دلالی با گوجه سبز!

معمولا با شروع فصل بهار، در کنار نو شدن بسیاری از چیزها، برخی از میوه ها هم نوبرانه می شوند. این نوبرانه های بهاری رسم دیرینه ای را نهادینه کرده اند که خوردن یا نخوردنشان پای آدم نوشته می شود.

امکان ندارد عائله مندی همراه خانواده پا در بازار بگذارد و بتواند از اصرار خانواده برای نوبرانه کردن میوه ای تازه وارد ، شانه خالی کند. حالا اگر مرد خانواده تاقچه بالا بگذارد، می گویند نوبرش را آورده انگار. نوبرانه ها هم که قیمت شان را تاقچه بالا گذاشته اند، نوبرشان را آورده اند انگار!
این روزها اگر برای خرید چند قلم مایحتاج منزل پا به بازار بگذارید، خواسته یا ناخواسته، پاکتی هم از نوبرانه ها به خانه می برید. بالا نشین این چنته هم حتما گوجه سبز و چغاله بادام است. در این میان، توت فرنگی، زغال اخته، ازگیل، تمشک، آلوچه و ترش مزه هایی باب دندان بانوان هم مدعای بازار نوبرانه ها هستند، هر کدامشان هم قیمتی تاقچه بالا دارند. اما هنگامی که دوران نوبرانه این محصولات محبوب افول می کند، قیمتشان هم چنان نازل می شود که با آن قیمت سابق می شود چند کیلو از نوبرانه ها را خرید؛ هر چند آن هنگام دیگر مسما به نوبرانه نیستند. همین موضوع باعث می شود تا این سوال مطرح شود، علت گرانی این میوه های تحفه، در روزهای نخست ورودشان به بازار چیست؟ آیا هزینه تولیدشان در عرض چند روز تغییر می کند؟ و یا آیا طبع خرید است که چنین آشفته بازاری را ایجاد می کند؟ در این بین، سود سرشار روزهای معدود، آیا به جیب کشاورزان می رود یا نصیب دلالان بازار می شود؟

رنگش سبز، قیمتش سرخ!

با شروع فصل نوبرانه ها، گوجه سبز اولین مهمانی است که به ضیافت بازار می آید. لباس سبز یکدستی بر تن دارد و برق نگاهش مخصوصا برای خانم ها گیرا است. هر چند اخلاقش ترش است، اما خواصی دارد که خوردنش را شیرین می کند. می گویند برای کاهش فشار خون و کلسترول خون، حذف رسوبات از خون و تنظیم عملکرد معده بسیار مفید است و درمانگر پیری و سرطان هم هست. در مجموع به نظر می رسد طبیب حاذقی است که حق العمل گرانی دارد. روزهای اول فصل بهار، این میوه نوبرانه در بازارهای تجریش قیمتی حدود ۶۵ هزار تومان داشت. این قیمت البته در مقایسه با نرخ سال گذشته حدود ۳۵ درصد کاهش نشان می دهد. به عبارت دیگر، سال ۹۴ گوجه سبز در بازار تجریش کیلویی ۱۰۰ هزار تومان فروخته می شد؛ بهایی که در قیاس با بسیاری از محصولات کشاورزی که ادعای صادراتی بودن دارند، غبطه آور است. نکته قابل تامل این است که از این مبلغ نجومی، شاید تنها اندکی به جیب کشاورز و باغدار برود و از مابقی خون بهای گوجه سبز دلالان و واسطه های فروش فیض ببرند. چنانچه هزینه های مربوط به تولید شامل مخارج آبیاری، کوددهی و سم پاشی به علاوه دستمزد کارگران و کرایه حمل و نقل را محاسبه کنیم، در گران ترین حالت، تولید هر کیلو گوجه سبز مبلغی کمتر از ۵۰۰۰ تومان خرج بر می دارد. حال اگر تصور کنیم این محصول از کشاورز کیلویی ۱۰ هزار تومان خریداری شود(که بعید است چنین باشد)، روشن می شود که بالای شش برابر سود را نصیب دلالان بازار میوه می کند. حسین گروسی نماینده مردم شهریار درباره نرخ گوجه سبز، گفته است: «افزایش قیمت نوبرانه ها به خصوص گوجه سبز در مقطع کنونی به سودجویی دلالان نیز مرتبط است.»

