تشویق به سیگار کشیدن در سریال شهرزاد!

از وقتی كه پای تبلیغات سیگار از رسانه ها و مسابقات ورزشی كوتاه شد، سرمایه گذارهای شركت های دخانیاتی به فكر استفاده از تبلیغات غیرمستقیم افتادند. پس از آن بود كه مدیران شركت های دخانیاتی راه را در استفاده سیگار در فیلم ها دیدند و با گرفتن صحنه سیگار كشیدن بازیگرهای محبوب در فیلم ها راه را برای تشویق و ترغیب مردم به استعمال دخانیات باز كردند.

آن سكانس فیلم «از سیگار كشیدنتان متشكرم» را به یاد بیاورید كه گردانندگان شركت های دخانیاتی وقتی از كاهش مصرف سیگار در بین جوانان ناراضی شدند با بستن قراردادهای كلان با تهیه كنندگان، از كارگردان ها خواستند در فیلم هایشان بازیگرها پكی به سیگار بزنند. همین پك های طنازانه بازیگرها كار خودش را كرد و به روشی جذاب برای تبلیغ سیگار تبدیل شد.  حالا انگار همین فرمول در ایران در حال تكرار شدن است. هنگامی كه نگاهی به بیشتر فیلم های سینمای ایران می اندازیم، می بینیم بازیگرها در سكانس های زیادی در حال دود كردن سیگار هستند. این سیگار دود كردن بازیگرها به قدری غلیظ شده كه امسال صدای معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی را هم در آورد و او از ممیزی صحنه سیگار كشیدن پرسوناژها خبر داد.  حالا پس از سینما، سیگار جای مناسبی در فیلم های شبكه نمایش خانگی پیدا كرده است. سریال پربیننده «شهرزاد» از همان اولین قسمت ها، سكانس های بسیار زیادی از سیگار كشیدن شخصیت های اصلی اش نشان داد و هر چه این سریال جلوتر رفت، تعداد و میزان سیگار كشیدن ها بیشتر شد. اغراق در دود كردن سیگار شخصیت ها در این سریال در قسمت های بعدی به حدی زیاد شد كه در هر قسمت چندین بار شهاب حسینی را  به عنوان یكی از بازیگر های اصلی در حال سیگار كشیدن دیدیم. در كنار او مهدی سلطانی و دیگر بازیگرها هم مدام دستی بر آتش دارند و از این آتش برای روشن كردن سیگار استفاده می كنند.
سالهاست شرکتهای دخانیات برای تبلیغ محصوالتشان در فیلمها هزینه پرداخت میکنند. گرچه این نوع تبلیغات دیگر مجاز نیستند، اما فیلمهای مخصوص جوانان و حتی برخی از فیلمهای کودکان، ممکن است شامل تصاویری از شخصیتهایی باشد که سیگار میکشند. این تصاویر بسیار اثرگذارند به این دلیل که میتوانند استعمال دخانیات را به عنوان رفتاری طبیعی، قابل قبول و حتی جذاب جلوه دهند. جوانان ممکن است شخصیت ستاره فیلمها را چه در روی صحنه و چه در زندگی خصوصیشان به عنوان الگوی خود قرار دهند و بخواهند رفتار آنان را تقلید کنند. با گذشت زمان، تعداد صحنه هایی که استعمال دخانیات را در فیلمها ترویج میکنند، کاهش یافته است، اما هنوز فیلمها شامل هزاران تصویر استعمال دخانیات هستند که اثبات شده جوانان را به شروع استفاده از دخانیات تشویق میکنند.

شرکتهای دخانیات چگونه جوانان را جذب میکنند؟

شرکتهای دخانیات با استفاده از روشهای مختلف و صرف مبالغ هنگفت تالش میکنند جوانان را متقاعد کنند که استعمال دخانیات خوب و حتی جذاب است. تجارت آنها به جذب این مشتریان جوان و حفظ آنها به عنوان مصرف کننده دائمی محصوالتشان بستگی دارد. بازاریابی در میان جوانان نتیجه بخش است چراکه آنها نسبت به پیام های مشوق استعمال دخانیات، آسیب پذیرند. ترفندهای زیر از رایج ترین ترفندهای دخانی برای جلب نظر نوجوانان و جوانان به مصرف سیگار است:

ایجاد بسته بندی هایی خوشایند جوانان:

بسته بندی تأثیر بصری زیادی دارد. کاربران بیشتر به سراغ برندهای معین با کیفیت مطمئن میروند. نوشته های روی بسته بندی، از قبیل«الغرها» به باور غلط کاهش وزن با سیگار تأکید دارد. قبل از ممنوعیت، بعضی لغات (مانند«مالیم» یا «سبک» یا «قطران کم») پیشنهاداتی دروغین برای ایمن نشان دادن سیگار بودند. مطالعه ها نشان میدهد رنگ بسته بندی نیز تفاوت ایجاد میکند. افراد سیگاری تمایل دارندسیگارهایی با بسته بندی در رنگهای روشن را، سبکتر و ایمنتر از سیگارهایی با بسته بندی در رنگهای تیره در نظر بگیرند، حتی اگر محتویات هر دو بسته، ً یکسان باشند.

