عمر دوباره زانو با مفصل مصنوعی

این روزها افراد زیادی را می بینیم که در دهه 60 تا 70 زندگی شان، آرتروپلاستی یا جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می دهند. تعویض مفصل زانو نوعی جراحی است که با استفاده از آن، سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین می کنند.

مفصل های مصنوعی که معمولا بیش از 15 سال عمر می کنند، نه تنها به از بین بردن درد ناشی از ساییدگی و آرتروز، روماتیسم یا تخریب سطح مفصلی زانو کمک می کنند، بلکه در به دست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجادشده در این عضو بدن نیز موثر هستند.

خوشبختانه متخصصان ایرانی نیز در انجام این عمل جراحی بسیار متبحرند تا جایی که تعویض مفصل زانو با موفقیت 80 درصدی در کشور انجام می شود.

دکتر کیوان احدی، فلوشیپ جراحی زانو و عضو هیات مدیره انجمن جراحی زانو و آسیب های ورزشی ایران در این باره می گوید:

وقتی غضروف مفصلی زانو به هر علتی تخریب می شود، حرکت مفصل دردناک شده و مفصل دچار خشکی و محدودیت حرکتی می شود. در این وضع می توان با تعویض مفصل زانو نه تنها حرکات مفصل را بهتر کرد، بلکه درد بیمار را نیز از بین برد.

جراحی مفصل زانو برای دو دسته از افراد ضرورت می یابد؛ یکی برای افراد مسن مبتلا به ساییدگی ها و آرتروز پیشرفته زانو و دوم برای افراد جوانی که در اثر آسیب های ورزشی دچار پارگی رباط و مینیسک زانو شده اند.

چنین آسیب هایی به بروز درد، ناتوانی و افت عملکردی شخص منجر می گردد. البته بی شک، عمل جراحی تعویض مفصل زانو می تواند باعث کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی شود.

جراحی مفصل زانو نه برای همه بیماران

توجه داشته باشید در جراحی تعویض مفصل زانو، علاوه بر مسائل تکنیکی، انتخاب صحیح بیمار، انجام ارزیابی های قبل از عمل جراحی و انجام آزمایش های کافی برای کاهش عوارض حین و بعد از انجام عمل جراحی نیز اهمیت بسیاری دارد.

دکتر احدی با بیان مطالب فوق می گوید: اگر عمل تعویض مفصل به درستی انجام شود، در بیش از 95 درصد موارد هیچ عارضه ای نخواهد داشت. البته بدترین عارضه این عمل ها، عفونت و سپس عوارضی مانند لخته شدن خون، کاهش نیافتن درد و شکستگی های اطراف مفصل بیمار است که با انتخاب صحیح بیمار و روش مناسب، این عوارض نیز به حداقل خواهد رسید.

عمل جراحی تعویض مفصل زانو از موفق ترین اعمال جراحی است، اما قبل از انجام عمل باید مسائل پزشکی بیمار از جمله عدم ابتلای وی به بیماری هایی مانند قند و کلسترول خون کنترل نشده، مشکلات و نارسایی های قلبی، ریوی، کلیوی، فشار خون، عفونت دهان و دندان و نیز عفونت های سیستم تناسلی مورد بررسی قرار بگیرد، چراکه بیماران مبتلا به این بیماری ها، نامزدهای مناسبی برای عمل جراحی مفصل زانو نیستند.

افرادی که وزن بالا (توده بدنی بالای 40) دارند، برای عمل جراحی مفصل زانو نامزد مناسبی نیستند، اما پوکی استخوان مانعی برای این عمل نیست، ولی اگر شدید باشد ممکن است این عمل را با مشکل مواجه سازد.

بعد از تعویض مفصل زانو

به گفته دکتر احدی بعد از عمل جراحی مفصل زانو که معمولا روی افراد مسن صورت می گیرد، بیمار نباید فعالیت سنگین و غیرعادی داشته باشد. بدون شک انجام یک سری ورزش ها مانند فوتبال پس از این نوع جراحی ممکن نیست.

همچنین افرادی که به واسطه شغل شان مجبور به بلند کردن بارهای سنگین هستند، نباید تحت چنین جراحی ای قرار بگیرند، چراکه پس از تعویض مفصل زانو انجام کارهای مکانیکی سنگین دیگر ممکن نخواهد بود.