نان نامش را می خورد

در حال حاضر هر کیلو پسته اکبری رفسنجان، در بازار خرده فروشی، قیمتی بیشتر از ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان ندارد، در حالی که این محصول تا به چنین بهایی برسد، همین میزان پول خورده است. در یک حساب سرانگشتی برای تولید هر کیلو پسته با نرخ ۵۰ هزار تومان در دوره های اوج فروش(ایام عید) حدود ۲۰ هزار تومان هزینه می شود. این در حالی است که در ابتدای فصل برداشت، پسته اکبری که در مراکز خرده فروشی ۵۰ هزار تومان به فروش می رسد، تنها با قیمتی بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از کشاورز خریداری می شود. در حالی که با نرخ این نوبرانه ها می شود حداقل دو کیلو گوشت قرمز و ۹ کیلو گوشت مرغ خریداری کرد. با ۶۵ هزار تومان حتی می شود هشت کیلو برنج مرغوب خرید که دستکم مصرف ۲ ماه یک خانوار چهار نفره است.

از بلندترین روز سال تا بلندترین شب سال

هندوانه میوه تابستانی است. ابتدا که به بازار می آید، فروشندگان را بیشتر تشنه می کند تا عطش خریداران را بیشتر کنند و بعد با قیمتی داغ، یخش را باز کنند. تابستان سال گذشته، در اولین هفته ورود این محصول به بازار، قیمت چهار هزار تومان برایش ثبت شد تا این میوه حاشیه ساز، در محلات متمول نشین تا حدود هفت هزار تومان هم صعود کند. عجیب اینکه همین میوه یک هفته بعد، به دو هزار تومان هم رضایت داد تا در محلات مرفه نشین تنها ۵۰۰ تومان گران تر فروخته شود. هر چند بعدتر، حرف و حدیث های زیادی هم به جان خرید که زیاد آب می خورد و برای هر کیلو وزنش ۲۰۰ لیتر آب مصرف می شود، اما میدان را خالی نکرد تا اینکه بار دیگر و در بلندای شب یلدا، همچنان به قیمت چهار هزار تومان به فروش برود؛ بهایی که در برخی مناطق تهران تا هفت هزار تومان هم رسید. هندوانه با خانواده نوبرانه ها نسبتی ندارد، اما عادت نوبرانه کردن او را به افتخارات این خانواده منسوب کرده است.

هر فصل یک نوبرانه

پیشتر خانواده نوبرانه ها، کم جمعیت و محدود به چند اسم بودند. چغاله بادام، گوجه سبز، زغال اخته و قدری با اغماض آلو جنگلی این خانوار تحفه را تشکیل می دادند. اما بعدها، هم تعداد اعضای این خانواده افزایش یافت و هم صاحب تقویم شد. حالا دیگر این خانواده برای هر فصلی یک نماینده دارد. در بازار نوبرانه های تابستان در سال گذشته، هر کیلو آلو زرد ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان قیمت داشت. این مبلغ البته برای آلو قرمز بین ۷ تا ۹ هزار تومان بود. هر کیلو طالبی در تابستان سال گذشته بین ۳ تا ۵ هزار تومان قیمت داشت. در این سبد نوبرانه، انبه هم که میهمانی خارجی بود، تا ۱۵ هزار تومان هم حرف برای گفتن داشت. اما اسفند سال گذشته، چغاله بادام در حالی از نوبری خود پرده برداشت که قیمتی معادل ۱۴۰ هزار تومان برای هر کیلو داشت. خبرگزاری مهر در گزارشی که اسفند سال گذشته منتشر کرد نوشت:«این روزها چغاله های بادام خوش طعم در پایتخت، کیلویی ۱۴۰هزارتومان و بنابر محاسبه دیگری سیری ۱۰ هزارتومان به فروش می رسد.»

آسمانخراش جای درخت

خوردن نوبرانه ها خوب است، اما مشکل از آنجا شروع می شود که این نرخ گذاری های نجومی، عادتی بی محابا و نامیمون شده است تا آنجا که دیگر هر میوه ای را با نام نوبرانه می فروشند. در حالی که در این میان هم به مشتری و هم به کشاورزان اجحاف می شود. وقتی که کشاورز به رغم زحمت و هزینه بسیار کمتری طرفی از محصول تولیدی خود نمی بندد، ادامه تولید را به لقایش می بخشد. حالا اگر خشکسالی و سرمازدگی های در کمین، آن اندک ذوق کشاورز را هم از او بگیرد، نتیجه اش می شود ویرانی باغات؛ اتفاقی که باعث می شود کشاورز اقدام به تغییر کاربری اراضی کشاورزی کرده تا عوض نهال میوه، ستون های سیمانی در آن کاشته شود؛ و مگر این رخداد باغات شهریار را ویران نکرد. حسین گروسی نماینده مردم شهریار معتقد است:« تولید محصولات کشاورزی نیازمند یارانه و تسهیلات کم بهره است تا شاهد افزایش نرخ میوه های نوبرانه همچون گوجه سبز در کشور نباشیم.» این سخنان گروسی در حالی بیان می شود که به گفته حسین مهاجرانی رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تره بار قیمت هر کیلو گوجه سبز نوبرانه گرمسار بین ۴۰ تا ۴۵ هزار تومان و گوجه سبز کاشان بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان است.