جیوه(2)

پیدایش

جیوه که عنصری کمیاب در پوسته زمین است یا در کانیهای محلی ( کمیاب) و یا درcinnabar, corderoite, livingstonite و دیگر مواد معدنی یافت می شود که cannibar) HgS) فراوان ترین سنگ معدن جیوه می باشد.

تقریب اً 50% جیوه مورد نیاز جهان از اسپانیا و ایتالیا و بیشتر 50% بقیه از یوگسلاوی، روسیه و شمال آمریکا تأمین می شود. این فلز را با روش گرم کردن cannibar در جریان هوا و تغلیظ بخار آن استخراج می کنند.

ترکیبات

مهمترین نمک های آن عبارتند از:

* کلرید جیوه که بسیار خورنده، پالایش شده و به شدت سمی است.

* کلرید mercurous کالومل بوده و هنوز هم گاهی اوقات در پزشکی کاربرد دارد.

* فولمینات جیوه یک چاشنی که در مواد انفجاری کاربرد وسیعی دارد.

* سولفید جیوه از آن در ساخت شنگرف - رنگدانه مرغوبی برای رنگسازی - استفاده می شود.

ترکیبات آلی جیوه نیز مهم هستند. مطالعات آزمایشگاهی ثابت کرده که تخلیه الکتریکی موجب می شود تا گازهای نجیب نئون، آرگون، کریپتون و زنون با بخار جیوه ترکیب گردند. محصولات تولید شده از طریق این ترکیب توسط نی رویه ای vanderwaals در کنار هم قرار گرفته و نتیجه آن HgNe,HgKr,HgAr و HgXe است. Methyl mercury ترکیب خطرناکی است که به مقدار فراوان در آب ها و جریانات آبی به عنوان عامل آلوده کننده دیده می شود.

ایزوتوپ ها

برای جیوه هفت ایزوتوپ پایدار وجود دارد که فراوان ترین آن ها Hg-202 است (فراوانی طبیعی 86/26%) . پایدار ترین ایزوتوپ های پرتوزاد آن Hg-194 با نیمه عمر 444 سال و Hg-203 با نیمه عمر 612/46 روز هستند. بیشتر مابقی ایزوتوپ های پرتوزاد آن نیمه عمر کمتر از یک روز دارند.

هشدارها

جیوه در هر دو حالت گازی و مایع به شدت سمی است. اگراین فلز سنگین و سمی خورده شود منجر به ضایعات مغزی و کبدی می شود. به همین علت امروزه در دماسنج هایی که فقط به منظور اندازه گیری درجه حرارت آب و هوا ساخته شده اند از الکل رنگیزه دار استفاده می شود؛ نقطه جوش الکل از هر دمای طبیعی در زمین بیشتر است. هنوز هم در بسیاری از دماسنج های پزشکی به علت دقت بالای جیوه ازاین عنصر استفاده می گردد. هنگام استفاده از این دماسنج ها باید توجه زیادی نمود تا گاز گرفته نشوند. واحد تجاری برای کار با جیوه "flask " است که وزن آن معادل Ib76 می باشد.

جیوه ماده سمی زیست باره ای بسیار خطرناکی است که به آسانی از طریق بافت های پوستی، تنفسی و گوارشی جذب می شود.

یکی از موارد مسمومیت با جیوه به حساب می آید. جیوه سیستم عصبی مرکزی را مورد تهاجم قرار داده و تأثیرات بسیار بدی روی دهان، لثه و دندان می گذارد. تماس با مقدار زیاد جیوه و در مدت طولانی باعث آسیب های مغزی و در نهایت منجر به مرگ خواهد شد. هوایی که در دمای اتاق با بخار جیوه اشباع شده باشد به رغم نقطه جوش بالا بسیار سمی است ( خطر در دماهای بالاتر افزایش می یابد). بنابراین با این عنصر باید در نهایت دقت رفتار شود.

لازم است ظروف جیوه بصورت مطمئن پوشیده شوند تا از سررفتن یا تبخیر آن جلوگیری شود. حرارت دادن جیوه یا ترکیبات آن همیشه باید به وسیله هواکش های مناسب و قوی انجام شود ؛ بعضی اکسیدهای آن می توانند به جیوه عنصری تجزیه شوند که سریعاً تبخیر شده و ممکن است دیده نشوند.