تولد بدون درد

بارداری و زایمان از علت‌های اصلی مرگ و معلولیت زنان در سنین باروری در كشورهای در حال توسعه است.

سالانه میلیون‌ها مادر و فرزند در زمان حاملگی و بارداری، حین زایمان و در اوایل كودكی از بین می‌روند و تعداد بیشتری از این گروه آسیب‌پذیر از سلامت ناكافی و تغذیه كم و نامناسب برخوردار هستند.

در قبال هر یک زن كه فوت می‌كند، 50 -30 نفر از عوارض بارداری، عفونت و بیماری‌های ناشی از بارداری رنج می‌برند. هر ساله تقریباً 3/4 میلیون نوزاد تازه متولد شده، در طول ماه‌های اول زندگی جان خود را از دست می دهند. به‌علاوه 4 میلیون نیز مرده به دنیا می‌آیند كه بسیاری از این مرگ‌ها مربوط به عوارضی است كه مادران، آنها را در طول بارداری و زایمان تجربه كرده‌اند.

در این میان 60 درصد مرگ مادران به علت خطاهای پزشكی، مامایی و پرستاری است. متأسفانه روزانه 1600 زن باردار در حین زایمان یا پس از آن در اثر زایمان جان خود را از دست می‌دهند. 80 -60 درصد علت مرگ و میرها را خونریزی، سختی زایمان، فشار خون بالا و عوارض سقط جنین شامل می‌شود و 78 درصد این مرگ و میرها در 24 ساعت اول اتفاق می‌افتد.

دكتر مطلق، مدیر كل سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت در این باره می‌گوید:

«30 درصد این مرگ و میرها به علت خونریزی، 14 درصد به علت فشار خون بالا، 14 درصد به علت بیماری‌های قلب و عروق، 13 درصد به علت عفونت و پس از آن به ترتیب خون‌ریزی دوران بارداری، عوارض سقط جنین و آمبولی ریه مهم‌ترین عامل مرگ و میر مادران است.»

در كشور ما از سال 1375 تا 1384، 2585مرگ مادران باردار و در سال 1384، 295 مورد مرگ مادر گزارش شده كه 6/87 درصد این مرگ و میرها در بیمارستان اتفاق افتاده و 60 درصد آن‌ها به علت خطاهای پزشكی، مامایی و پرستاری به‌وقوع پیوسته است.

اهمیت این مسأله زمانی آشكارتر می‌شود كه بدانیم 17 درصد مرگ مادران توسط افرادی اتفاق می‌افتد كه هیچ دوره آموزشی ندیده‌اند و این امر عدم توجه به آموزش صحیح دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مامایی و مشخص نبودن جایگاه رشته مامایی را نشان می‌دهد.

شاید همین امر یكی از مهم‌ترین علل گرایش به سزارین‌های بی‌مورد و در نتیجه مرگ و میرهای پی‌درپی است. بر طبق آمارهای اعلام شده وزارت بهداشت، شیوع سزارین در ایران به‌طور متوسط سه برابر بیشتر از آمارهای جهانی است. در آمریكا و در چند كشور غربی، تعداد عمل‌های سزارین از 5/4 درصد در سال 1965 میلادی به 25 درصد در سال 1998 افزایش یافت.

از این سال به بعد آمار سزارین اندكی كاهش یافت یا تقریباً ثابت ماند، ولی در كشور ما سیر صعودی انجام عمل سزارین همچنان ادامه دارد.

علل افزایش تمایل به سزارین

کاهش احساس درد

دكتر رویا رضوی، متخصص زنان و زایمان علت اصلی تمایل زنان به سزارین را "عدم احساس درد" عنوان می‌كند و می‌گوید: درد احساسی ناخوشایند، ولی مفید است كه حكم یك مكانیسم محافظتی اولیه را دارد. در فرآیند زایمان نیز شروع درد هشداری برای زن باردار است كه باید برای زایمان كمك بگیرد.

كاهش تعداد باروری‌ها

توجیه دیگر افزایش آمار سزارین در دنیا را می‌توان كاهش تعداد باروری‌ها دانست. در حدود نیمی از زنان باردار، برای نخستین بار زایمان را تجربه می‌كنند و تعداد عواملی كه متخصص زنان را وادار به انتخاب شیوه سزارین می‌كنند در زایمان اول بیشتر است.

دكتر سكینه قدیانی، متخصص بیهوشی علت این امر را عدم پیشرفت زایمانی عنوان می‌كند و می‌گوید: از علل دیگر این امر افزایش سن بچه‌دار شدن در میان زنان است. امروزه دختران تمایل كمتری به ازدواج در سنین پایین دارند.

با بالا رفتن سن ازدواج و متعاقب آن باردار شدن زنان، احتمال نیاز به سزارین افزایش می‌یابد.

مراقبت دقیق از جنین

دلیل سوم، افزایش امكان دقیق‌تر شدن مراقبت از جنین و كنترل ضربان قلب اوست. با كمك دستگاه‌های الكترونیكی مدرن، اختلال در وضعیت جنین سریع‌تر شناسایی می‌شود و متعاقب آن از شیوه سزارین كمك گرفته می‌شود.

