امیمه، زنى فعال در دفاع و رزم
نویسنده: آیة الله عبدالله جوادى آملى
دختر قیس بن ابى الصلت الغفارى هم از محدثات بود، و روایات زیادى از رسول اكرم صلى الله علیه و اله نقل نموده و تعدادى از تابعین شاگردان او بودند كه به وساطت این بانو، حدیث را از پیامبر نقل مىكردند.«روى عنها جملة من التابعین» این بانو نسبتبه مجاهدین و رزمندهها كمال شفقت را داشت «وكانتشفیقةعلى المجاهدین» .
او در جنگها حضور داشت و براى مداواى مجروحین وتخلیه شهدا سهم مؤثر و به سزایى داشت «ودائما تحضر الوقایع و تداوى الجرحى وتدور بین القتلى» او علاوه بر این كه محدثه بود و احادیث را خوب مىفهمید و نقل مىنمود، یك نیروى رزمى نیز بود.
اینها دقیقا همان كمالاتى است كه دیگر صحابه به آن مىبالیدند، مگر دیگر صحابه چه مىكردند؟ اینچنین نبود كه از دیگر صحابه، كتابها وتحقیقات عمیقى به یاد مانده باشد، بلكه از هر كدام چند حدیث و گاهى یك حدیث نقل شده است. زیرا در میان آنان گروه بسیار اندكى بودند كه موفق شدند، نوع احادیث و بیانات رسول خدا صلى الله علیه و اله را جمعآورى نمایند.
به عنوان نمونه، در كتب رجالى و تراجم مانند اسد الغابه و الاصابه و غیره حدود دوازده هزار صحابى به رقم آمده كه دقیقا اسم و هویت و تاریخ حیات و وفات ومدت صحبت و صحابتشان با رسول اكرمصلوات الله علیه روشن گردیده است. و گاهى دیده مىشود كه بعضى از آنان یك بار آن حضرت را ملاقات نموده و یا یك حدیث روایت نمودهاند. این است كه گرچه همه اصحاب افتخار صحابت رسول خدا صلى الله علیه و اله را داشتند، اما هرگز قابل مقایسه با حضرت على بن ابىطالب صلوات الله وسلامهعلیه نبودند و هیچ یك از آنان همانند او و به اندازه او، افتخار شاگردى وجود مقدس پیامبر صلى الله علیه و اله را نداشته و از او حدیث نقل نكردهاند.
بنابراین اگر ارزش مردان صحابه را بررسى كنیم، در مىیابیم كه در بین زنان صحابى هم، زنان ارزشمندى یافت مىشوند، كه از تمام ارزشها و كمالات روحى برخوردارند و روشن است كه در مقایسه مقام زن و مرد، امیرالمؤمنین علیه السلام را معیار سنجش قرار دادن، خطایى بیش نیست ولى اگر معیار را سلمان و ابوذر قرار دهیم، در بین صحابه رسول خدا صلى الله علیه و اله زنانى هم طراز با اینها یافت مىشوند تنها تفاوتى كه وجود دارد این است كه رسول خدا صلى الله علیه و اله براى جهاد به دنبال مردها مىفرستاد، اما زنها داوطلبانه مىرفتند. چون حضور در جبهه بر زن لازم نبود، اینان خود مىآمدند استدعا مىكردند كه آنها را براى تدارك وسایل جبهه به همراه ببرند.
در هر صورت این بانو، گذشته از امور تداركاتى جبهه از قبیل: تخلیه مجروحین، دفن شهدا و حضور گستردهاى كه در این جهت در صحنههاى نبرد داشت، از سوى دیگر عهدهدار وظایف تبلیغاتى و ترغیب و ایجاد عشق و شور در رزمندگان، از راه ایراد خطابه و شعر و مانند آن بود «وكانت تحث الناس على ذلك» . آن روز شعر در مجامع عرب، تاثیر بسزایى داشت. چنانكه امروزه هم گاهى مىبینیم در برخى اجتماعات خاص، اثر شعر همانند اثر برهان است. یك سخنران اگر مسائل برهانى اقامه كند همان قدر اثر دارد كه یك شاعر ماهر قصیده یا نثرى ادبى ایراد كند. (1)
نقل كردهاند روزى عدهاى از زنان بنىغفار همراه این بانو به حضور پیغمبر صلى الله علیه و اله رسیدند و او كه سخنگوى این گروه بود، عرض كرد:
«انا نرید ان نخرج معك فی وجهك هذا فنداوی الجرحى و نعین المسلمین بما استطعنا» .
از حضرت رسول صلى الله علیه و اله درخواست كردند: اجازه فرمایید كه ما در تخلیه مجروحین و دفن شهدا همكارى كنیم، این كارها از ما ساخته است. و حضرت رسول صلى الله علیه و اله نیز اجازه فرمودند و آنان در جریان خیبر حضور پیدا كردند و رهبرشان همین دختر قیس بن ابىالصلت غفارى بود. نقل شده است كه«وهی تهدین لما یلزم لذلكحتى انتهى الحرب و رجع المسلمون منصورین»
او معلمه آن گروه بود و آنان را هدایت و راهنمایى مىنمود تا آنگاه كه جنگ پایان یافت و مسلمانان پیروزمندانه بازگشتند.
پىنوشت:
1. فرق قصیده با نشر آن است كه در قصیده مطالب با هنر آمیخته مىشود و عاطفه انسانى از آن نظر كه هنر دوست است تحریك مىگردد. شعر در جمع عدهاى اثر بسزایى دارد، گرچه آنها كه در حد اعلى مىاندیشند كار به محتوا دارند نه به قالب و پیكر، شكل لفظ و قالب خواه نثر باشد، یا نظم براى آنها تفاوتى نمىكند البته نظم بودن براى آنها جاذبهاى دارد كه ذوق انسان با عقل هماهنگ مىشود.
