تبیان، دستیار زندگی
طراحی متادیا در یک سیستم آموزشی الکترونیکی نیازمند برنامه ریزی دقیقی است. محتوای آموزشی باید کاملاً با ساختار سیستم آموزشی و وب مطابقت داشته باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

طراحی متادیا در یک سیستم آموزشی الکترونیکی

طراحی متادیا در یک سیستم آموزشی الکترونیکی

طراحی متادیا در یک سیستم آموزشی الکترونیکی نیازمند برنامه ریزی دقیقی است. محتوای آموزشی باید کاملاً با ساختار سیستم آموزشی و وب مطابقت داشته باشد. وقتی کاربری منبعی را پیدا می کند باید قادر باشد تا خیلی سریع آن را مرور کند.

برای کاربردی تر شدن محتوای آموزشی و تاثیر هر چه بیشتر آن در جهت خدمت به اهداف آموزشی مورد نظر باید هم از جنبه بیرونی و هم از جنبه درونی برای ارتباط بین محتوا و متادیتاها تلاش کرد. یکی از کاربردی ترین متادیتاها در سیستم آموزش الکترونیکی متادیتاهای کتابخانه ای است که در واقع شامل منابع اطلاعاتی است برای آگاهی یا تسهیل دسترسی به منابع اطلاعاتی دیگر، طبقه بندی کردن متن های آموزشی یک گونه متادیتا محسوب می شود روی این موضوع که از چه روشی برای طبقه بندی محتوای آموزشی سیستم استفاده کرد بایستی متمرکز شد.

مراقبت از اینکه مطالب آموزشی به درستی در طبقه بندی ها قرار گیرند از مسئولیت های اصلی سیستم آموزش الکترونیکی محسوب می شود. تیترها و خلاصه مطالب نیز از متادیتاها به شمار می روند. اگر قرار است که در یک صفحه از سایت آموزش مجازی تنها یک متادیتا وجود داشته باشد آن هم متادیتای تیتر است.

هر مبحث الکترونیکی آموزشی باید یک عنوان خاص داشته باشد که دقیقاً محتوای موجود در آن قسمت را تشریح کند. در یک دید کلی می توان گفت کلیه منابع اطلاعاتی صرفنظر از قالب فیزیکی آن ها دارای سه ویژگی اصلی می باشند که عبارتند از: فهرست مندرجات (content)، متن (contex)، و ساختار (structure). که هر کدام یا همه می توانند در قالب متادیتا ظاهر گردند. فهرست مندرجات شامل چیزهایی است که هدف منبع آن را دنبال می کند و یا می توان گفت مطالبی را در بر می گیرد که منبع در مورد آن ها می باشد. در واقع نمودی از بطن منبع است. متن شامل محتوای منبع می گردد و در واقع برونداد پاسخ به سوالات نظیر چه کسی، چه چیزی، چرا، کجا، و چگونه، در ارتباط با جنبه ها و نمودهای موضوعی مختلف منبع می باشد. ساختار به قالب رسمی ترتیب قرار گرفتن محتوای یک منبع اطلاعاتی بر می گردد.

فراداده های در فهرست مندرجات نقش یک پل ارتباطی را جهت بازیابی و نمایش محتوای مربوط به هر قسمت را ایفا می کنند. با استفاده از متادیتا می توان فایل های هر قسمت را به صورا مجزا و بدون برخورد با یکدیگر باز نمود. که این خود نگرشی مانوس با ظهور و ورود اینترنت و دنیای وب می باشد. در یک دید کلان با توجه به رشد فزاینده وب پر واضح است که اهمیت ایجاد فرارداده های فهرست های مناسب، وسیله ای گرانبها در کمک رسانی به کاربران جهت پایش منابع اطلاعاتی مورد نظر می باشد. در طول رشد اینترنت در گذر زمان جهت حل مشکل دستیابی به منابع اطلاعاتی ابزار مختلفی طراحی شدند که عبارتند از: فهرست های راهنما یا سیاهه منابع شبکه و موتور سرچ های مختلف که به عنوان ابزاری هنرمندانه کاربرد فراوان دارند.

در این راستا گیلند و سواتلند در نظر گرفتن ویزگی های خاصی را در ایجاد متادیتا بیان نموده اند که عبارتند از:

1. افزایش قابلیت دسترسی

افزایش میزان بهره وری کاربر که با استفاده از بکارگیری متادیتاهای سازگار و قوی امکان پذیر می گردد. با استفاده از متادیتاهای مناسب می توان امکان سرچ را از سراسر مجموعه های اطلاعاتی متعدد از مخازن اطلاعاتی مختلف و مجازی مانند کتابخانه ها، مجموعه های آرشیو، و ... فراهم نمود. در حقیقت بسیاری از این مجموعه ها خود نگهدارنده اطلاعات نیستند بلکه با استفاده از فرا داده ها تنها امکان دسترسی را با استفاده از پیوندهای پنهان بین یکدیگر فراهم می آورند. در واقع در دنیای دیجیتال مشکل پراکندگی منابع وجود ندارد و مشکل مرز جدایی بین منابع مختلف اطلاعاتی مشابه و با محتوای نزدیک به هم با استفاده از بکارگیری فرا داده ها قابل حل است. از طرفی دیگر متادیتا می تواند یک نقش انتقادی در سندیت دادن به یک مدرک و ارتباط آن با دیگر مدارک مشابه را عهده دار شود. همچنین می توان گفت متادیتا در کامل بودن یا تکمیل اطلاعات لازم در ارتباط با یک منبع یا شی اطلاعاتی نقش موثری دارد.

