مکتب قزوین ( 954 تا 969 ه. ش )

شاه عباس (965-1016 ه.ش)

بعد از مرگ شاه طهماسب، فرزندش شاه اسماعیل دوم که در زمان حیات پدرش در زندان به سر می برد، در قزوین به تخت شاهی نشست (955 ه. ش). در این زمان هنرمندان در کتابخانه ی او در قزوین کار می کردند. دوران حکومت شاه اسماعیل دوم به خاطر ظلم و ستم بیش از حد، بیش از یکسال دوام نیاورد.

با درگذشت او برادرش سلطان محمد در سال 956 ه. ش بر تخت نشست و پسرش عباس میرزا را حاکم هرات کرد. عباس میرزا مدتی در هرات حاکم بود تا این که در سال 965 ه. ش جهت سرکوبی یاغیان ترکمان رهسپار قزوین شد. عباس میرزا پس از ورود به قزوین توسط مرشد قلی خان استاجلو و علی قلی خان شاملو بر تخت شاهی نشست و این امر مورد تایید پدرش سلطان محمد هم قرار گرفت.

شاه عباس بیش از 17 سال نداشت که به سلطنت رسید و مدت چهار سال در قزوین حکومت کرد. در این زمان هنرمندانی چون مظفر علی، سیاوش، شیخ محمد، میرمصور، صادق بیک و آقا رضا و هم چنین خوشنویس معروف، علیرضا عباسی در دربار او کار می کردند.

از مهمترین کارهای این دوره می توان مجموعه طراحیها و نقاشی های شیخ محمد، محمدی مصور و صادق بیک افشار را نام برد و هم چنین تعدادی از کارهای آقا رضا که بعدها به رضا عباسی معروف شد.

مولانا شیخ محمد شیرازی یکی از مهمترین نقاشان این دوره است که به همراه پدرش شیخ کمال - که خوشنویس معروفی بوده - ابتدا در دربار یکی از شاهزادگان صفوی به نام ابراهیم میرزا در سبزوار خراسان روزگار می گذراند. با روی کار آمدن شاه اسماعیل دوم و به قتل رسیدن ابراهیم میرزا به دستور شاه اسماعیل دوم وی به قزوین آمد و در کتابخانه ی شاه اسماعیل دوم شروع به کار کرد و بقیه ی عمرش را در دربار شاه عباس سپری کرد. شیخ محمد در طراحی و کشیدن صورتها مهارت فراوانی داشت. چهره هایی را که او طراحی کرده، بسیار زیبا تصویر شده است.

در همین دوره به طراحی های بسیار زیبای روستایی استاد نقاش دیگری به نام محمدی مصور می توان اشاره کرد. محمدی فرزند و شاگرد سلطان محمد بود. وی در اوایل جوانی در تبریز به سر می برد و سپس در قزوین اقامت گزید. استاد محمدی در کشیدن مناظر روستایی و کشاورزی بر پدر خویش برتری یافت و در تجسم زندگی روستایی و چادرنشینی نبوغ زیادی از خود نشان داد. کارهایش به خاطر موضوع خاص خود از تنوع زیادی برخوداراست.

معروفترین طراحی این استاد، تصویر زندگی روستایی است که یک کشاورز را در حال شخم زدن زمین نشان می دهد و کشاورز دیگری در زیر درخت نشسته است، چوپانی هم در این اثر نقاشی شده که در حین گله داری مشغول نواختن نی است و دو رأس از بزهای گله در حال شاخ زدن به یکدیگر هستند. در این اثر زنها در خیمه نشسته و در حال کار و نخ ریسی هستند و در پشت خیمه، جوانی در حال پرکردن کوزه ی خود از آب چشمه است. در قسمت بالای تصویر در زیر درختان یک باغبان در حال باغبانی دیده می شود و روی شاخه درختان پرندگان لانه کرده اند. این طراحی هم اکنون در موزه ی لوور پاریس نگه داری می شود. (طراحی شماره 19)

یکی از نقاشان معروف این دوره صادق بیک افشار است که در دربار شاه طهماسب نقاشی می کرد. وی در آغاز در نزد استاد مظفر علی به آموختن پرداخت. سپس به قزوین آمد و به جرگه ی  نقاشان دربار شاه عباس پیوست.

وی علاوه بر تسلط بر هنر نقاشی، نویسنده ی چیره دستی نیز بود و در زمان شاه عباس مدتی به عنوان رئیس کتابخانه ی سلطنتی انتخاب شد. صادق بیک مرد بسیار سختگیری بود. بین او و هنرمند جوان رضا عباسی رقابت خاصی برقرار بود. او سعی می کرد که استاد جوان را مغلوب کند. اما بعدها تحت تاثیر شدید کارهای رضا عباسی قرار گرفت؛ به طوری که کارهایش شباهت زیادی به کارهای رضا عباسی دارد. صادق بیک بیشتر آثارش را در قزوین و اصفهان خلق کرده ست.