گزارشی از خدمات آستان قدس رضوی

فعالیت های آستان قدس رضوی در راستای حفظ احیای موقوفات و ایفای تعهدات بر اساس نیات واقفان و نیازهای جامعه به ویژه زائران گرامی بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا علیه السلام و با تأکید بر امور فرهنگی به عنوان اصلی ترین وظیفه انجام می گیرد که گوشه هایی از آن به طور خلاصه ارائه می گردد:

بازسازی و توسعه اماکن متبرکه

با عنایت به ضرورت گسترش فضاهای عبادی و زیارتی اقدامات مهمی توسط سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا (علیه السلام) انجام گرفته است که چندین برابر تمامی فعالیت هایی است که در طول 1200 سال در این آستان مقدس انجام شده است.
مجموعه اماکن موجود حرم مطهر امام هشتم علیه السلام که در زمان پیروزی انقلاب اسلامی شامل سه صحن، چند رواق، دو بست و به میزان 120000 متر مربع بوده است. هم اکنون به 600000 متر مربع افزایش یافته و با تکمیل برخی اماکن در حال ساخت به 900000 متر مربع خواهد رسید.
فهرست اهم این اقدامات عبارتند از تعویض ضریح قدیمی و نصب ضریح جدید با بهره گیری از ارزشمندترین و زیباترین اصول هنری و معماری اسلامی.

توسعه روضه منوره از سه طرف

احداث رواق های: دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه، دارالحکمه،دارالاجابه،دارالحجه، دارالکرامه و رواق جدید بالا سر مبارک بیش از 20000 متر مربع رواق بزرگ امام خمینی با 21000 متر مربع هم اکنون در دست احداث است.
احداث صحن های جدید: جمهوری اسلامی، جامع رضوی با 81000 متر مربع.
صحن های در حال تکمیل یا آماده بهره برداری شامل:
صحن هدایت، صحن غدیر، صحن کوثر مجموعاً 69500 متر مربع.
احداث فضاهای فرهنگی و علمی:
دانشگاه علوم اسلامی رضوی ساختمان شماره 1 و 2 (32800 متر مربع) مدرسه نواب (1800 متر مربع)، ساختمان اداری حوزه علمیه خراسان (7000متر مربع) کتابخانه مسجد گوهرشاد(1200 متر مربع) بنیاد پژوهشهای اسلامی (24000 متر مربع) زائرسرا (11000 متر مربع).
احداث فضاهای خدماتی و رفاهی شامل:
مجموعه پارکینگ های حرم مطهر (113000 متر مربع) زیر گذر وسایل نقلیه (45000 متر مربع) دارالشفاء (18000 متر مربع) موتورخانه و تأسیسات (7680 متر مربع) دوربرگردان (28000 متر مربع) سرویس های بهداشتی شرقی و غربی (43000 متر مربع).

حفظ و احیای موقوفات و نذورات

آستان قدس رضوی در تمامی طول تاریخ 1200 ساله خود همواره بر موقوفات و نذورات استوار و متکی بوده و این سنت های حسنه همچون دوبال پر قدرت. این دستگاه ملکوتی را در اوج آسمان معنویت حفظ کرده است. تلاش آستان قدس رضوی و مدیریت آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی در جهت حفظ، احیای موقوفات و صرف درآمد آنها بر اساس نیات واقفان با دقت نظر خاص، رعایت حقوق شرعی و پرهیز از اسراف در این مختصر قابل بیان نیست. همچنین بیشترین موقوفات آستان قدس رضوی از لحاظ تعداد رقبات مربوط به سوخت و روشنایی حرم مطهر و از نظر درآمد به ترتیب امور دارالشفاء، و بیمارستانها، روشنایی، روضه خوانی، زوار، کمک به ایتام، کتابخانه، مهمانسرا، امور فرهنگی و تعمیرات حرم مطهر را شامل می شود که با عنایت حضرت رضا علیه السلام و دستورات مؤکد تولیت عظمای آستان قدس رضوی صددرصد به نیات واقفان عمل می شود.
رقبات وقفی از زمان شهادت حضرتش تا کنون حدود 1800 مورد بوده است که 114 رقبه متعلق به سالهای بعد از انقلاب اسلامی است.

نذورات

سالانه حدود 000/000/5 نفر از اقشار مختلف ملت مسلمان ایران و جهان نذورات نقدی و جنسی خود را به دفاتر 16 گانه نذورات مبادی ورودی و داخل حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام تحویل می دهند و رسید دریافت می کنند. شیفتگان و دلباختگان حرم رضوی نذر خویش را از طریق واریز به داخل ضریح مطهر پشت پنجره ها، صندوق های مستقر در حوزه اماکن متبرکه، تحویل به دفاتر نذورات، واریز به حساب های نذورات نزد بانک ها و نیز ارسال از طریق پست در سراسر کشور و خارج از کشور ادا می کنند. آستان قدس رضوی نیز با اهتمام ویژه نسبت به نیت نذر کنندگان در همان زمینه به مصرف می رساند.

