هشدار! جرایم تلگرامی را بشناسید

با توسعه فضای مجازی به ویژه در حیطه شبکه های اجتماعی و با توجه به در دسترس بودن آن از طریق گوشی های هوشمند، شکل هایی تازه از جرایم سایبر نمود می یابد که شناسایی انواع آن و مواجهه صحیح با آنها ضرورتی انکارناپذیر است.

مزایا و امتیازات فضای مجازی از ابتدای ظهور آن در کشور ما تا امروز که شکلی همه گیر یافته است، همواره دوشادوش تهدیدها و معایب این فضا رشد کرده و امروز که حدود 13 سال از تدوین اولین قانون مرتبط با فضای مجازی در کشور ما می گذرد، با توسعه فضای مجازی به ویژه در حیطه شبکه های اجتماعی و با توجه به در دسترس بودن آن از طریق گوشی های هوشمند، شکل هایی تازه از جرایم سایبر نمود می یابد که شناسایی انواع آن و مواجهه صحیح با آنها ضرورتی انکارناپذیر است.
از سال 1382 به بعد با تصویب قانون تجارت الکترونیک، نوع جدیدی از ادله اثبات دعوی که همان ادله الکترونیکی است، به رسمیت شناخته شد و در ادامه، قانون جرائم رایانه ای، وجه کیفری فضای مجازی در کشور را مورد توجه قرار داد.
در حال حاضر، طبق آمار ارائه شده از سوی مدیران نرم افزار ارتباطی «تلگرام»، حجم بالایی از کاربران این پیام رسان اینترنتی را ایرانیان تشکیل می دهند. این حضور گسترده در چنین فضایی، بدون شک این محیط مجازی را مستعد وقوع جرایمی می کند که پیشگیری از آنها یا مجازات مرتکبان، می تواند گامی در جهت ارتقای سطح امنیت این فضا ارزیابی شود.

از جمله ساده ترین و احتمالا بیشترین جرایمی که می تواند از طریق تلگرام رخ دهد، تهدید و اخاذی است. وقتی یک کاربر، از چت خصوصی خود با فردی دیگر اسکرین شات می گیرد و برای عدم انتشار آن، او را تحت فشار می گذارد، جرم «تهدید» رخ داده است. طبق ماده 669 قانون مجازات اسلامی مصوب 75، هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید کند، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم  خواهد شد. وقتی قانونگذار در این ماده از عبارت «به هر نحو» استفاده کرده است، تهدید از طریق تلگرام را هم می توان داخل در مفهوم این ماده قانونی دانست.
این ماده، صرف «تهدید» را جرم دانسته و کاری به این ندارد که فرد تهدیدکننده، تهدید خود را عملی می کند یا خیر. حال فرض کنیم که تهدید، عملی شود. در اینجا ماده 17 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388 مقرر می دارد که هر كس صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر كند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی كه منجر به ضرر یا عرفا موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از 500 هزار تومان تا 4 میلیون تومان یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
یکی دیگر از جرایم شایع در فضای تلگرام، انتشار محتوای مستهجن است. گاه ممکن است یک عکس، فیلم، صوت یا متن مستهجن برای ما ارسال شود و ما هم به راحتی آن را برای دیگران ارسال کنیم؛ غافل از اینکه طبق ماده 14 قانون جرایم رایانه ای، این کار 91 روز تا دو سال حبس یا از 500 هزار تومان تا 4 میلیون تومان جزای نقدی دارد. البته اگر این محتویات مستهجن به كمتر از 10 نفر ارسال شود، تنها مستوجب جزای نقدی از 100 هزار تومان تا 500 هزار تومان خواهد بود اما اگر این کار به عنوان حرفه و تجارت انجام شود، اگر فرد مفسد فی الارض شناخته نشود، به حداكثر هر دو مجازات مقرر در ماده 14 محكوم خواهد شد.
بد نیست بدانید که طبق قانون، محتویات مستهجن به تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیر واقعی یا متنی اطلاق می شود كه بیانگر برهنگی كامل زن یا مرد یا اندام تناسلی یا آمیزش یا عمل جنسی انسان است.
حال ممکن است کسی خود محتوای مستهجن را ارسال نکند اما افراد را ترغیب به تماشای یک مطلب مستهجن کند؛ درست همان کاری که برخی ادمین های کانال ها برای افزایش بازدید خود یا تبلیغ کانال دیگران انجام می دهند. بد نیست بدانید که همین کار هم طبق بند الف ماده 15 قانون جرائم رایانه ای جرم است و فردی که مرتکب این کار می شود، به حبس از 91 روز تا یك سال یا جزای نقدی از 500 هزار تومان تا 2 میلیون تومان یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

بند ب همین ماده نیز مقرر می دارد: «چنانچه افراد را به ارتكاب جرائم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روان گردان یا خودكشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز تحریك یا ترغیب یا تهدید یا دعوت كرده یا فریب دهد یا شیوه ارتكاب یا استعمال آنها را تسهیل كند یا آموزش دهد، به حبس از 91 روز تا یك سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم می شود.»
از جمله جرایم دیگر در فضای تلگرام، انتشار برخی شایعات است. گاه پیش می آید که مطلبی برای ما ارسال می شود و ما همان مطلب را بدون تحقیق پیرامون صحت و سقمش، در یک گروه تلگرامی یا برای برخی افراد ارسال می کنیم. این کار در مواردی عنوان مجرمانه دارد و می تواند برای ما درد سر شود؛ چنانکه طبق ماده 18قانون جرایم رایانه ای «هر كس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی اكاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینكه از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امكان)، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.»
و نهایتا اینکه برخی افراد، تلگرام را وسیله سودجویی و کلاهبرداری قرار می دهند. اگرچه در فصل سوم قانون جرایم رایانه ای، بحث کلاهبرداری رایانه ای مطرح شده اما به نظر می رسد آن نوع از کلاهبرداری که قابل ارتکاب به وسیله تلگرام باشد، داخل در مفهوم این فصل نمی شود و کلاهبرداری از طریق تلگرام، با ماده 1 قانون قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداری قابل مجازات است که مقرر می دارد: «هر كس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شركتها یا تجارتخانه ها یا كارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال واختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیش آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار كند و به یكی از وسایل مذكور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل كرده و از این راه مال دیگری را ببرد، كلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یك تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی كه اخذ كرده است محكوم می شود.»