امیرالمؤمنین علیه السلام برتر از پیامبران
یکی از فضایل ویژه ی امیرالمؤمنین علی علیه السلام این است که در بین آفریده های خداوند، بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله در رتبه ی دوم قرار دارد و از همه ی دیگران، حتی پیامبران برتر و بالاتر است.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید:خداوند پیامبرانش را بر فرشتگان مقربش برتری داده است و مرا بر همه ی پیامبران برتری داده است. یا علی، برتری بعد از من از آن تو و امامان بعد از تو است. (۱)
ابن مسعود می گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در بین گروهی از اصحابش نشسته بود که علی بن ابی طالب به جماعت رو آورد. حضرت رسول (صلی الله و علیه وآله) فرمود: هر کس می خواهد به آدم در علمش و به نوح در حکمتش و به ابراهیم در بردباری اش نگاه کند، به علی بن ابی طالب بنگرد. (۲)
ابن ابی الحدید این روایت را از مسند احمد بن حنبل و صحیح احمد البیهقی که همه از علمای بزرگ اهل سنت هستند چنین نقل می کند: هر کس می خواهد به نوح در اراده اش و به آدم در علمش و به ابراهیم در بردباری اش و به موسی در زیرکی اش و به عیسی در زهدش بنگرد، به علی بن ابیطالب نگاه کند. (۳)
در کتاب شریف «شب های پیشاور» گفت و گویی بین صعصعة بن صوحان و امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده که مضمون آن به اختصار چنین است:
صعصعه: شما فضیلت بیش تری دارید یا حضرت آدم (علیه السلام)؟
حضرت: خوب نیست که انسان از خودش تعریف نماید؛ اما از آن جایی که خداوند فرموده: نعمت هایی که خدا به تو داده، بیان کن (ضحی،۱۱)، می گویم: من از آدم برترم؛ زیرا او در بهشت از خوردن گندم منع شده بود ولی از آن خورد و از بهشت رانده شد؛ اما من با این که از خوردن گندم منع نشده بودم، هرگز نان گندم نخوردم و همواره به نان جو قناعت کردم.
مرید پیر مغانم ز من مرنج ای شیخ چرا که وعده تو کردی و او به جا آورد (۴)
شما برترید یا نوح (علیه السلام)؟
من از نوح نیز برترم؛ زیرا او بعد از آن که از قوم خود اذیت و آزار بسیار دید، آن ها را نفرین کرد و گفت: پروردگارا، همه ی کافران را نابود کن و احدی از آنان بر روی زمین باقی نگذار! اما من با این که بعد از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آزار بیش تری از امت دیده ام، ولی صبر پیشه کرده ام و هرگز آن ها را نفرین نکرده ام.
آخرین دعای غم بار حضرت در برابر آن همه آزار و اذیت که با شهادتش مستجاب شد این بود: خدایا مرا از اینان بگیر و بدتر از من را بر آن ها مسلط کن و آن ها را از من بگیر و بهتر از آن ها را نصیب من بفرما!
شما برترید یا ابراهیم (علیه السلام)؟
من از ابراهیم نیز برترم؛ زیرا او برای به دست آوردن اطمینان قلبی به معاد، از خدا خواست که روش زنده کردن مرده ها را به او نشان بدهد و وقتی خدا از او پرسید: مگر به وعده ی من ایمان نداری؟! پاسخ داد: چرا؛ اما برای این که دلم آرام بگیرد می خواهم با چشم خود ببینم. اما من چنان یقینی در دل دارم که اگر همه ی پرده های غیب کنار روند، ذره ای یقین من بیش تر نخواهد شد.
شما برتر هستید یا حضرت موسی (علیه السلام)؟
من از موسی نیز برترم؛ زیرا وقتی خداوند او را مأمور به دعوت و ارشاد فرعون کرد، عرض کرد: خدایا من یک نفر از آن ها را کشته ام و می ترسم مرا بکشند. برادرم هارون را با من همراه کن تا یاری ام کند؛ اما وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا مأمور به ابلاغ آیات برائت به مشرکان مکه کرد، ذره ای هراس در دل نداشتم؛ با آن که کم تر کسی از مشرکان مکه یافت می شد که یکی از بستگانش به دست من کشته نشده باشد.
شما برترید یا حضرت عیسی (علیه السلام)؟
من از عیسی نیز برترم؛ زیرا زمانی که هنگام وضع حمل مریم (سلام الله علیها) فرارسید، به او وحی شد که از بیت المقدس بیرون شو و فرزندت را به دنیا بیاور؛ ولی وقتی مادر من را درد زایمان در برگرفت، دیوار کعبه به اذن خداوند شکافته شد و من در داخل خانه ی خدا که بسی شریف تر از بیت المقدس است به دنیا آمدم.
