جابجایی اجباری بازیگران

دو هفته پیش خبر از سرگیری تصویربرداری سریال «سرزمین كهن» رسانه ای شد. نكته مهم تر اما رفتن شهاب حسینی از این سریال بود كه چهارشنبه هفته پیش معلوم شد جایگزین او آرش مجیدی است.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

از این دست اتفاقات در سینما و تلویزیون كم نمی افتد. گاهی مشكلی پیش می آید و تداوم همكاری بازیگر دیگر میسر نیست. در گزارش پیش رو شش مورد از جابجایی های انجام شده را آنالیز كرده ایم. این انتخاب معدود به تعویض هایی است كه روی آنتن شاهد بوده ایم و ربطی هم به حذف كامل نقش ندارد. اگر غیر از این می بود باید حضور پرویز فلاحی پور بجای ابوالفضل پورعرب در «شهرزاد» را هم در این گزارش قید می كردیم. یا جواد رضویان كه در آخرین لحظه به «باغ مظفر» نرفت ؛ اسم او در تیتراژ بود اما نقشش را رضا شفیعی جم بازی كرد. یا مهین شهابی در «وضعیت سفید» نقش احترام را بازی می كرد كه پس از بمیاری، نقش به شهین تسلیمی رسید و تصویربرداری صحنه ها تكرار شد.

سرزمین كهن/ كمال تبریزی / 1395

نقش:رهی
بازیگر اصلی: شهاب حسینی
چه شد كه رفت؟ رهی یكی از نقش های اصلی سریال «سرزمین كهن» و به نوعی محور روایت داستان است. علی شادمان نقش كودكی این كاراكتر را بازی كرده و شهاب حسینی در نقش جوانی رهی حضور داشته است. ابتدا قرار بود خود حسینی عهده دار نقش میانسالی رهی باشد اما هفته پیش خبر آمد كه از این سریال جدا شده. هنوز دلیل رسمی این اتفاق رسانه ای نشده اما طولانی شدن پروسه تولید به دلیل حواشی پخش چند قسمت ابتدایی آن ، در این باره بی اثر نیست. شاید هم فیلمنامه به خاطر فشار بیرونی و اعمال اصلاحات فراوان ، با ایده آل اول فاصله دارد و همین بازیگر سخت پسند سال های اخیر را در ادامه همكاری منع كرده.

ماحصل تعویض: طبعا نمی توان بدون دیدن صحنه های بازی شهاب حسینی و آرش مجیدی درباره این جابجایی و نتیجه آن نظر داد. امیدواریم ماحصل، به كیفیت «سرزمین كهن» لطمه نزند اما همین قدر واضح است كه میان حسینی و مجیدی از نظر میزان محبوبیت و نیز توان بازیگری فاصله بسیار هست. حضور شهاب حسینی در هر سریالی (فارغ از كیفیت آن) برگ برنده است؛ بویژه آن كه این روزها با «شهرزاد» گستره محبوبیتش بیش از پیش هم شده است.... . این را هم بدانید كه «سرزمین كهن» دچار یك تعویض دیگر هم شده ؛ سعید راد در فصل سوم جای فرهاد قائمیان را گرفته است. قائمیان در فصل اول و دم سریال حضور داشته است.

یك مشت پر عقاب / اصغر هاشمی / 1386

اسم نقش:  سرمدی
بازیگر اصلی: احمد آقالو 
چه شد كه رفت؟ چند قسمت از سریال «یك مشت پر عقاب» روی آنتن رفته بود كه بیننده ها شاهد تغییر بازیگر نقش سرمدی بودند. احمد آقالو در میانه تولید سریال بیمار شده بود و سازندگان ناگزیر از تغییر بازیگر نقش می شوند. تلویزیون هم این اتفاق را قبل از پخش سریال اطلاع رسانی كرد. موقع پخش سریال تصویر چند لحظه ثابت شد و نریشنی با این مضمون گفته شد: «از این پس در برخی سكانس ها، این بازیگر(پرویز پورحسینی) نقش سرمدی را بازی می كند.»  اصغر هاشمی كارگردان «یك مشت پر عقاب» همزمان گفت و گو كرد و دلیل این جابجایی را  این گونه شرح داد: « چون دكورهای صحنه های كه آقالو در آن حضور داشت جمع شده بود و امكان ساخت مجدد و گردآوری عوامل مربوط به آن سكانس ها را نداشتیم، از سوی دیگر تلاش برای تحقق این كار باعث تحمیل هزینه ای به سریال می شد ، قسمت های مربوط به بازی آقای آقالو را حفظ كردیم و آقای پرویز پورحسینی سایر سكانس ها را ایفا كردند.»