ترویج باورهای غلط:

بسیاری از جوانان، مخصوصا دختران و زنان جوان، فریفته ترویج باورهای غلطی از این قبیل شده اند که سیگار کشیدن به آنها در کاهش وزن کمک میکند اما مطالعه ها نشان میدهد این باور درست نیست و جوانانی که سیگار میکشند، الغرتر از غیرسیگاری ها نیستند. تجارت دخانیات مروج این باور غلط شده که استعمال دخانیات باعث کاهش وزن میشود.

استفاده از رسانه ها برای افزایش تولیدات سیگار

صنعت دخانیات برای افزایش ارزش محصولاتش در نظر نوجوانان، از رسانه نیز استفاده کرده است.
اغلب شرکت های دخانی از شبکه های اینترنتی مانند فیس بوک و توییتر برای تبلیغ دخانیات استفاده می کنند.
تبلیغات پنهان شرکت های دخانی حتی در انیمیشن ها و فیلم ها سرایت کرده است؛ بطور مثال بسیاری از شخصیت های فیلم ها و سریال ها و حتی شخصیت های کارتونی (مانند پلنگ صورتی) سیگار می کشند و این امر می تواند نوجوانان را به کشیدن سیگار ترغیب کند.
همچنین سوپراستارها و هنرپیشگان محبوب سینما، الگویی تاثیرگذار بر طرفداران و هوادارانشان هستند، بگونه ای که هزاران ساعت آموزش هدف دار از کارشناسان به جوانان و نوجوانان با چند لحظه نمایش مصرف سیگار توسط هنرپیشگان محبوب سینما از بین خواهد رفت.
و اتفاقا به همین دلیل است که مدیرکل آموزش ارتقای سلامت وزارت بهداشت از صنعت سینمای کشور می خواهد که استفاده از سیگار و قلیان را در فیلم ها فراموش کرده و به سلامت مردم توجه کنند.  لذا به همین منظور و با توجه به نوعی تبلیغ استعمال دخانیات در سریال های معروفی همچون شهرزاد مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران از ارسال نامه های جداگانه به علی جنتی، وزیرارشاد و حسن فتحی، کارگردان سریال شهرزاد خبر داد.
در متن نامه جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات خطاب به حسن فتحی، کارگردان سریال شهرزاد آمده است:

«به استحضار می رساند با توجه به کاهش سن مصرف مواد دخانی علی الخصوص استعمال قلیان که متاسفانه قبح آن در اکثر خانواده ها از بین رفته است و نظر به رسالت کارگردان ها و تهیه کنندگان تولیدات فرهنگی از جمله فیلم های سینمایی، سریال های تلویزیونی و شبکه خانگی می توانند با حذف صحنه های استفاده از دخانیات بدون اینکه خدشه ای در پیام یا محتوای مورد نظر ایجاد کنند در جذب مخاطب اثر خوب داشته باشند، ولی متاسفانه شاهد صحنه های مصرف مواددخانی توسط شخصیت های مثبت و منفی بازیگران هستیم.

این صحنه ها برای مخاطب خصوصا کودکان و نوجوانان (دختر و پسر) به دلیل حضور افراد مشهور و شناخته شده جذاب خواهد بود، لذا از آن برادر بزرگوار که مسئولیتی سنگین در قبال جامعه دارید، درخواست می شود برای آگاه سازی از مضرات مصرف مواد دخانی که متاسفانه دروازه ورود به دیگر اعتیادها است و عدم تشویق ناخواسته جوانان و خانواده ها، استعمال مواد دخانی را در کلیه صحنه ها حذف فرمایید.

ضمن اینکه شرکت های چند ملیتی تولید کننده دخانیات در راستای اهداف شان در جذب مخاطب و افزایش مصرف مواد دخانی، همواره توجه ویژه ای به تولیدات فرهنگی داشته اند که به دلیل تاثیرگذاری و الگوپذیری، سلامت جامعه را به خطر می اندازد و روند فعلی گویای این ادعا است.

کمک و مساعدت شما برادر گرامی در این خصوص مورد انتظار است و ان شاءالله شاهد دیدن صحنه های مصرف دخانیات در فیلم های در دست تهیه نباشیم. ضمن اینکه رسالت حضرتعالی در حفظ سلامت مردم و تغییر در نگرش زندگی، خصوصا جوانان که آینده سازان ایران عزیز خواهند بود، بسیار اثربخش و مایه تقدیر است.»

در متن نامه جداگانه این جمعیت فعال در حوزه مبارزه با مصرف دخانیات، خطاب به علی جنتی، وزیر ارشاد آمده است:

«به استحضار می رساند با توجه به کاهش سن مصرف مواد دخانی علی الخصوص استعمال قلیان که قبح آن در خانواده ها از بین رفته است و نظر به رسالت آن وزارتخانه محترم در فرهنگ سازی عمومی برای جلوگیری از اشاعه مصرف دخانیات در جامعه فرهنگی کشور، علی الخصوص در سریال های شبکه خانگی (از جمله شهرزاد)، فیلم های سینمایی و حذف صحنه های مصرف دخانیات در فیلم های خارجی با توجه به قانون مداری دولت تدبیر و امید و اهمیت به سلامت عمومی که مصرف دخانیات هزینه های سنگین مادی و انسانی را بر کشور تحمیل می کند، خواهشمند است دستور فرمایید برای جلوگیری از تولید و پخش صحنه های در برگیرنده دخانیات اقدامات لازم انجام گیرد.»

منابع: شهید آونی/ ایرنا /وزارت بهداشت