همچنین متخصصان زنان و زایمان و ماماها، به دنبال ترس از برخی مشكلات حقوقی كه می‌تواند در نتیجه زایمان طبیعی ایجاد شود، سزارین را انتخاب می‌كنند، زیرا در صورت بروز اختلال در سلامت مادر یا جنین در هنگام زایمان طبیعی مقصر شناخته خواهند شد.»

عقاید و دیدگاه‌های نادرست

گروهی از مردم تصور می‌كنند كه ضریب هوشی افراد حاصل از زایمان سزارین بالاتر از كسانی است كه با زایمان طبیعی متولد شده‌اند، اما در واقع ارتباطی میان بهره ‌هوشی افراد و شیوه تولد آن‌ها وجود ندارد.

دكتر رضوی در این باره عنوان می‌كند: «در برخی از تحقیقات، ضریب هوشی نوزادان حاصل از زایمان طبیعی نسبت به نوزادان سزارینی بالاتر گزارش شده است. برخی از زنان نیز ضررهای زایمانی را مختص به زایمان طبیعی می‌دانند.ولی گزارش‌های زیادی از فلج اعصاب بازویی، شكستگی جمجمه و سایر استخوان‌ها در نوزادانی كه به طریق سزارین به دنیا می‌آیند وجود دارد.

همچنین تحت فشار قرار گرفتن قفسه صدری طی زایمان طبیعی مایع داخل خانه‌های ششی ریه نوزاد را خارج می‌كند و در نتیجه تنفس وی عمیق‌تر و سریع‌تر شروع می‌شود.»

بنا به گفته بسیاری از كارشناسان، زایمان طبیعی در برخی بیمارستان‌ها در محیط و شرایط بسیار نامناسب و غیرقابل تحمل انجام می‌شود.

دكتر آرش عازمی‌خواه رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، دلایل گرایش زنان ایرانی به سزارین را به سه دسته تقسیم كرده و می‌گوید: «یك دسته از دلایل، علت‌های مربوط به گیرنده ی خدمت، یعنی مادر است.

خدمات زایمانی در كشور ما مطابق استانداردهای روز دنیا نیست. مادر متحمل درد فراوان می‌شود و در نتیجه خاطره ناخوشایندی از زایمان طبیعی در ذهن او باقی می‌ماند و آرام آرام با انتقال این خاطرات، سزارین در بین مادرها متداول و حتی تبدیل به مُد روز می‌شود.»

وی دلیل دوم را مربوط به ارایه دهندگان خدمت، یعنی پزشكان و ماماها می‌داند و می‌گوید: «نظام انجام زایمان در كشور ما مبتنی بر متخصص است نه ماما و چون سزارین هم در زمان كوتاه‌تری انجام می‌شود و هم درآمد بیشتری در مقایسه با زایمان طبیعی برای پزشكان به همراه دارد، از این رو پزشكان سزارین را ترجیح می‌دهند.

از طرف دیگر در سزارین این پزشك است كه زمان زایمان را تعیین می‌كند و می‌تواند هر زمان از شبانه‌روز كه مایل باشد عمل را انجام دهد، در صورتی كه در زایمان طبیعی امكان دارد حتی 8-7 ساعت زمان، برای یك كار لازم باشد.»

عوارض سزارین

سزارین مانند هر عمل دیگری، یک جراحی محسوب می‌شود و خطرات مخصوص خود را دارد. این جراحی نیز مانند سایر جراحی‌ها نیازمند بیهوشی است. بیهوشی نیز خطراتی چون ابتلا به خونریزی، عفونت و احتمالاً نیاز به انتقال خون را به همراه دارد.

دكتر ناصر افضلیان، متخصص كودكان و كارشناس اداره كودكان وزارت بهداشت، در تشریح این عوارض می‌گوید: «چون نوزادان سزارینی فشارهای طبیعی زمان زایمان را تحمل نمی‌كنند، ریه‌های آن‌ها از مایعات و ترشحات خالی نمی‌شود، در نتیجه عوارضی چون زجر تنفسی در این نوزادان بسیار شایع است؛ تا آنجا كه حدود نیمی از این نوزادان نیاز به بستری شدن در ICU را دارند كه این مسأله هزینه زیادی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌كند.

به هرحال انتخاب چگونگی زایمان حق هر مادری است، ولی آنچه این انتخاب را آگاهانه‌تر می‌كند این است كه مادر مطمئن باشد كه هر روشی كه انتخاب می‌كند آن روش به بهترین نحو صورت گیرد و این اطمینان وقتی حاصل می‌شود كه شرایط زایمان طبیعی هم به‌روز و هم مطابق با استانداردهای دنیا پیشرفت كند و تسهیلاتی كه برای آن در نظر گرفته می‌شود منصفانه باشد. از طرف دیگر آگاه كردن مادران و دادن اطلاعات درست به آن‌ها چه از طرف رسانه‌ها و چه پزشكان می‌تواند در تصمیم‌گیری درست مادران سهم قابل توجهی داشته باشد.

سمیه شرافتی

* مطالب مرتبط دراین سایت :