صورت برزخی اعمال ما!

اعمال و رفتارها در این دنیا صورت باطنی دارد که ما نیز ممکن است از آن ها بی خبر باشیم! صورت باطن اعمال ما، در قیامت و در سرای آخرت ظهور و بروز می یابد و در آن هنگام است که آدمی تازه متوجه کردارهای خویش می شود.

برخی از اخبار و روایات وارده به تعیین صور برزخی و صورت های اخروی برخی از اعمال و صفات انسانی پرداخته اند. آگاهی از آن ها و نیز ایمان به حقیقت آن ها می تواند انسان را از پرت شدن در ورطه ی هلاکت و نابودی نجات بخشد.

صورت های اخروی اعمال ما!

اگر انسان نفس امّاره اش را به حال خود واگذارد در اثر تمایل ذاتی نفس به فساد و ناملایمات و نیز مساعدت شیطان و وسوسه گری آن، رذایل و صفات ناپسند هر روز بیشتر از قبل در او پدیدار می شوند تا جایی که صورت نفس او همان رذیله ای که از آن پیروی نموده است، می شود و اگر آن رذیله، شیطانی باشد همانند نفاق و دورویی از خواص شیطان می شود!

خواصّ شیطان!

شیطان قسم یاد کرده است «و قاسمهما إنّی لکما لمن النّاصحین» قسم خورد برای آدم و حوّا که من از پند دهندگان شما هستم. (اعراف/ 21) با اینکه حقیقت، خلاف آن بود. در واقع شیطان خودش یک منافق تمام عیار است و از این رو منافقان و افراد دورو در باطن خود شیطان هستند گرچه در ظاهر صورت انسانی دارند! منافق در روز قیامت صورت باطنی عملش را که مشاهده نماید در می یابد که باطنش همان شیطان بوده است و صورت ظاهری اش انسان بوده است!!

نفاق مثل هیچ حیوانی نیست!

نفاق و دورویی از جمله صفات رذیله ای است که قبح و زشتی آن به پای هیچ بدی نمی رسد! کسی که دارای چنین صفت اخلاقی شود و ظاهر و باطنش یکی نباشد از جامعه ی انسانیّت خارج می شود و صورت انسانی خود را از دست می دهد و در قیامت دچار عذاب و ذلّت می گردد.
براساس احادیث شریف در آن عالم انسان منافق با دو زبان از آتش محشور می گردد: عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: «کسی که مسلمانان را با دورو و با دو زبان ملاقات نماید، در روز قیامت در حالی می آید که دارای دو زبان از آتش است.» در این صورت چنین کسی پیش خلق خدا رسوا می گردد و در محضر انبیای مرسلین و ملائکه مقرّبین سرافکنده می شود.
این صورت باطنی نفاق و دورویی شبیه به هیچ حیوانی نیست چه رسد به انسان ها!!
در حدیث دیگری از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل است که فرمودند: «آدم دورو در روز قیامت در صورتی می آید که یکی از دو زبانش از پشت سرش خارج شده و یکی از آن ها از پیش رویش و هر دو زبان آتش گرفته و تمام جسدش را آتش زده است.»

صورت اخروی عصبیّت!

از دیگر صفات رذیله که باطن آن در قیامت ظهور و بروز می یابد عصبیّت است. انسان متعصّب که حبّ و بغض هایش براساس مصالح و منافع شخصی است و به عقل و دین و وجدان کاری ندارد در حالی برانگیخته می شود که او را خداوند با اعراب جاهلیّت برمی انگیزاند. در این صورت چنین کسی وقتی از این عالم به عالم دیگر منتقل شد شاید خود را یکی از اعراب جاهلی ببیند که نه ایمان به خدای تعالی دارد و نه به معاد و نبوّت معتقد است و به صورت طایفه و قومی که سنگ آن ها را به سینه می زد و در مورد آن ها تعصّب داشت محشور می شود.

اسم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را زیاد می برند!

براساس احادیث شریفه اهل جهنّم اسم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را فراموش می کنند و نمی توانند خود را معرفی کنند و بدان حضرت منسوب دانند. انسان متعصّب نیز در جهنّم نمی تواند خود را منسوب به پیامبر کند و بگوید در دنیا اظهار عقاید حقّه و اسلامی می کرده مگر آن که اراده ی حق تعالی به خلاصی آن ها تعلّق گیرد! چون این اخلاق به حسب بعضی از احادیث از خواصّ شیطان است. شاید اعراب جاهلی و نیز انسان دارای عصبیّت جاهلیّت به صورت شیطان محشور گردند!

باطن تکبّر!

از دیگر صفات زشت و قبیح که در قیامت باطن آن آشکار می شود تکبّر و غرور است. از امام صادق (علیه السلام) نقل است که فرمودند: «متکبّران به صورت مورچگان ضعیفی محشور می شوند که مردم آنها را پایمال می کنند تا خداوند از حساب فارغ شود.» بنابر این باطن عمل متکبّر به صورت مورچه ی ضعیفی است که احتمالاً نشان از کوچک و حقیر بودن نفس او دارد!

تکبّر ویژگی اصلی شیطان!

صفت قبیح و رذیله ی تکبّر صفت شیطانی است که ابلیس به موجب همین صفت از درگاه خدای متعال طرد گردید زیرا خود را برتر از آدم (علیه السلام) دید و امر الهی را اطاعت ننمود و از سجده بر آدم (علیه السلام) سر باز زد!

انسان متکبّر کسی است که خود را با همین صفت مذموم از درگاه الهی طرد می نماید و با بزرگ شمردن خود، در مقابل امر الهی تواضع نمی نماید. صورت باطنی این صفت پلید نیز شیطان است. به تعبیر بزرگان اخلاقی مانعی نیست که صورت برزخی و اخروی تکبّر در عالم آخرت، هم شیطان باشد و هم مورچه ی کوچک و ضعیف. زیرا موازین عالم آخرت غیر از این عالم است.

صورت اخروی غضب!

خشم و عصبانیّت و غضب بی جا و مذموم صورتی جز درنده ای وحشی در قیامت ندارد. درنده ای که در این عالم نظیر و شبیهی ندارد و درنده ای تمام عیار است. زیرا درندگی انسان در حال غضب با هیچ یک از حیوانات قابل مقایسه نیست! کسی که بی جهت از کوره در می رود باید بداند که در آخرت حیوان درنده ای او را مورد اذیت و آزار قرار خواهد داد که مصیبت افزونی برای چنین کسی در قیامت خواهد بود! بر همین اساس راه های بسیاری در دستورات اخلاقی برای کنترل خشم و غضب داده شده است که مهم ترین و محور اساسی آن ها یاد و ذکر خدا و تذکّر دائمی مرگ و قیامت است.

نتیجه گیری

براساس روایات شریف و احادیث صحیح معلوم می شود که صورت باطنی اعمال ما، در روز قیامت خود را نشان می دهند و صفات رذیله در انسان سبب نابودی و هلاکت او می گردند.

منابع و مآخذ:
1- معاد از دیدگاه امام خمینی (ره)
2- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال
3- وسائل الشیعه- علامه محسن امین عاملی
4- اصول کافی- شیخ کلینی- کتاب الایمان واکفر