سرزمین پرحاشیه

مرور مهم ترین اتفاقات فرامتن كه بر سریال كمال تبریزی گذشته؛  این مجموعه روی آرامش می بیند؟

سریال «سرزمین كهن» پرحاشیه ترین مجموعه تلویزیونی است. بخش عمده ای از آن مربوط به اعمال سلیقه مدیران و نیز اعتراض های بیرونی است؛ حالا اما با توقیف تعمدی سریال توسط كمال تبریزی این حواشی به اوج می رسد. در این گزارش مهم ترین حاشیه هایی كه دامن «سرزمین كهن» را گرفته مرور می كنیم. طبعا هیچ كدام همپای جنجالی كه پخش سریال در میان برخی هموطنان بختیاری برانگیخت، نیست. كار تا جایی پیش رفت كه عزت الله ضرغامی،  رئیس وقت سازمان صدا و سیما میان بختیاری ها رفت و با پوشیدن لباس آن ها درصدد دلجویی برآمد. پخش سریال متوقف شد بعد از آن تا مدت ها خبری از «سرزمین كهن» نبود. فضا كه آرام شد خبر دیگری آمد كه قرار است سكانس های حساسیت برانگیز اصلاح شوند. فاز سوم سریال به تازگی كلید خورد تا این كه تبریزی خودش آن را تعطیل كرد.

آغاز حاشیه

نخستین اتفاق فرامتن سریال «سرزمین كهن» به سال 88 بر می گردد. ماجرا از این قرار است كه 14 ماه پس از تصویربرداری برای ساخت دكور متوقف شد. قرار بود سریال شش ماه پیش تولید داشته باشد و فاز دوم آن دی ماه سال 89 آغاز شود. همان زمان محمودرضا تخشید، مدیر وقت گروه فیلم و سریال شبکه سه با خبرگزاری مهر گفت وگویی انجام داد و گفت پخش «سرزمین کهن» از سال 90 آغاز خواهد شد که این امر تا سه سال بعد محقق نشد. همان سال خبری آمد كه فاز سوم سریال در سال 91 به تولید می رسد؛ حتی معاون وقت سیما از ساخت فاز سومش خبر داده بود اما از آن سو تیغ ممیزان به جان سریال افتاد تا این كه گروه سازنده ملزم به تكرار صحنه ها شدند و برخی سكانس ها را از نو تصویربرداری كردند.

این اتفاق باعث شد سریال در فاز دوم بماند و جلو نرود. كمال تبریزی مدتی بعد واكنش نشان داد و اولین خط  و نشان جدی را برای تلویزیون كشید:  «فیلمنامه ما به تصویب سازمان صدا و سیما رسید و ما هم بر اساس همین فیلمنامه تصویب شده، فیلمبرداری را شروع کردیم و فیلمبرداری دو فاز هم به پایان رسید، اما در اواسط فیلمبرداری فاز دوم بود که اعضای شورای طرح و برنامه سازمان تغییر کردند و دیدگاه شان نیز عوض شد این اصلاحات،  اصلاحات جزیی نبود بلکه جدی و مفصل بودند یعنی یک سری نکات باید به متن اضافه شود؛ بنابراین در حال حاضر در مرحله ای هستیم که فاز یک و دو را اصلاح می کنیم. اصلاحاتی که به سریال ما وارد شده، اصلاحاتی هستند که اگر از ابتدا می گفتند، انجام می دادیم. اشکال کار در این است که در نیمه راه مجبور شدیم این کار را انجام دهیم».

دارابی وارد می شود

بر اساس یك تفكر اشتباه،  وقتی مدیران عوض می شوند سریال ها هم دستخوش تغییر! این را می توان از گفت و گوی علی دارابی معاون وقت سیما با خبرگزاری مهر به وضوح پی برد:  «فاز یک و دو این سریال تصویربرداری شده است. با این حال از زمانی که من به معاونت سیما آمده ام قرار شده فیلمنامه سریال های الف ویژه آماده شود و بعد از آن عوامل برای تصویربرداری اقدام کنند. «سرزمین کهن» پیش از ورود من به معاونت سیما انجام شده بود. با این حال فاز یک و دو آن به لحاظ برخی روایت های تاریخی نیاز به اصلاحاتی داشت که با خود نویسنده و کارگردان برای این موضوع توافق کردیم. اصلاحات لازم برای فاز یک و دو مشخص شده و به زودی انجام می شود. بعد از آن فاز سه آغاز خواهد شد و «سرزمین کهن» به عنوان یکی از سریال های خوب معاونت سیما سال 92 از شبکه سه پخش می شود.» كم كم علاقه مندان به این سریال تاریخی خود را آماده تماشای «سرزمین كهن» می كردند كه خبر آمد سریال نیاز به اصلاحات دارد. حتی آنونس های پخش شده خبر از پخش سریال در پنج آبان 92 می داد. برخلاف زمان بندی اعلام شده، شایعه ای دیگر به گوش رسید:  به دلیل بازنگری در پوشش بازیگران زن و همچنین نارضایتی مسئولان صدا و سیما از کم رنگ بودن نقش جریانات اسلامی در پیروزی انقلاب، پخش این مجموعه با تأخیر روبه رو شده، تا برخی صحنه های آن مجدداً فیلمبرداری شود.» دو ماه گذشت تا این كه پنجشنبه سه بهمن سال 92 نخستین قسمت «سرزمین كهن» رنگ آنتن را دید و مخاطبان با اثری «قابل تامل» مواجه شدند.