ماحصل تعویض: یكی از بدترین جابجایی ها در «یك مشت پر عقاب» رخ داد و سریال از این منظر لطمه خورد. هر چه قدر هم كارگردان توضیح دهد، برای مخاطب كارگشاه نبود و نیست. كم شانسی سازندگان این بود كه صحنه های مربوط به زنده یاد آقالو پشت هم گرفته نشده بود و این طور نبود كه از یك جای مشخصی از داستان پورحسینی جایگزینش شود. برای همین در صحنه ای پورحسینی حضور داشت و وقتی وارد اتاق می شد ، با آقالو مواجه می شدیم!

نرگس/ سیروس مقدم/1385

اسم نقش: نرگس
بازیگر نقش: پوپک گلدره
چه شد که رفت؟ پوپک گلدره اواسط تولید سریال «نرگس»، در جاده شمال تصادف کرد و به کما رفت. آن زمان 37 قسمت سریال را کامل ضبط کرده و تا قسمت 44 هم رج زده بودند. مقدم اصرار داشت که صبر کنند تا وضعیت گلدره بهتر شود و از کما بیرون بیاید و ادامه کار را با او پی بگیرند اما پزشکان معتقد بودند حتی اگر به هوش هم بیاید، تا دو سال امکان رفتن جلوی دوربین را ندارد. تیم مقدم سراغ بازیگر جایگزین رفت و زنده یاد گلدره هم چند وقت بعد از دنیا رفت.
بازیگر جایگزین: ستاره اسکندری
ماحصل تعویض: از آنجایی که قضیه تصادف و فوت پوپک گلدره همه جا منتشر شده بود و از ابتدای شروع پخش سریال، همه می دانستند این بازیگر از دنیا رفته، با این مسئله کاملا کنار آمدند. زمانی که اسکندری به پروژه پیوست، داستان آنقدر به اوج رسیده بود که مخاطبان بیشتر به جلو رفتن کار و باز شدن گره ها فکر می کردند اما جابه جایی بازیگر، تا حدی روی ساختار شخصیت نرگس هم اثر گذاشت. پوپک گلدره، نقش یک دختر تا حدودی شاد و سرخوش را داشت که به یک سری اصول و قوانین اخلاقی پایبند بود. بعد از آمدن اسکندری، این تعریف تاحدی تغییر کرد. اسکندری، نقش دختری را بازی کرد که به همان اصول و اخلاق پایبند بود اما دیگر شیطنت و شادی درونش وجود نداشت. درواقع بعد از انجام این تعویض ها، یک جورهایی نقش نرگس، جدی تر و به نسبت تلخ تر پیش رفت. با این حال اما این جابه جایی اصلا توی ذوق نمی زد.

زیر آسمان شهر/ مهران غفوریان/ 1380

اسم نقش: فولاد
بازیگر نقش: یوسف تیموری
چه شد که رفت؟ در فصل دوم «زیر آسمان شهر»، یوسف تیموری از گروه جدا شد. خودش بعدها در گفت وگوهای مختلف توضیح داد که علت اصلی خداحافظی اش از گروه متن ضعیف فصل دوم سریال بوده. او گفته بود که در فصل اول، قصه جالبی بین او و خشایار شکل گرفته بود و توانسته بودند بین مردم جا بازیگران کنند اما در فصل دوم، برای کاراکتر فولاد، فیلمنامه جذابی در نظر گرفته نشده به خاطر همین هم تصمیم گرفته بازی نکند تا اینکه بخواهد همان جذابیت اولیه را هم از بین ببرد.
بازیگر جایگزین: مجید صالحی
ماحصل تعویض: فصل دوم به طور کلی نتوانست به اندازه فصل اول، بین مردم جا باز کند و نبود یوسف تیموری هم یکی از دلایل مهم این مشکل بود. یوسف تیموری در نقش فولاد جا گرفته بود. بده بستان ها، تو دهنی خوردن ها، ترسیدن ها، دعواها و ...  آنقدر ملموس بود که همه حمید لولایی را به عنوان پدر یوسف تیموری پذیرفته بودند.ضمن اینکه هیچ کس نمی توانست بپذیرد، فولاد تصادف کرده و حالا بعد از عمل جراحی روی صورتش، تبدیل به مجید صالحی شده باشد. صالحی نه به لحاظ چهره، نه قد و هیکل هیچ شباهتی به یوسف تیموری نداشت. قد و هیکل اش زیاد با خشایار هم همخوانی نداشت. برای همین هم نمی شد پذیرفت که خشایار بزند توی مخ مجید صالحی! ضعیف بودن متن فیلمنامه، جدا شدن بازیگران مهم و دم دستی شدن سوژه ها و از همه مهمتر تغییر روابط میان خشایار و فولاد کاملا به فصل دوم ضربه زد.