برتری مقام امامت بر مقام نبوت و رسالت
مقام امامت
برتری مقام امامت بر مقام نبوت و رسالت را از آیه ی ۱۲۴ سوره ی بقره به خوبی می توان دریافت:
«و اِذِ ابْتَلیٰ ابراهیمَ ربُّهُ بِکلماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قال اِنّی جاعلُک للنّاسِ اِمامًا»: هنگامى كه خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود و او به خوبى از عهده ی این آزمایش ها برآمد، خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم.»
در تفاسیر بیان شده است که انتصاب حضرت ابراهیم (علیه السلام) به مقام امامت در اواخر عمر و سال ها بعد از نبوت و رسالت ایشان رخ داد.
ابتلای انبیا به خاطر امام علی (علیه السلام)
مطلب بالاتر این است که حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و ولایتش، محور ابتلای انبیای الهی و موضوع امتحان و آزمون ایشان بوده است؛ یعنی ولایت حضرت امیر، موضوع امتحان آن ها و سبب ابتلای آن ها به بلاهای گوناگون و در انتها، عامل نجاتشان از آن بلاها بوده است. به چند حدیث در این باره اشاره می کنم:
جناب مقداد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می کند: سوگند به خدایی که جانم به دست او است، آدم سزاوار آن نشد که خداوند او را بیافریند و از روحش بر او بدمد و توبه ی او را بپذیرد و او را به بهشتش بازگرداند، مگر به خاطر ایمان به نبوّت من و ولایت علی پس از من.
سوگند به خدایی که جانم به دست او است، ملکوت آسمان و زمین به ابراهیم نشان داده نشد و خداوند او را خلیل خود نکرد، مگر به خاطر اعتراف به نبوّت من و ولایت علی پس از من.
سوگند به خدایی که جانم به دست او است، خداوند با موسی سخن نگفت و عیسی را نشانه و آیت بر جهانیان نشناسانید، مگر به خاطر اقرار به نبوت من و شناخت علی پس از من.
سوگند به خدایی که جانم به دست او است، هیچ پیامبری پیامبر نشد مگر به برکت شناخت ما و ایمان به ولایت ما. (۵)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: خداوند ولایت مرا به اهل آسمان ها و زمین عرضه کرد، برخی آن را پذیرفتند و برخی نپذیرفتند. جناب یونس [به طور کامل] نپذیرفت؛ بنابراین خدا او را در شکم نهنگ زندانی کرد تا وقتی که پذیرفت. (6)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سلمان می فرماید: بدان ای سلمان، از زمان آدم تا کنون هیچ کدام از انبیا و اولیا گرفتار بلا نشدند مگر این که علی آن ها را از بلا نجات داد. (7)
نکته آخر:
چنین روایاتی که جایگاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) را بسی فراتر از مقام انبیا معرفی می کند، هرگز به معنای تخریب مقام والای آنان نیست. ما مقام رفیع عصمت را برای همه ی انبیا قائل هستیم؛ ولی از آن جایی که عصمت درجات مختلفی دارد، قصور و کم آوردن انبیا در مواجهه با مقام بی نظیر امیر مؤمنان منافاتی با مقام والای نبوت و عصمت ندارد. همان گونه که خود امیرالمؤمنین در مواجهه با آفریدگار خود، خود را ذلیل و حقیر و عاصی و خطاکار می بیند. (8)
پی نوشت ها:
۱. بحارالانوار،ج۱۱ ،ص۱۴۰.
۲. بحارالانوار،ج ۳۹،ص ۳۵.
۳. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید،ج ۹،ص ۱۶۸.
۴. حافظ
۵. قطره ای از دریای فضایل اهل بیت (علیهم السلام)، ج ۲،ص 290، به نقل از کتاب «سلیم بن قیس».
6. بحارالأنوار،ج 14،ص391، به نقل از بصائرالدرجات،ص ۲۲؛ الانوارالنعمانیة،ج ۱،ص ۲۵.
7. قطره ای از دریای فضائل اهل بیت (علیهم السلام)،ج۱،ص۲۸۴ ؛ در پاورقی آمده است: محدّث نوری این حدیث را در کتاب «نفس الرحمان: 27» با کمی اختلاف روایت کرده است.
8. دعای کمیل.
