تبیان، دستیار زندگی
عالمان و عارفان شیعی با برگفتن معارف حقه اهل بیت علیهم السلام که به سرچشمه زوال ناپذیر وحی متصل است راه به سوی معشوق ازلی و ابدی پیموده اند. «عارف در اصطلاح کسی است که حضرت الاهی او را به مرتبه شهود و ذات و اسماء و صفات خود رسانیده است و این مقام از طریق
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : هاجر نادعلی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ده دستورالعمل عرفانی اخلاقی از آخوند همدانی

عالمان و عارفان شیعی با گفتن معارف حقه اهل بیت علیهم السلام که به سرچشمه زوال ناپذیر وحی متصل است راه به سوی معشوق ازلی و ابدی پیموده اند. «عارف در اصطلاح کسی است که حضرت الاهی او را به مرتبه شهود و ذات و اسماء و صفات خود رسانیده است و این مقام از طریق حال و مکاشفه بر او ظاهر گشته باشد نه از طریق علم و معرفت.» (فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سیدجعفر سجادی، ص 555)

هاجر نادعلی/کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
دستورالعمل عرفانی اخلاقی از آخوند همدانی

ابوتراب نخشبی گوید: «عارف کسی است که چیزی او را مکدر نگرداند.» و عده ای گویند: «عارف کسی است که عبادت حق را از آن جهت انجام می دهد که او را مستحق عبادت می داند نه از جهت امید ثواب و خوف عقاب» (مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، ص80)

آخوند ملا حسینقلی همدانی

مرحوم آخوند ملاحسینقلی همدانی از مبرزترین شاگردان سیدعلی شوشتری و بزرگترین استاد اخلاق قرن اخیر است. نسب پدرش به جابر بن عبدالله انصاری صحابی مشهور می رسد. پدر ملا حسینقلی، همواره از خداوند می خواست فرزندش در سلک روحانیت درآید. پس از گذراندن ایام کودکی او را به تهران آورد. وی مقدمات را در زمانی کوتاه فراگرفت و سطوح را نزد بعضی از فضلا تحصیل کرد و سپس از محضر شیخ عبدالحسین تهرانی (شیخ العراقی)، استفاده برد. آنگاه به سبزوار رفت و از حوزه درس، حاج ملا هادی سبزواری توشه ها برگفت. بعد رهسپار نجف اشرف شد و سالیانی دراز از درس شیخ انصاری استفاده کرد و تقریرات فقه و اصول شیخ را نوشت. پس از درگذشت شیخ انصاری (1281 ق) نزد دیگران شاگردی نکرد، زیرا نیازی بدان نداشت و از عراق خارج نشد، بلکه منزوی بود و عهده دار فتوا و مرجعیت نشد. ولی خواص اهل علم و تقوا او را رها نکردند و از او خواستند درسی شروع کند، ایشان هم پذیرفت ولی از اظهار فضل و مطرح شدن به عنوان مدرس درس خارج بیزار بود و در منزلش تدریس می کرد. در عین حال، شاگردان زیادی دورش حلقه زدند و درسش مجمع طلاب فاضل گشت. (سیمای فرزانگان،رضا مختاری، ص 52 و 53)

کرامات عرفانی آخوند همدانی

عارف کسی است که چیزی او را مکدر نگرداند.» و عده ای گویند: «عارف کسی است که عبادت حق را از آن جهت انجام می دهد که او را مستحق عبادت می داند نه از جهت امید ثواب و خوف عقاب

او اهل مراقبه بود یعنی در تمام کارهایش «دوام توجه به مبدأ فیض» داشت. هنگام تدریس، شاگردان چنان محو استاد می شدند که خویش را از یاد می بردند. آقا سید علی قاضی می فرمود: در ایام تشرفم به نجف اشرف، روزی در معبری فردی را دیدم که کنترل کافی بر خویش نداشت. از یکی پرسیدم آیا این مرد اختلال فکر و حواس دارد؟ در پاسخ گفت: خیر، او هم اکنون از جلسه درس اخلاق آخوند ملاحسینقلی همدانی برخاسته است. و این از خود بیخودی که در او مشاهده می شود، تأثیر کلام و تصرف روحی آن جناب است.
از مرحوم میرزا جواد آقا ملکی نیز چنین نقل است: روزی استاد به من فرمود: تربیت یکی از شاگردان به عهده شماست و من عهده دار تربیت وی شدم. شاگردم در طول 6 سال مراقبت، دوران مقدماتی تجرّد را پیموده و قابلیت افاضه تجرّد را پیدا کرد. خواستم به دست استاد بدین خلعت مخلّع گردد. او را نزد استاد خود برده و عرض کردم: این آقا کار خود را انجام داده و مطلوب آن است که بدست مبارک بدین فیض نایل آید، مرحوم آخوند با دست مبارک خویش اشاره ای فرمودند و گفتند: تجرّد مثل این است، آن شاگرد می گوید: فوراً خود را جدای از بدنم دیدم و تمام بدن خود را در کنار خود مشاهده کردم. (رساله سیر و سلوک، منسوب به علامه بحرالعلوم، ص 145، پاورقی)

