ارکان اقتصاد مقاومتی در کتاب و سنت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : دوشنبه 1395/01/23
ارکان اقتصاد مقاومتی در کتاب و سنت

رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خود، امسال را به نام سال «اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل» نامیدند و تأکید داشتند که اقتصاد مقاومتی به یک «گفتمان عمومی» در جامعه تبدیل شود و مردم مطالباتی از دولت و کارگزاران نظام داشته باشند. ازاینرو بر آن شدیم تا برخی از ارکان اقتصاد مقاومتی را از دیدگاه قرآن و روایات موردبررسی قرار دهیم تا در این راستا قدمی هرچند اندک برداشته باشیم.
اقتصاد مقاومتی چیست؟
برای این اصطلاح تعاریف متعددی بیانشده اما ما به تعریفی که مقام معظم رهبری از این اصطلاح داشتهاند اکتفا میکنیم. ایشان در تعریف این اصطلاح میفرماید:«اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تعیینکننده رشد و شکوفایی کشور باشد.»[۱]
اقتصاد مقاومتی چیست؟
برای این اصطلاح تعاریف متعددی بیانشده اما ما به تعریفی که مقام معظم رهبری از این اصطلاح داشتهاند اکتفا میکنیم. ایشان در تعریف این اصطلاح میفرماید:«اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تعیینکننده رشد و شکوفایی کشور باشد.»[۱]
ارکان اقتصاد مقاومتی
ارکانی که اقتصاد مقاومتی بر پایه آنها استوارشده و رهبر معظم انقلاب بر آنها تأکید فراوان داشتهاند عبارتند از: مقاوم بودن اقتصاد [۲]، استفاده از همهی ظرفیتهای دولتی و مردمی [۳]، حمایت از تولید ملی [۴]، مدیریت منابع ارزی [۵] و مدیریت مصرف [۶] از میان ارکان ذکرشده دو رکن «مقاوم بودن اقتصاد» و «مدیریت مصرف» را موردبررسی قرار میدهیم.
مقاوم بودن اقتصاد
اسلام مسلمانان را دعوت میکند تا در برابر هجمههای دشمن همواره آماده باشند و همه توان خود را برای آمادگی و تجهیز در برابر هجمههای دشمن صرف نمایند، لذا خدای متعال در قرآن میفرماید«وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ [انفال/۶۰] هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [= دشمنان]، آمادهسازید» یکی از عرصههای هجوم دشمنان بهنظام اسلامی، در دوره کنونی، عرصه اقتصادی است که میکوشند با استفاده از آن نظام اسلامی را از پا دربیاورند.
کلمه «قوه» در این آیه دارای معنای عامی است که همه نیروهای مادی و معنوی یک ملت را دربرمیگیرد. در تفسیر نمونه پیرامون این کلمه چنین آمده است «این کلمه، نه تنها وسائل جنگی و سلاحهای مدرن هر عصری را در بر میگیرد، بلکه تمام نیروها و قدرت هائی را که به نوعی از انواع در پیروزی بر دشمن اثر دارد را شامل میشود، اعم از نیروهای مادی و معنوی. بنابراین از قدرتهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، که آنها نیز در مفهوم «قُوَّة» مندرج هستند و نقش بسیار مؤثری در پیروزی بر دشمندارند، نباید غفلت کرد.»[۷]
رهبر معظم انقلاب درباره آمادگی و مقاوم بودن اقتصاد در برابر هجوم دشمن میفرماید:«وظیفهی همهی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیرقابل نفوذ، غیرقابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگهداریم؛ اینیکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئهی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند»[۸]
مدیریت مصرف
یکی دیگر از ارکان اقتصاد مقاومتی «مدیریت مصرف» است و مهمترین بحث در این زمینه دوری از اسراف و ریختوپاش است. در قرآن و روایات، مسلمانان از هرگونه اسراف منع شدهاند. خدای متعال ضمن منع از هرگونه اسراف چنین افرادی را بهعنوان برادران شیطان معرفی کرده « وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ [اسراء/۲۶-۲۷] و هرگز اسراف و تبذیر مکن*چراکه تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند.» و آنها را اصحاب آتش خطاب میکند. [۹]
در روایات نیز به برخی از آثار سوء اسراف اشارهشده که ازجمله آنها فقر و تنگدستی است. یک ملت اهل اسراف و زیادهروی، تضعیفشده و محتاج به دشمن میشود، ضمن اینکه با کوچکترین تحریمی شاکله اقتصادی آنها از هم میپاشد و استقلال خود را از دست میدهند. امام صادق (علیهالسلام) میفرماید:«إِنَّ السَّرَفَ یورِثُ الفَقرَ وَإِنَّ القَصدَ یورِثُ الغِنى [۱۰] اسراف باعث فقر و میانهروی موجب بی نیازی میشود.»