نکته بسیار مهم آن است که بیمار برای این نوع جراحی باید به درستی انتخاب شود و سپس باید بدرستی توجیه شود تا انتظار نامناسبی از نتیجه جراحی نداشته باشد، یعنی باید بداند بعد از جراحی فقط می تواند کارهای روزانه را انجام دهد و نمی تواند به تمرینات ورزشی خود ادامه دهد.

دکتر مهرداد منصوری ، متخصص ارتوپدی نیز در مورد نکات لازم بعد از جراحی مفصل زانو می گوید:

برای بدست آوردن نتیجه خوب از عمل جراحی تعویض مفصل یا آرتروپلاستی زانو، باید بعد از جراحی نکات متعددی را رعایت کرد. بدون رعایت این نکات دیر یا زود، مفصل مصنوعی دچار مشکل می شود. این فکر که پزشک جراح ارتوپد موقع عمل جراحی تمام کارها را انجام داده و عمل با موفقیت تمام شده درست نیست. بسیاری کارها و مراقبت ها هستند که باید بعد از جراحی انجام شوند.

بعد از جراحی تعویض مفصل زانو باید از انجام ورزش های شدید بدنی اجتناب کرد. خم کردن شدید مفصل زانو ممکن است موجب آسیب دیدن آن شود، پس باید از این کار اجتناب کرد، بطور مثال استفاده از توالت های سنتی بعد از جراحی درست نیست.

مفاصل طبیعی بدن همه انسان ها با کهولت سن، دچار ساییدگی و تخریب می شوند. این جزئی از روند طبیعی پیری است. پس مفاصل بدن و از جمله مفصل زانو عمر محدودی دارد. نمی توان از مفصل مصنوعی انتظار عمری ابدی داشت.

با تکنولوژی فعلی، عمر و زمان کارکرد مفصل مصنوعی زانو از مفصل طبیعی کمتر است و همانند مفاصل طبیعی، این مفصل هم بعد از مدتی دچار ساییدگی و تخریب می شود. فعالیت های بدنی شدید و اعمال فشار زیاد بر این مفاصل، طول عمر آنها را کاهش می دهد.

معمولا بعد از جراحی، بیمار می تواند با واکر یا عصای زیر بغل راه برود، ولی تا چند هفته برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارد که باید در برنامه ریزی قبل از جراحی به این نکته توجه داشت.

بیمار باید تغییراتی را در وضعیت محل زندگی ایجاد کرده و باید اقداماتی را در منزل انجام دهد تا از زمین خوردن خود جلوگیری کند. زمین خوردن می تواند موجب شکسته شدن استخوان های اطراف مفصل مصنوعی شده و در این وضعیت درمان شکستگی بسیار مشکل تر و پر عارضه تر از شکستگی در فردی است که مفصل مصنوعی ندارد.

رعایت موارد زیر بعد از تعویض مفصل زانو ضروری است

- باید در حمام دستگیره هایی روی دیوار نصب شود تا فرد در هنگام تغییر وضعیت از آنها استفاده کرده و از لیز خوردن جلوگیری شود.

- دو طرف پله ها باید دستگیره داشته باشد تا بیمار در حین بالا و پایین رفتن از پله از آنها استفاده کند.

- صندلی حمام باید پایدار باشد و لیز نخورد.

- تمام فرش های لغزنده و سیم های برق رها شده در کف منزل باید جمع آوری شوند تا احتمال زمین خوردن بیمار کاهش یابد.

- یک صندلی مناسب برای بیمار یک صندلی محکم است که محل نشیمن آن زیاد نرم نباشد و در موقع نشستن روی آن در حالیکه کف پاها روی زمین قرار می گیرد نباید زانوها بالاتر از مفصل ران قرار بگیرند. صندلی باید دو دسته داشته باشد و پشتی آن محکم باشد.

- بیمار باید همیشه یک بالشت کمی سفت داشته باشد تا روی صندلی ماشین یا مبل یا صندلی بگذارد، طوری که زانوهای وی پایین تر از سطح مفصل ران قرار بگیرد.

- صندلی بخصوص صندلی که پشت میز غذاخوری قرار گرفته است، باید پایه بلندتر از معمول داشته باشد.

- باید همیشه از توالت فرنگی استفاده کرد. ارتفاع محل نشستن این توالت باید کمی بالاتر از حد معمول باشد.

- برای پوشیدن و درآوردن جوراب و کفش باید از پاشنه کش بلند استفاده شود تا مفصل زانو زیاد خم نشود.

- درد معیار درستی نیست تا بر اساس آن متوجه شوید آیا حرکتی را می توانید انجام دهید یا خیر.

منابع :
جام جم - پونه شیرازی
ایران ارتوپد