ده دستورالعمل عرفانی اخلاقی از آخوند همدانی

در وقت خواب، شهادت را بخوان و آیة الکرسی و یک مرتبه فاتحه و چهار مرتبه سوره توحید و پانزده مرتبه سوره قدر و آیه (شهداللّه) را بخوان و استغفار هم مناسب است

1- در اجتناب از معصیت کوتاهی مکن و اگر خدای نکرده معصیت کردی زود توبه نما و دو رکعت نماز به جا آور و بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفار کن و سر به سجده بگذار و در سجده از حضرت پروردگار عفو بخواه و امیدوارم عفو بفرماید.
2- اقلاّ یک ساعت به صبح مانده بیدار شو و سجده به جا بیاور.
3- سعی کن که عمل و ذکرت به محض زبان نباشد و با حضور قلب باشد که عمل بی حضور، اصلاح قلب نمی کند، اگر چه ثواب کمی دارد.
4- غذا را کم بخور، یعنی زیاده بر حاجت بُنیه مخور
5- هر قدر بتوانی روزه بگیر به شرطی که شب جای روز را پر نکنی.
6- شروع کن به نماز با قلب پاک از حقد و حسد و غَلّ و غش مسلمانان، و لباس و فرش و مکان نمازت باید مباح باشد.
7- بعد از فریضه صبح، هفتاد مرتبه استغفار و صد مرتبه کلمه توحید و دعای مصباح مشهور بخوان و تسبیح سیّده نساء (سلام الله علیها) را بعد از فریضه ترک مکن.
8- هر روز، هر قدر بتوانی، لااقل یک جزء قرآن با احترام و وضوع و خضوع و خشوع بخوان و در بین خواندن، حرف مزن.
9- در وقت خواب، شهادت را بخوان و آیة الکرسی و یک مرتبه فاتحه و چهار مرتبه سوره توحید و پانزده مرتبه سوره قدر و آیه (شهداللّه) را بخوان و استغفار هم مناسب است.
10- ذکر مبارک (لا اله إلاّ انت سبحانک إنّی کنتُ من الظلمین) را هر قدر بخوانی و در هر وقت، بسیار خوب است. (المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، ج 1 ص352؛ تذکرة المتقین، شیخ محمد بهاری، رساله نور علی نور، استاد حسن زاده آملی)

نتیجه گیری

ارزنده ترین شیوه سیر و سلوک از یک قرن قبل تا کنون شیوه ای است که از آخوند ملاحسینقلی همدانی باقی مانده است زیرا وی استادی کامل و جامع الشرایط بود و بهترین دلیل این مدعا آثار گرانقدر و شاگردان بزرگی است که از او به یادگار ماند، که آثار هر کس نشانی از دارائی اوست.


منابع:
1. الذریعة الى تصانیف الشیعة ،شیخ آقابزرگ طهرانی، نشر: دار الاضواء، 1403
2. المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام
3. تذکرة المتقین فی آداب السلوک و تزکیة النفس، بهاری همدانی، محمد بن محمد، مترجم:مبارک، عبدالرحیم، نشرآستان قدس رضوی، مشهد
4. رساله نور على نور در ذكر و ذاكر و مذكور ،حضرت آیه الله حسن حسن زاده آملی، انتشارات تشیع 1371
5. رساله سیر و سلوک( منسوب به علامه بحرالعلوم)، بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی ، شارح:حسینی طهرانی، محمدحسین،نشر نور ملکوت قرآن، مشهد مقدس
6. سیمای فرزانگان، مختاری، رضا، موسسه بوستان کتاب،1391ش
7. طبقات الصوفیة، ابو عبدالرحمن سلمی، چاپ نورالدین شریبه، حلب-سوریه، 1406/1986م
8. فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سجادی، سیدجعفر، نشر طهوری، 1362ش
9. مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه ، عزالدین كاشانی، محمود بن علی، موسسه نشر هما، تهران

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.