اگر ایران به WTO بپیوندد چه می شود؟ 

پس از اجرایی شدن برجام یکی از موضوعاتی که جدی تر از گذشته در فضای اقتصادی کشور مطرح شده پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) است؛ اتفاقی که به اعتقاد مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنان با موانعی مواجه است اما با توجه به اقدامات مثبت ایران در سال های اخیر برای پیوستن به این سازمان، شرایط مطلوبی فراهم شده است.

محمود دودانگه گفت: موانعی که برای ملحق شدن ایران به سازمان جهانی تجارت وجود دارد را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد.
وی ادامه داد: دسته اول موانعی است که به قوانین، مقررات و ملاحظات اقتصادی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی مرتبط می شود. طبیعی است که تمامی کشور ها برای عضویت رسمی در این سازمان مشکلات قانونی، مقرراتی و همچنین مسائل مختلف مربوط به واردات و صادرات را مورد توجه قرارمی دهند و قوانین خودشان را با قوانین سازمان تجارت جهانی هماهنگ می کنند یا اینکه برای انطباق لازم با قوانین این سازمان، زمان درخواست می کنند.

دودانگه افزود: این موارد جزو موانع طبیعی به حساب می آید که می توان آن ها را در یک فرآیند طبیعی بر طرف کرد اما موانعی که در دسته دوم قرار می گیرند، موانع سیاسی برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است. با توجه به اینکه ایران در دهه های قبل معمولا درگیر محدودیت ها و تحریم های یک جانبه و چند جانبه بوده است و از سوی دیگر تعاملات اقتصادی و تجاری ایران با کشور های مختلف دچار چالش هایی بوده عضویت در سازمان تجارت جهانی با موانعی روبرو بوده است.

مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت اضافه کرد: اکنون با توجه به بسته شدن پرونده هسته ای ایران و توافق انجام شده امیدوار هستیم حداقل موانع سیاسی را برای عضویت در سازمان جهانی تجارت نداشته باشیم و به مسیر طبیعی عضویت ایران در این سازمان برگردیم؛ مسیری که طبیعتا باید با آرامش و ملاحظه در همه ابعاد انجام بگیرد اما سوالی که اینجا مطرح است این است که اگر ایران به سازمان تجارت جهانی بپیوندد چه می شود؟
سازمان تجارت جهانی، سازمانی بین المللی است که تجارت بین کشورها را اداره می کند. درحالی که تقریبا همه کشورها عضو این سازمان هستند، ایران اولین بار در سال ۱۹۹۶ برای عضویت در سازمان تجارت جهانی درخواست داد، اما مخالفت آمریکا مانع تحقق ایران امر شد.
عضویت در سازمان تجارت جهانی مستلزم برخی تغییرات است:
-ایران باید تعرفه ها را کاهش و اقتصادش را بازسازی کند.
-مقامات دولتی ایران اعلام کرده اند عضویت در سازمان تجارت جهانی از اولویت هاست.
-ایران می خواهد اقتصادش را گسترش دهد و در آن تنوع ایجاد کند.
-پیوستن به سازمان تجارت جهانی می تواند به ایران در تحقق این امر کمک کند.
-این امر سرمایه گذاری بین المللی در بخش انرژی ایران را تسریع خواهد کرد.
-گسترش تجارت می تواند موجب تقویت قشر متوسط و اشتغال زایی شود.
-در حالی که عضویت در این سازمان می تواند فواید اقتصادی زیادی برای ایران داشته باشد ایجاد تغییرات ،کار دشواری است.
اگر آمریکا با محدود کردن تجارت با ایران قوانین سازمان تجارت جهانی را نقض کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
ایران می تواند علیه آمریکا در دادگاه سازمان تجارت جهانی شکایت کند. اگر دادگاه آمریکا را مقصر بداند از آمریکا خواسته می شود تا مطابق با قانون عمل کند و یا اینکه به ایران غرامت دهد و یا اینکه به ایران اجازه داده می شود تا با اعمال محدودیت های تجاری تلافی کند. اگر آمریکا باز هم مطابق با قانون عمل نکند وجهه اش خدشه دار خواهد شد.
اگر ایران بتواند به سازمان تجارت جهانی ملحق شود توانایی آمریکا برای اعمال فشار به ایران از طریق تجارت تضعیف خواهد شد.
شواهد نشان می دهد که دیگر ابزار ممکن است کارآیی لازم را نداشته باشند. این نکته را هم باید در نظر داشت که طبق قوانین سازمان تجارت جهانی آمریکا متعهد می شود تا علیه ایران از قوانین تجاری اجباری استفاده نکند و این امر از نظر اقتصادی می تواند به نفع آمریکا باشد. اگر چنین تعهدی وجود نداشته باشد ایران برای گسترش روابط تجاری نمی تواند به اندازه کافی به آمریکا و دیگر کشورهای غربی اعتماد کند. بنابراین عضویت در سازمان تجاری می تواند یک معامله باشد چون می تواند باعث افزایش تعامل اقتصادی و سیاسی با ایران شود، اما هر گونه ابزار مجازات اقتصادی ایران را حذف خواهد کرد.