2. استفاده سریع

سیستم اطلاع رسانی دیجیتالی نقش مهمی در توزیع نسخه های دیجیتالی دارا می باشد چه بسا این توزیع فراتر از موانع جغرافیایی و اقتصادی می باشد. در یک سیستم اطلاع رسانی با استفاده از روش های مختلف سرچ اطلاعات می توان به منابع مختلف و وسیع اطلاعاتی سازگار یا ناسازگار دسترسی پیدا کرد و در این میان فراداده ها کاربردهای مختلفی دارند.

3. چند نسخه ای ها

در دنیای دیجیتال مشکلی جهت ایجاد نسخه های مختلف و متنوع جهت استفاده های مختلف وجود ندارد. به راحتی می توان به عنوان مثال نسخه ای از یک تصویر با میزان شفافیت بالا جهت اهداف تحقیقی و در عین حال نسخه دیگری با میزان شفافیت پایین جهت ارجاعات سریع در سراسر شبکه ایجاد نمود.

4. برآمدگی های قانونی

استفاده از متادیتا در مخازن اطلاعاتی یک سری برآمدهای قانونی به دنبال خود دارد که شامل برخی لوایح حقوقی جهت تکثیر اطلاعات و چند نسخخه ای کردن آن ها می شود. به عنوان مثال لحاظ کردن حقوق یک شخص جهت گسترش دادن یا محدود کردن دستیابی به اطلاعات خودش.

5. حفاظت

در سیستم های اطلاع رسانی همراه با حفاظت اطلاعات بایستی در سیستم های تحویل مدارک امکان انتقال اطلاعات بین سیستم ها با وجود انواع مختلف تولیدات نرم افزاری و سخت افزاری وجود داشته باشد. در این میان سیستم های اطلاع رسانی نیاز به فراداده هایی دارد که آن ها را قادر سازد تا ذخیره و بازیابی اطلاعات را به صورت آزادانه و بدون کنترل انجام دهند. بسیار ضروری است که یک منبع یا شی اطلاعاتی به راحتی بتواند با دیگر منابع یا اشیا اطلاعاتی ارتباط برقرار نماید.

6. توسعه و اقتصاد سیستم

با توجه به اینکه داده های زیادی توسط یک سیستم اطلاعاتی جمع آوری می شود بنابراین جهت پیشرفت، توسعه، و تصحیح اطلاعات سیستم داده ها از نظر تکنیکی مورد بررسی قرار گیرند. بدین ترتیب می توان از اطلاعات سیستم استفاده کارآمدتر و موثری به عمل آورد. همچنین با یک دیدگاه اقتصادی می توان در برنامه ریزی های سیستم از داده ها استفاده نمود. در شبکه جهانی اینترنت از متادیتا می توان جهت ایجاد منابع الکترونیکی استفاده های زیادی نمود.

بر اساس نظر شیوا و چیدامبران انجام اقدامات ذیل در این راستا مفید خواهد بود:

- خلاصه کردن معنی فراداده (مثلا فراداده در ارتباط با چه موضوعی است)

- ایجاد امکان سرچ کاربر

- ایجاد امکان دسترسی به داده های مشابه توسط کاربر

- ممانعت از دسترسی به برخی اطلاعات توسط برخی کاربران (به عنوان مثال کودکان)

- آموزش چگونگی تفسیر داده مانند چگونگی تایپ، کد گزاری، و رمز گزاری

- آموزش اینکه چگونه می توان اطلاعات مورد نظر را بازیابی نمود (به عنوان مثال اگر داده ای در فرمت های مختلف تهیه شده است چگونه می توان به انواع مختلف فرمت های آن دسترسی پیدا کرد)

- آگاهی رسانی در خصوص مواردی که در استفاده از داده موثر است (مانند قوانین حق مولف یا قوانینی جهت استفاده از سطح کاربری مربوطه)

- در اختیار قراردادن سابقه داده (مانند منبع اصلی و یا مالک اصلی آن)

- تعیین روابط بین داده های مختلف با دیگر منابع (مانند پیوند به نسخه های قبلی و بعدی، داده های زیرمجموعه، داده های مربوط به یک فیلد موضوعی خاص، و یا فرمان ها که بایست در ارتباط با داده استفاده گردد)

- مدیریت و کنترل داده جهت جلوگیری از تخریب آن ها. اخیراً استانداردهای زیادی در خصوص ایجاد متادیتا در توصیف منبع الکترونیکی در مخازن اطلاعاتی تهیه شده است که یکی از رایج ترین آن ها استاندارد دابلین کر می باشد. امروزه دابلین کر جهت ساخت متادیتا در سطح بسیار وسیع بین المللی مورد استفاده سیستم های اطلاعاتی قرار می گیرد. البته در آموزش الکترونیکی استفاده از استاندارد SCORM نیز رایج است که از بحث ما خارج می باشد.

بخش آموزش الکترونیکی سایت تبیان

نویسنده: دکتر عاصفه عاصمی

تنظیم: فهیمه امرالله