کنید و بتوانید متون و اشعاری را که با هم قرابت دارند، مشخص کنید. پس برای تسلط بر مقوله قرابت معنایی باید مطالعه با نگاهی کل نگرانه صورت گیرد و دانش آموز باید بتواند ابیات و متون مرتبط با هم را مشخص کند.

توجه کنید که برای یادگیری آرایه ها نباید فقط نمونه های کتاب را حفظ کنید بلکه به سوالات و مثال های خارج از کتاب هم توجه کنید. به این دلیل که برخی سوالات از خارج از کتاب طرح می شود. در کنکور بیش از یک آرایه در یک سوال پرسیده می شود. مثلاً می گویند در کدام گزینه هر سه آرایه استعاره، تشبه و تناسب وجود دارد و شما حتماً برای جواب دادن به سوالات آرایه های ادبی باید به خوبی مفهوم آن ها را بدانید (حدود سه سوال از آرایه).

سوالات تاریخ ادبیات، معمولاً از قسمت هایی طرح می شود که به سادگی نمی توان به آن ها پاسخ گفت. پس علاوه بر تاریخ ادبیات بالای  درس ها، باید توضیحات، و نام کتاب های مندرج در درآمد فصل های کتاب و همچنین فهرست اعلام پایان کتاب را به خوبی بخوانید و با روش تکرار یاد بگیرید. یعنی به جای اینکه برای آموختن تاریخ ادبیات یک فصل در یک نوبت، یک ساعت وقت صرف کنید، آن را در چهار نوبت 10 تا 12 دقیقه ای مطالعه کنید تا در حافظه شما بماند. دانش آموز می تواند با تهیه فلش کارت هایی اطلاعات مربوط به هر کدام از نویسندگان و شاعران را ثبت کرده و این فلش ها را به طور مرتب مرور کند. هر کدام از کارت ها به یک شاعر یا نویسنده اختصاص دارد و تمامی اطلاعات مربوط به شاعر در آن ثبت شده است.

دسته بندی شاعران براساس مکتب ادبی یا دوره تاریخی نیز می تواند به روند یادگیری سرعت بخشد. بخشی از دانش آموزان باید علاوه بر تاریخ ادبیات های موجود در متن کتاب، اعلام ذکر شده در آخر کتاب ادبیات فارسی را نیز به دقت مطالعه کنند. برای حفظ آثار شاعران نیز می توان از سر واژه ها استفاده کرد (برای مثال، آثار نظامی را می توانید در واژه "ملخ ها" خلاصه کنید: مخزن الاسرار، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، هفت پیکر، اسکندرنامه).

در کنکور، حدود 5 تا 6 سوال از سوالات ادبیات از زبان فارسی است. مباحث این کتاب به چهار بخش املا، نگارش، زبان شناسی و دستور زبان تقسیم می شود. دو مقوله نگارش و زبان شناسی نیز حاوی متون حفظی هستند که با شیوه سایر دروس متنی (مرور پیوسته) باید مطالعه شوند. اما بیشترین تاکید طراحان آزمون سراسری بر مقوله دستور زبان است. برای تسلط یافتن بر مطالب این بخش ابتدا باید تعریف ساده هر کدام از دستورها و قواعد را یاد گرفته و سپس به تمرین این قواعد روی متن بپردازید مثلاً برای تسلط بر مبحث ساختمان اسم، ابتدا باید انواع اسم را از لحاظ ساخت بشناسید و سپس ساخت اسم های موجود در یک متن را مشخص کنید. برای تست زدن بهتر، کتاب را خط به خط بخوانید و تمام مثال ها و تعریف های آن را در نظرداشته باشید. از حفظ کردن قواعد صرف نظر نموده و کاملاً آن ها را یاد بگیرید و در متون متفاوت خارج از کتاب از آن ها استفاده و تمرین کنید. برای جلوگیری از فراموشی، کتاب درسی و فیش برداری ها و خلاصه نویسی ها و تست های سال های گذشته را مرور کنید.

از معنی و مفهوم نیز 8 تا 9 سوال مطرح می شود. به همین دلیل سعی کنید تا آن ها را هم خوب یاد بگیرید. باز هم تاکید می کنیم که ادبیات هم مانند، دروس تخصصی شما از اهمیت خاصی برخوردار است و کسب درصد پایین در این درس، به ضرر شماست.

دین و زندگی

پس از ادبیات فارسی، درس دین و زندگی، ضریب بالایی دارد تو مهم ترین دروس عمومی محسوب می شود. البته در آزمون سراسری، ضریب هر درس به تنهایی اهمیت آن را نشان نمی دهد. بلکه کیفیت رقابت داوطلبان در آن درس بر اهمیت و نقش تأثیر می گذارد. در این میان، درس دین و زندگی نقش جالبی دارد. معمولاً داوطلبان ابتدا این درس و سپس ادبیات را بهتر و بیشتر می خوانند. به همین جهت، میانگین نمره قبول شدگان کنکور در این درس نسبت به سایر دروس عمومی بالاتر است و رقابت داوطلبان در این درس دشوارتر می شود. به طوری که کسب نمره پایین در این درس، شما را از آوردن نمره و رتبه لازم برای رشته های مطلوب محروم می سازد.