از دیدگاه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد مقاومتی مدیریت مصرف و دوری از اسراف توسط مردم و مسئولین است که هم نیاز به فرهنگسازی دارد و هم نیاز به اقدام عملی. ایشان میفرماید:«یک مسئله در اقتصاد مقاومتی، مدیریت مصرف است، این قضیهی اسراف و زیادهروی، قضیهی مهمی در کشور است. چگونه باید جلوی اسراف را گرفت؟ برای این کارهم فرهنگسازی لازم است، هم اقدام عملی»[۱۱]
نتیجه
با توجه به آموزههای قرآنی، مسلمانان باید از هر لحاظ آماده مقابله با دشمن باشند که ازجمله آنها عرصه اقتصادی است و با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب این مهم تنها با اقتصاد مقاومتی تحقق مییابد. «مقاوم بودن اقتصاد» و «مدیریت مصرف» دو رکن از مهمترین ارکان اقتصاد مقاومتی هستند که یکی از وظایف دولت و دیگری مشترک میان دولت و ملت است. قرآن و روایات هر دو رکن را، بسیار مهم و اساسی میدانند و از مردم میخواهند تا در تحقق آنها بکوشند.
پی نوشت
۱. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، ۱۶ / ۵ / ۹۱.
۲. بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام، ۱ / ۱ / ۹۲.
۳. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت، ۲ / ۶ / ۹۱.
۴. همان.
۵. همان.
۶. همان.
۷. تفسیر نمونه: ذیل آیه ۶۰ سوره انفال (با اندکی تصرف)
۸. بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام، ۱ / ۱ / ۹۲.
۹. سوره غافر: آیه ۴۳
۱۰. وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۵۸، ح ۸
۱۱. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت، ۲ / ۶ / ۹۱.
ارکانی که اقتصاد مقاومتی بر پایه آنها استوارشده و رهبر معظم انقلاب بر آنها تأکید فراوان داشتهاند عبارتند از: مقاوم بودن اقتصاد [۲]، استفاده از همهی ظرفیتهای دولتی و مردمی [۳]، حمایت از تولید ملی [۴]، مدیریت منابع ارزی [۵] و مدیریت مصرف [۶] از میان ارکان ذکرشده دو رکن «مقاوم بودن اقتصاد» و «مدیریت مصرف» را موردبررسی قرار میدهیم.
مقاوم بودن اقتصاد
اسلام مسلمانان را دعوت میکند تا در برابر هجمههای دشمن همواره آماده باشند و همه توان خود را برای آمادگی و تجهیز در برابر هجمههای دشمن صرف نمایند، لذا خدای متعال در قرآن میفرماید«وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ [انفال/۶۰] هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [= دشمنان]، آمادهسازید» یکی از عرصههای هجوم دشمنان بهنظام اسلامی، در دوره کنونی، عرصه اقتصادی است که میکوشند با استفاده از آن نظام اسلامی را از پا دربیاورند.