سازمان تجارت جهانی نهادی است که کشورها از طریق عضویت در آن تلاش می کنند توانمندی های خود را به جهان خارج انتقال دهند. یعنی اگر کشوری دارای تولیدات صادراتی باشد وقتی عضو این سازمان شد دیگر با مانعی رو به رو نیست اما برای کشوری که عضو نیست سایر کشورها می توانند محدودیت هایی اعمال کنند. وی افزود: کشوری که عضو سازمان تجارت جهانی باشد طبعاً نمی توانند آن را تحریم کنند و تحریم اقتصادی اعضای این سازمان معنی ندارد. عضویت در سازمان تجارت جهانی یعنی درها را به روی کشورها بازگذاشتن و برخورد یکسان با اعضا داشتن یعنی نمی توان با اعضا با تبعیض برخورد کرد.

پیوستن به بسیاری از سازمان های جهانی نیاز به الحاق به برخی از کنوانسیون ها دارد. سازمان تجارت جهانی WTO از این دست سازمان هاست که برای پیوستن به آن باید اول به برن پیوست. و برای پیوستن به برن اول باید قانون کپی رایت را در کشورمان نهادینه کنیم .

مشخص می شود که در این حوزه کشور ما باید سال های بسیاری زمان صرف کند اما تکلیف پیوستن به سازمان تجارت جهانی چه می شود؟ نوش آبادی در پاسخ می گوید:همان حساسیت هایی که در زمینه پیوستن ما به سازمان تجارت جهانی مطرح است در اینجا هم وجود دارد. اینکه زمانی فرا برسد که نظر مجلس و دولت بر این شود که ما باید به برن بپیوندیم و تبدیل به قانون شود.

اگر ایران بخواهد به برن بپیوندد طبیعی است که باید بین همه نهادهای مرتبط با آن هماهنگی به وجود بیاید. نوش آبادی در این زمینه می گوید:«نگاه قوه قضائیه به مالکیت فکری، هم در بعد صنعتی است هم وجه ادبی و هنری. بنابراین در وزارت دادگستری هم معاونت مالکیت فکری تأسیس شده و همچنین در نهاد ریاست جمهوری معاونت حقوقی رئیس جمهور و خصوصاً در حوزه بین الملل و همچنین وزارت امور خارجه به عنوان تنظیم کننده روابط  در این باره طرح و نظر دارند. ما هم که متولی اصلی فرهنگی کشور در حوزه ادبی و هنری هستیم و پیشنهاد دهنده اصلی این لایحه و نیز متولی حوزه کپی رایت بخش ىهای ادبی هنری هستیم و اگر زمانی بخواهیم به کنوانسیون های بین المللی بپیوندیم حتماً باید پیش از آن اجماعی بین نظر روسای سه قوه صورت گرفته باشد. در عین حال که می توانیم به کنوانسیون های جهانی در حوزه کپی رایت بپیوندیم حق شرط هم برای خودمان لحاظ کنیم و حق تحفظ هم داشته باشیم. چنانکه بعضی کشورها برای پیوستن به کنوانسیون های جهانی حق شرط هایی برای خودشان رزرو می کنند و این یک اصل است و معمول و متعارف است که این حق در نظرگرفته شود. یعنی کشورها ملاحظاتی دارند که آنها را می نویسند و هر کشور می تواند حق شرط در معاهدات جهانی برای خودش بگذارد تا حقوق جامعه محفوظ بماند. ما هم می توانیم حق شرط برای خودمان بگذاریم البته زمانی که رویکردمان در پیوستن به برن به طور جدی باشد.»

پیامدهای منفی احتمالی پیوستن به تجارت جهانی

اگر ایران به عضویت در سازمان تجارت جهانی بپیوندد چه  پیامدهای منفی احتمالی در کوتاه مدت خواهد  داشت؟
1- افزایش احتمالی واردات كشور در کوتاه مدت كه با توجه به كمبود منابع ارزی ایران، می تواند بر اقتصاد كشور اثر منفی گذارد.

2- با توجه به اینكه بخش اعظم صادرات كشور ما را نفت و برخی كالاهای كشاورزی سنتی با بهره وری پایین تشكیل می دهد، لذا احتمال اینكه در کوتاه مدت تراز تجاری منفی شود، زیاد است.

3- با توجه به آثار احتمالی از قبیل افزایش واردات از یكسو و محدود بودن صادرات غیرنفتی از سوی دیگر و در نتیجه منفی شدن تراز تجاری كشور، تراز پرداخت های كشور نیز احتمالا در کوتاه مدت منفی خواهد شد.

البته موارد یاد شده به معنای نفی ورود ایران به WTO نیست، بلكه باید با زمینه سازی مناسب و اطلاعات كافی و بسترسازهای مطمئن آماده ورود به WTO شد؛ چراكه پیوستن به WTO برای ایران منافعی خواهد داشت كه از این منافع نباید گذشت.

نتیجه گیری

هر چند، عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی مزایای فراوانی برای اقتصاد ما به همراه خواهد داشت اما این کار باید با برنامه ریزی دقیق و با چشمانی باز صورت گیرد.
در واقع باید زیرساخت های لازم و آمادگی های لازم در کشور ایجاد شود تا منافع عضویت ایران به حداکثر خود برسد.