اعتراض

17  روز بعداز پخش سریال محمد سادات ابراهیمی، نماینده مردم شوشتر در مجلس كبریت حاشیه بزرگ را كشید؛ اجازه دهید این بخش را به نقل از خبرگزاری مهر مرور كنیم: در ادامه شش روز بعد تعدادی از مردم ایل بختیاری در اعتراض به سریال «سرزمین کهن» در مقابل صدا و سیمای مرکز خوزستان تجمع کردند. بختیاری های معترض معتقد بودند این سریال با تحریف تاریخ بختیاری، چهره علی قلی خان سردار اسعد بختیاری و پسرش جعفرقلی خان از رهبران مشروطه خواه ایران را که جایگاه خاصی بین مردم بختیاری دارند و در صف مقدم مبارزه با استبداد قاجار و پهلوی بوده اند، خدشه دار کرده است. تجمع کنندگان عنوان کردند، در سریال «سرزمین کهن» نقش یک خانواده منفی، نوکیسه، سلطنت طلب و فاسد به خانواده ای با نام بختیاری داده شده که به آزار و اذیت یک خانواده روشنفکر، وطن پرست و مظلوم به نام اردکانی می پردازند. بر همین اساس 26 بهمن تعدادی از مردم ایل بختیاری در شهرهای مختلف استان خوزستان با حضور در مقابل صدا و سیمای مرکز خوزستان، نسبت به تحریف تاریخ در این سریال شبکه سه اعتراض کردند. همچنین به دلیل اینکه در یکی از سکانس ها یکی از شخصیت های سریال خطاب به زن بختیاری می گوید: «نذار بگم بختیاری چه جور بختیاری شد؟ بختیاری از کاسه لیسی و صدقه سری انگلیسی ها بختیاری شد.» اعتراض های زیادی متوجه «سرزمین کهن» شد... . بعد از اینكه طومارها امضا شد، عزت الله ضرغامی  با لباس بختیاری میان آن ها رفت، دلجویی كرد و جلوی پخش سریال را گرفت.

زلزله در سرزمین کهن

بعد از آن بارها و بارها درباره سرنوشت «سرزمین كهن» صحبت شد اما هیچ كدام عینیت نیافت تا این كه خود تبریزی ابتدای سال اعلام كرد با تغییر در تركیب بازیگران فاز سه كلید می خورد و اصلاحات فازهای قبلی اعمال می شود. چند هفته پس از رسانه ای شدن انصراف شهاب حسینی از همكاری با این سریال و جایگزینی آرش مجیدی، كمال تبریزی از تغییرات دیگر گفت و از دلایل این تصمیم پرده برداری كرد. او به خبرگزاری مهر گفت: «زمانی که ما به فاز دوم سریال وارد شدیم طبیعتا بیشتر بازیگران به دلیل گذشت زمان و بالا رفتن سن و سال تغییر کردند چون یک مقطع 10 الی 15ساله از این زمان می گذشت و در فاز سوم هم همین اتفاق رخ داد. ما یا باید شخصیت ها را پیر می کردیم و یا آنها را تغییر می دادیم البته از آنجایی که آقای شهاب حسینی به دلیل مشکلات و گرفتاری هایی که داشت، نمی توانست به تیم ملحق شود بنابراین هم بازیگر نقش رهی که او بازی کرد و هم عمده بازیگران در این فاز عوض شدند.» به گفته تبریزی: «سعید راد به جای فرهاد قائمیان و پریوش نظریه به جای هنگامه قاضیانی بازی می کند. گلچره سجادیه هم به این سریال اضافه شده است و البته نیکی کریمی به این دلیل که توانستیم با گریم چهره او را تغییر دهیم، هنوز حضور دارد.» البته كمال تبریزی در گفت و گوی روز گذشته با هفت صبح تاكید می كند تغییر و تحولات در تركیب بازیگران ضرری به «سرزمین كهن» وارد نكرده است.

نوبت به فراستی رسید

هفت اخیر «سرزمین كهن» را تعطیل كرد! در بخش پایانی برنامه که جمعه هفت خرداد روی آنتن شبکه سه رفت، مسعود فراستی به نقد فیلم تازه اكران شده تبریزی یعنی «دونده زمین» پرداخت: «این فیلم تمام افتخارش این است که پس از شش سال توقیف، اکران شد. من در عمرم تاکنون یک فیلم را به تنهایی ندیده ام. اما چند شب پیش این فیلم را به تنهایی همراه با صندلی های خالی دیدم. یک فیلم به شدت عقب افتاده، به شدت غیرسینمایی و غیرحرفه ای است که جایش متاسفانه در باکس «هنر و تجربه» است که هر فیلم توقیفی به درد نخوری را در آن می ریزند. اکران همین فیلم ها حتی به اعتبار «هنر و تجربه» ضربه زده است.» در بخش دیگری هم فیلم را این طور تعبیر كرد: «چون فیلم الکن است من سعی کردم از میان نقدها و گفت وگوها درباره فیلم بفهمم. هیچ کسی نقدی مثبت درباره این فیلم ننوشته است. خود کارگردان و تهیه کننده محترم در جایی گفته اند این فیلم نقدی بر وضعیت دولت قبل است. فیلم ابدا علیه دولت قبل نیست. فیلم علیه مردم است. فیلم به شدت بی غیرت است. همان بی غیرتی که اخیرا آقای جوادی آملی بر آن اشاره کردند که فروش خانه و مملکت به بیگانه مصداق کامل بی غیرتی است. ما دیاثت فرهنگی و هنری هم داریم که متاسفانه فیلم، چنین دیاثت و فروش غیرتی در آن است.» کمال تبریزی هم به نشانه اعتراض تصویربرداری فاز سوم از سریال «سرزمین کهن» را متوقف کرد .