کلمه «قوه» در این آیه دارای معنای عامی است که همه نیروهای مادی و معنوی یک ملت را دربرمیگیرد. در تفسیر نمونه پیرامون این کلمه چنین آمده است «این کلمه، نه تنها وسائل جنگی و سلاحهای مدرن هر عصری را در بر میگیرد، بلکه تمام نیروها و قدرت هائی را که به نوعی از انواع در پیروزی بر دشمن اثر دارد را شامل میشود، اعم از نیروهای مادی و معنوی. بنابراین از قدرتهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، که آنها نیز در مفهوم «قُوَّة» مندرج هستند و نقش بسیار مؤثری در پیروزی بر دشمندارند، نباید غفلت کرد.»[۷]
رهبر معظم انقلاب درباره آمادگی و مقاوم بودن اقتصاد در برابر هجوم دشمن میفرماید:«وظیفهی همهی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیرقابل نفوذ، غیرقابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگهداریم؛ اینیکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئهی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند»[۸]
مدیریت مصرف
یکی دیگر از ارکان اقتصاد مقاومتی «مدیریت مصرف» است و مهمترین بحث در این زمینه دوری از اسراف و ریختوپاش است. در قرآن و روایات، مسلمانان از هرگونه اسراف منع شدهاند. خدای متعال ضمن منع از هرگونه اسراف چنین افرادی را بهعنوان برادران شیطان معرفی کرده « وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ [اسراء/۲۶-۲۷] و هرگز اسراف و تبذیر مکن*چراکه تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند.» و آنها را اصحاب آتش خطاب میکند. [۹]
در روایات نیز به برخی از آثار سوء اسراف اشارهشده که ازجمله آنها فقر و تنگدستی است. یک ملت اهل اسراف و زیادهروی، تضعیفشده و محتاج به دشمن میشود، ضمن اینکه با کوچکترین تحریمی شاکله اقتصادی آنها از هم میپاشد و استقلال خود را از دست میدهند. امام صادق (علیهالسلام) میفرماید:«إِنَّ السَّرَفَ یورِثُ الفَقرَ وَإِنَّ القَصدَ یورِثُ الغِنى [۱۰] اسراف باعث فقر و میانهروی موجب بی نیازی میشود.»
از دیدگاه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد مقاومتی مدیریت مصرف و دوری از اسراف توسط مردم و مسئولین است که هم نیاز به فرهنگسازی دارد و هم نیاز به اقدام عملی. ایشان میفرماید:«یک مسئله در اقتصاد مقاومتی، مدیریت مصرف است، این قضیهی اسراف و زیادهروی، قضیهی مهمی در کشور است. چگونه باید جلوی اسراف را گرفت؟ برای این کارهم فرهنگسازی لازم است، هم اقدام عملی»[۱۱]
نتیجه
با توجه به آموزههای قرآنی، مسلمانان باید از هر لحاظ آماده مقابله با دشمن باشند که ازجمله آنها عرصه اقتصادی است و با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب این مهم تنها با اقتصاد مقاومتی تحقق مییابد. «مقاوم بودن اقتصاد» و «مدیریت مصرف» دو رکن از مهمترین ارکان اقتصاد مقاومتی هستند که یکی از وظایف دولت و دیگری مشترک میان دولت و ملت است. قرآن و روایات هر دو رکن را، بسیار مهم و اساسی میدانند و از مردم میخواهند تا در تحقق آنها بکوشند.
پی نوشت
۱. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، ۱۶ / ۵ / ۹۱.
۲. بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام، ۱ / ۱ / ۹۲.
۳. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت، ۲ / ۶ / ۹۱.
۴. همان.
۵. همان.
۶. همان.
۷. تفسیر نمونه: ذیل آیه ۶۰ سوره انفال (با اندکی تصرف)
۸. بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام، ۱ / ۱ / ۹۲.
۹. سوره غافر: آیه ۴۳
۱۰. وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۵۸، ح ۸
۱۱. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت، ۲ / ۶ / ۹۱.
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .