متادیا در محیط آموزش الکترونیکی (1)
امروزه مدیریت دانش در سیستم های اطلاع رسانی کامپیوتری به صورت قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است. سازماندهی و مدیریت دانش و به دنبال آن مدیریت اطلاعات یک نقش اساسی و موفق را در انتقال دانش فردی به دانش سازمانی ایفا می کنند. همچنین مدیریت اطلاعات و منابع آموزشی در محیط آموزش (یادگیری) الکترونیکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجایی که سیستم های یادگیری الکترونیکی مقدار زیادی از اطلاعات را نگهداری می کنند، ایجاد این چنین محیط هایی بایستی به گونه ای انجام شود که کاربران بتوانند از اطلاعات موجود استفاده مفید و موثری داشته باشند.
یکی از پارامترهای موفق در مدیریت محتوای آموزشی در محیط الکترونیکی استفاده از متا دیتا می باشد. در واقع در نگارش چنین محیط هایی متا دیتا نقش موفقی را به خود اختصاص داده است. مقاله حاضر مروری بوده و هدف از ارائه آن دادن تعریفی از آموزش الکترونیکی، بیان تاریخچه مختصری از آموزش الکترونیکی در جهان و ایران، تبیین مفهوم متادیتا ( فراداده یا ابرداده )، بیان چگونگی استفاده از متادیتا در محیط آموزش الکترونیکی و ارائه نکاتی در خصوص طراحی متادیتا در یک سیستم آموزشی الکترونیکی، می باشد. همچنین به معرفی استاندارد Dublin Core ددر ایجاد متادیتا می پردازد.
متا دیتا یا فراداده یا ابر داده
اصطلاح "متا" از یک کلمه یونانی گرفته شدده است و بیانگر چیزهایی است که بیش از ماهیت خودشان هستند. متادیتا یا فراداده ابزاری است که منبع اطلاعاتی را توصیف می کند و در واقع متادیتا داده ساخت یافته ای است که به تشریح جزئیات منبع داده می پردازد و قادر است تا مقادیر زیادی از این جزئیات متشابه را به صورا کاتالوگ های مجزا ذخیره و در صورت لزوم تسهیم نماید.
کاربرد اصطلاح متادیتا به حدود بیست سال پیش باز می گردد تا جایی که امروزه جز تفکیک ناپذیری از دنیای وب گردیده است. البته کاربرد مفاهیم اساسی متادیتا درارتباط با مجموعه های اطلاعاتی سازمان یافته به مدت های طولانی قبل از خلق اصطلاح آن باز می گردد. اولین گام ها جهت توسعه متادیتا در خصوص فراداده های کتابخانه ای برداشته شده است. این فرا داده های کتابخانه ای شامل ایندکس ها، چکیده ها، و فهرست رکوردهای ایجاد شده بر اساس قوانین فهرست نویسی و استانداردهایی نظیر انگلو امریکن می باشند. مفاهیمی در خصوص تبیین مفهوم متادیتا به شرح ذیل توسط گیلند و سواتلند مطرح گردیده است.
- متادیتا تنها منحصر به شکل دیجیتالی نمی باشد.
- متادیتا غالبا به توصیف یک شی اطلاعاتی می پردازد.
- متادیتا می تواند در برگیرنده یک سری از منابع مختلف باشد.
- در طول توسعه یک شی اطلاعاتی متادیتاهای مربوط به آن نیز توسعه پیدا می کنند.
- متادیتای یک شی اطلاعاتی در یک زمان واحد می تواند متادیتای شی اطلاعاتی دیگری قرار گیرد.
استفاده از متادیتا در محیط آموزش الکترونیکی
به دلیل کم حجم بودن متادیتاها در مقایسه با داده هایی که متادیتا به شرح آن می پردازد، قابلیت تهیه آن بسیار راحت تر است. با ساختن متادیتا و تسهیم آن با دیگر کاربران، اطلاعات مربوط به ماهیت داده ها به سهولت برای جویندگان آن دسترس پذیر می شود. در محیط آموزش الکترونیکی می توان در قسمت منابع آموزشی استفاده موثری از متادیتاها به عمل آورد.
در واقع با استفاده از متادیتاست که دانشگاه های مجازی ایران می توانند منابع آموزشی خود را که به زبان فارسی زیرمجموعه متادیتاهای قرار گرفته است به اشتراک گذارند و معضل کمبود منابع کمک آموزشی و منابع درسی به زبان فارسی را با به اشتراک گذاشتن تا حدودی حل نمایند. متادیتاها کشف داده ها را آسان تر کرده و تکرار و تکثیر و نسخه برداری از داده ها را ساده تر می کند.
متادیتاها به انواع مختلفی تقسیم می شوند همانند متادیتا های کتابخانه ای، جغرافیایی، آموزشی و غیره.
متادیتای آموزشی می تواند دارای یک مولفه آموزشی از قبیل مجموعه ای از قوانین یک سیستم آموزشی که توسط داده تحت پوشش قرار می گیرد، را شامل شود. متادیتا قادر به توضیح داده های آموزشی، یک شبکه آموزشی مجازی و یا فهرست داده های فعال اینترنتی است. هم چنین قادر است تا هرگونه داده غیرالکترونیکی مانند نقشه های کاغذی و یا داده های الکترونیکی خارج از خط (offline)، از قبیل داده های ذخیره شده بر روی CD و سایر ابزارهای ذخیره را توصیف کند.
وجود استانداردهای متنوع برای متادیتا تصویر کردن داده های مربوطه را در اتاق های تبادل این داده در شبکه ممکن و هم چنین فهرست سازی از این داده ها را مقدور می سازد.
از مهم ترین اهداف آموزش الکترونیکی به اشتراک گذاشتن داده ها و استفاده مجدد از محتوای آموزشی می باشد. در این میان سیستم مدیریت محتوای آموزشی LCMS(Learning Content Management System) در سیستم آزمون و ارزیابی (Asseaament، نگهداری و ارایه محتویات دروس (ابر متن، ابر داده، و چند رسانه ای ها) بایستی متناسب با سیستم آموزشی و بر اساس استانداردهای بین المللی باشد. در ابزار تولید محتوا (Authoring Tool) نیز استفاده از این استانداردهای رایج بین المللی ضروری می نماید.
در یادگیری الکترونیکی وجود متادیتا جهت ایجاد پیوندهای لازم در کتابخانه های الکترونیکی و برقراری امکان استفاده از انواع پایگاه داده های متداول و امکان ایجاد مخزن نگهداری و اشتراک محتوا از ضروریات است.