همان گونه که اشاره شد، دین و زندگی از جمله دروسی است که اکثر داوطلبان در کنکور درصد پاسخگویی بالایی در آن دارند. اگر به یک سوال پاسخ اشتباه دهید و به یک سوال اصلاً پاسخ ندهید، نزدیک به ده تا پنجاه نفر در رتبه کل خود ضرر خواهید کرد. با این همه، شما با مطالعه فقط چند ساعت در هفته می توانید به درصد بسیار خوبی در این درس برسید سوالی که در این جا پیش می آید این است که نحوه مطالعه صحیح، همراه با بازدهی بالا در درس دین و زندگی، چگونه است. برای پاسخ به این سوال باید گفت که مباحث مطرح شده در معارف به سه دسته تقسیم می شود: احاطه بر مفهوم کلی و هدف درس، به علاوه تسلط بر متن درس. فهم آیات با تسلط کامل بر ترجمه ها و اهداف آن ها، فهم هدف روایات، متن آن ها و همچنین ارتباطشان با درس. هر درسی، هدف خاصی برای خود دارد. ابتدا باید متن درس را با دقت بررسی کرد و پس از پایان درس، سوالات مربوط به اندیشه و تحقیق یا تفکر در آیات و تطبیق های حذف نشده از آزمون سراسری را نیز مطالعه کنیم تا چیزی از قلم نیفتد.

نکته مهم در یادگیری این درس، روش صحیح مطالعه هر بخش است. هنگام مطالعه متن درس، باید دقت کرد که سعی در حفظ کردن مطالب مانند امتحان نهایی نداشته باشید. پس هر بند یا پاراگراف مطالب مرتبط به بحث را به صورت مجزا یا داخل کروشه دسته بندی کنید. آن جمله را یا مطلب را مطالعه کنید و سپس در یک زمان کوتاه، آن نکته را تجسم کنید. توجه داشته باشید که به راحتی از جزء به کل می توان رسید و اگر زمانی نیاز به چینش این مطالب کنار یکدیگر باشد، شما تسلط لازم را دارید. در عین حالی که اگر نکته یا لغت مهمی در اثنای آن کروشه یا پرانتز،  وجود داشته باشد، با نکته برداری کاملاً در ذهن می ماند و اگر سوال به صورتی جدا از متن کتاب طرح شود، با این روش به راحتی قابل پاسخ گویی است. توجه داشته باشید که محور کار حتماً باید کتاب درسی باشد. قبل از تسلط به مفاهیم کتب از هر گونه بررسی تستی جداً خودداری کنید. مهم ترین قسمت سوالات دین و زندگی در آزمون سراسری، بخش (آیات) است.

باید به این نکته توجه کنید:

1- ابتدا باید آیه را با ترجمه آن خواند و بر آن تسلط پیدا کرد.
2- باید مفهوم مرتبط با آن آیه را فرا گرفت. به طوری که بتوان تشخیص داد کلیت آیه ها یا هر کدام از اجزای آن به چه نکته ای اشاره دارند.
3- توجه به ارتباطات آیات یا تیتر با آن موضوع و ارتباط با آیات و روایات هم مفهوم و حتی ارتباط با اشعار نیز، قسمت بسیار مهم این دسته، نکات سوال است.
4- در مورد آیات قرآنی، نام سوره های باید حفظ شود.
5- خط به خط دروس این کتاب مهم هستند. از روش های خوب مطالعه این درس، توجه به پاورقی و خط کشی و علامت ستاره یا پررنگ کردن نکته های مهم است.
6- توجه به تمامی آیات کتاب (ستاره دار و غیر ستاره دار) و ترجمه کلی و حدودی نقاط عربی هر آیه لازم است.
7- هنگام حفظ هر آیه باید به تیتر بالای آن پاراگراف و سرفصل ها توجه کافی شود.
8- به اشعار مطرح شده کتاب و مفهوم کلی آن توجه شود.
9- توجه به پاورقی های کتاب به خصوص نویسنده کتاب ها بسیار مهم است. بهتر است که تست های این درس را دو یا سه روز بعد از مطالعه انجام دهید.
10- پیشنهاد می شود که برای شروع، دین و زندگی 3 را مطالعه کنید و در ادامه، مطالعه دین و زندگی 2 را که به علت فاصله گرفتن از سال دوم دبیرستان، نیاز به بررسی دارد.

بخش مرکز یادگیری سایت تبیان، تهیه: داودی

تنظیم: مرجان سلیمانیان