به چه چیز باید عشق ورزید؟

گروهی از مردم که از عشق خدا بی نصیبند، کسانی هستند که اموال، کسب و کار، فرزند و اقوام و دوستان را در عرض خدا قرار داده اند و در مقابل، مؤمنان و خدامحوران لبریز از عشق پروردگارند و هیچ محبتی را بر محبت خداوند مقدّم نمی دارند.

محبت، «میلِ طبع، به چیز لذت بخش» است كه حالت شدید آن عشق نامیده مى شود. محبت در اصطلاح فلاسفه عبارت است از «میل به شخص یا شیء عزیز یا جذاب یا سودمند» كه با او و خواسته هاى او تناسبى داشته باشد. فاعل محبت، گاهى خداوند و گاهى انسان مى باشد.
بیشتر علمای كلام، محبت را به معنای اراده می دانند که فقط به ممکنات تعلق می گیرد. ازاینرو دوست داشتن خداوند (كه واجب الوجود است و از ممكنات نیست)، یا به معنای اطاعت از او و یا به معنای دوست داشتن احسان و ثواب اوست.

در عرفان اسلامی، محبت، اساس هستی است. به باور برخی عارفان، حقیقت عشق و نیز عاشق حقیقی و معشوق حقیقی، خداوند است؛ زیرا جز او موجودی نیست و کائنات همگی جلوه های او هستند. بنابراین هم می توان آن را به حضرت حق اسناد داد و هم به خلق.
عشق دو جنبه دارد: از یک سو اشتیاق خداوند (گنج پنهان) است که می خواهد برای موجودات آشکار شود. از سوی دیگر عشق و اشتیاق موجودات به خدا که در واقع عشق خدا به خویشتن خویش است (موجودات، تجلیات گوناگون خداوند هستند)؛ چون خدا هم خالق و مخلوق و هم عاشق و معشوق است.

به چه چیز باید عشق ورزید؟

بالاترین محبت ها، محبت به خداوند است. در انس و الفت با خداوند، چنان لذتی نهفته است که هیچ چیز را یارای برابری با آن نیست. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: خداوند به موسی بن عمران وحی کرد: مرا دوست بدار و دوستی مرا در دل های دیگران بگستران. موسی عرض کرد: ای خدا! من دوستت دارم، ولی چگونه تو را نزد بندگانت محبوب سازم؟ خدا فرمود: نعمت هایی را که به آنان داده ام، به ایشان یادآوری کن؛ زیرا آنان جز خوبی از من ندیده و به یاد ندارند.
به راستی، وقتی زیبایی و شگفتی خلقت، کشش عجیبی در دل ها ایجاد می کند، شناخت سرچشمه زیبایی، چه شوق و لذتی به همراه خواهد داشت.
البته دلی که جایگاه غیر خدا باشد، نمی تواند به طور کامل در اختیار خداوند باشد. از این رو، امام حسین علیه السلام می فرماید: أَنْتَ الّذی أَزَلْتَ الاغْیارَ عَنْ قُلوبِ احِبّائِک حَتّی لَمْ یحِبّوا سِواک.
خدایا! تویی که میل به دیگران را از دل های دوستانت بیرون کردی تا جز تو را دوست نداشته باشند.

بر پایه آیات قرآن، گروهی از مردم که از عشق خدا بی نصیبند، کسانی هستند که اموال، اقوام و دوستان را در عرض خدا قرار داده اند و در مقابل، مؤمنان لبریز از عشق پروردگارند و هیچ محبتی را بر محبت خداوند مقدّم نمی دارند. خداوند در قرآن مجید از آنان چنین یاد می کند: «الَّذینَ آمَنوا اشَدُّ حُبّاً لِلّهِ؛ دوستی آنان که ایمان آورده اند، به خداوند، شدیدتر است».
امام سجاد علیه السلام نیز در «مناجات المحبین» می فرماید: الهی مَن ذَاالَّذی ذاقَ حَلاوَةَ مَحَبَّتِک فَرامَ مِنْک بَدَلًا؛ خدایا کیست که شهد شیرین محبت تو را چشید و غیر تو را به دوستی گرفت؟

خدامحوران و محبت معصومین علیهم السلام

محبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از محبت خداوند قرار دارد. طبق برخی روایات، ایمان حقیقی به خدا زمانی تحقق می یابد که مؤمن، آن حضرت را از همه چیز و همه کس بیشتر دوست بدارد. در روایتی در این باره آمده است: لایؤْمِنُ أَحَدُکمْ حَتّی اکونَ احَبُّ الَیهِ فی وُلْدِهِ و والِدِه والنّاسِ اجمعین.
هیچ یک از شما ایمان (حقیقی) نیاورده است، مگر آنکه من، از خودش، فرزندانش، پدرش و همه مردم نزد او محبوب تر باشم.
در کنار محبت به پیامبر، محبت اهل بیت علیهم السلام بسیار سفارش شده است. خداوند می فرماید: قُلْ لَاأَسْأَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی (شوری/23)
(ای پیامبر!) بگو من هیچ مزدی از شما در برابر رسالتم درخواست نمی کنم، جز دوست داشتن خویشانم.
اهل سنت نیز دوستی اهل بیت علیهم السلام را محترم می دانند، چنان که امام احمد بن حنبل می گوید: هنگامی که آیه فوق نازل شد، اصحاب عرض کردند: ای رسول خدا، خویشاوندان شما که دوستی آنان بر ما واجب است، کیانند؟ آن حضرت فرمود: علی و فاطمه و دو فرزندشان علیهم السلام و این مطلب را سه بار تکرار فرمود.
پس محبت به اهل بیت علیهم السلام، در واقع از محبت به رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و در نهایت، از محبت به خدا مایه می گیرد. در روایت های گوناگونی آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره اهل بیت علیهم السلام می فرماید: انّی سِلمٌ لِمَنْ سالَمَکمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکم؛ من دوستِ دوستان شما و دشمنِ دشمنان شما هستم.

منابع:
-محمد جواد محمودى، ترتیب الامالى، ج 6، ص 360.
- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 95، ص 226.
- محمد محمدى رى شهرى، میزان الحكمة، ج 2، ص 236.
- سیوطى، درّالمنثور، ج 6، ص 7.