امام علی (ع)/ داوود میرباقری/ 1375

اسم نقش: ابن عباس
بازیگر اصلی: علی آزاد
چه شد كه رفت؟ ماجرای رفتن علی آزاد از سریال امام علی (ع) هم با مرگ ارتباط دارد. این بازیگر در اتفاقی عجیب سر صحنه می میرد و لاجرم جای خود را به بازیگری دیگر می دهد. مرگ او هم دراماتیك و در حین كار رخ می دهد داود میرباقری ماجرا را این طور روایت می كند : « حالتی منقلب داشت و خود را به شکلی وامدار علی بن ابیطالب می دانست. چهره رنگ پریده و دگرگونش که گویی تولدی دیگر را برای این بازیگر رقم می زد، دیگران را نیز به خود جلب کرده بود. در یکی از صحنه ها قرار شد علی آزاد در نقش ابن عباس داخل چادر امام علی(ع) بشود و بیرون آید. قبل از رفتن، او گفت: داوود، من از علی شرم دارم که به چادر او وارد شوم، نمی شود صحنه را عوض کنی و مثلا از کنار چادر بگذرم؟ گفتم نه.و او داخل چادر شد. منتظر بودیم که بازگردد، دقایقی گذشت، خبری نشد، او را صدا کردیم، خبری نبود. داخل چادر شدیم؛ علی آزاد داخل چادر جان به جان آفرین تسلیم کرده بود ٦ و صحنه های باقیمانده را فرد دیگری به جای آن مرحوم بازی کرد.»
بازیگر جایگزین: داود میرباقری یكی از هنرورها را برای نقش ابن عباس  انتخاب كرد.
ماحصل تعویض: آن طور كه داود میرباقری گفته ابتدا قرار بوده ابن عباس نقش پررنگی در سریال داشته باشد اما با فوت ناگهانی علی آزاد ، حجم آن كم می شود.كم شدن حضور ابن عباس در سریال ، تعویض بازیگر را تحت الشعاع قرار داد. بویژه آن كه روند سریال بر شخصیت های دیگری تمركز داشت و اجازه درگری ذهن بیینده را به این اتفاق نداد.

ساعت خوش/ مهران مدیری/ 1373

اسم: نقش: هنری
بازیگر نقش: زنده یاد داوود اسدی
چه شد که رفت؟ داوود اسدی از زمان «نوروز 72» با مهران مدیری همکاری داشت و درواقع به واسطه حضور در گروه مدیری بود که شناخته شد. اواسط ساعت خوش، با مهران مدیری به اختلاف برخورد. از طرف دیگر به او پیشنهاد شده بود در فیلم سینمایی «مادرم گیسو» به کارگردانی سیامک شایقی بازی کند. همه این مسائل باعث شد که اسدی تصمیم بگیرد، دنبال قرارداد سینمایی اش برود و از تیم مدیری و «ساعت خوش» کناره گیری کند. 
بازیگر جایگزین: نیما فلاح
ماحصل تعویض: قضیه «ساعت خوش» یک مقدار با بقیه فرق می کرد. در اینجا با یک سریال داستانی دنباله دار روبه رو نبودیم که رفتن یک بازیگر یا جایگزین شدنش با فرد دیگر، خیلی به چشم بیاید. داوود اسدی در یکی از آیتم های «ساعت خوش»، نقش هنری، دستیار کاراگاه درک را داشت و بعد از رفتن او، نیما فلاح جایگزینش شد. البته کاراگاه درک تاکید می کرد که این هنری نیست و بعد از رفتن هنری، حالا این دستیار که ظاهرا اسمش «هنرا» هم بود جایش را گرفته. از آنجاهایی هم که هنری آنقدر ها به لحاظ دراماتیک، کار خاصی در مجموعه نداشت و چالش خاصی ایجاد نمی کرد، بودن یا نبودنش چندان فرقی برای مخاطبان نداشت. البته خیلی ها سالها بعد که نیما فلاح را در «جنگ 77» دیدند یادشان نبود که قبلا او را در «ساعت خوش» با نقش حاشیه ای هنرا دیده بودند.