بهره مندی زائران از برنامه های فرهنگی،اجتماعی، تبلیغی

برنامه های فرهنگی و مذهبی حرم مطهر در حوزه معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی در چند بخش کلی ارائه می شود.
الف. نیایش: شامل برگزاری شکوهمند نمازهای جماعت، مراسم دعا و برنامه زیارت مخصوص امام رضا علیه السلام، زیارت جامعه کبیره و زیارت آل یاسین.
ب. محافل قرآنی: جلسات ترتیل، محافل انس با قرآن در جوار عترت، گلواژه های نور، جلسات تفسیر روزانه.
ج. مراسم سخنرانی و جلسات پرسش و پاسخ: شامل سخنرانی های روزانه، بیان احکام، ویژه برنامه بر کرانه نور، سلسله برنامه های دین، نشاط، زندگی و نسیم معرفت.
د. کارگاه های آموزشی: ترجمه مفاهیم و تفسیر قرآن کریم، آموزش صحیح قرائت و اذکار نماز، روخوانی و روان خوانی قرآن، کارگاه آموزشی شبی با قرآن و انس با نهج البلاغه.
ه . برنامه های فرهنگی: رایانه سرای قرآن و عترت، ارایه خدمات سمعی و بصری قرآن و عترت، نمایشگاه منشورات قرآنی، معرق کاری قرآنی، کارگاه قصه گویی، داستان نویسی قرآنی و خوشنویسی قرآنی، برگزاری سلسله نشست های فرهنگی با عنوان (تا چشمه رضوان) ویژه جوانان با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، سرویس دهی به اردوهای فرهنگی دانشجویی و دانش آموزان که در سال 1382 به حدود 212/278 نفر از افراد شرکت کننده در این اردوها سرویس داده شد و مجموعاً 574639 (در قالب ویژه برنامه فیض حضور) بسته متبرک و محصولات فرهنگی اهداء شده است.
و. مشاوره و پاسخگویی: در سال 82 علاوه بر مشاوره دینی و اخلاقی به بیش از 307000 نفر مراجعه کننده به دفاتر پاسخگویی شده است.
ز. مسابقات: مسابقات قرآنی با بیش از 211049 نفر شرکت کننده در سال 82، مسابقه کتابخوانی با 7000 نفر عضو ثابت و تعداد زیادی مسابقه متنوع در طول سال.
ح. اطلاع رسانی و راهنمایی زائرین: راهنمایی زائرین در مبادی ورودی (در سال 82 به بیش از 300000 نفر خدمات ارائه شد).
ط. برنامه های ویژه زائرین غیر ایرانی: آموزش تلاوت قرآنی، نمایش فیلم، سخنرانی و بیان احکام به زبانهای عربی، انگلیسی و اردو، اهدای قرآن، مفاتیح و کتابهای مفید بیش از 421000 جلد در سال 82 و برگزاری 490 جلسه گفتگوی اینترنتی با زائرین خارج از کشور.

مؤسسات فرهنگی و اجتماعی

در حوزه فعالیت های فرهنگی در زمان پیروزی انقلاب اسلامی تنها کتابخانه مرکزی با کمتر از 50000 جلد کتاب یک موزه و اداره امور فرهنگی وجود داشته است.  در حال حاضر بر اساس اولویت و اهمیت برنامه های فرهنگی و تبلیغی با اهتمام تولیت عظمای آستان قدس رضوی چندین مؤسسه فرهنگی اجتماعی تأسیس شده و در هر کدام مجموعه ای از فعالیتهای گسترده فرهنگی و تخصصی در جریان است. فهرست اهم این مؤسسات و مراکز عبارتند از:
1- ایجاد شورای عالی فرهنگی بمنظور سیاستگذاری، هماهنگ سازی و تقویت پشتوانه فکری و نرم افزاری برنامه ها و فعالیت های فرهنگی آستان قدس رضوی.
2- ایجاد معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی در راستای تقویت کیفی و گسترش کمی خدمات فرهنگی و معنوی به زائرین محترم امام هشتم علیه السلام.
3- احداث کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با 28000 متر مربع زیربنا و ایجاد بیش از 40 کتابخانه وابسته با بیش از 2 میلیون جلد کتاب. نزدیک به 5 هزار جلد کتاب خطی و قرآن های نفیس و بیش از 1000200 جلد کتاب چاپی به 42 زبان زنده دنیا بیانگر غنای این کتابخانه است.
4- موزه مرکزی و 10 موزه وابسته شامل موزه قرآن و نفایس، هدایای مقام معظم رهبری، گنجینه فرش، موزه تاریخ مشهد، موزه سکه و طلا، تمبر و اسکناس، ظروف چینی، سلاح، ساعت و ابزار آلات نجومی، صدف و هنر و نقاشی.

5- کتابخانه و موزه ملی ملک تهران با 10 هزار متر مربع زیربنا و بیش از 19000 عنوان کتاب و رساله نفیس و بیش از 42000 جلد کتاب چاپی سنگی و سربی در علوم مختلف.
6- بنیاد پژوهش های اسلامی در ساختمانی به وسعت 24000 متر مربع با بیش از یکصد و پنجاه محقق و پژوهشگر در قالب 14 گروه فعالیت می کنند. از جمله افتخارات آن انتشار بیش از پنج میلیون نسخه کتاب با 944 عنوان که 33 اثر از انتشارات بنیاد بعنوان کتاب سال و کتاب برگزیده در جشنواره های مختلف معرفی شده است.
7- شرکت به نشر: این شرکت تاکنون با انتشار بیش از 1200 عنوان کتاب و معرفی بعنوان ناشر برتر آثار کودک و نوجوان، در سال 82 کارنامه موفقی از خود ارائه داده است.
8- مؤسسه چاپ و انتشارات: این مؤسسه تاکنون موفق به چاپ بیش از 5000 عنوان کتاب در تیراژ بیش از 23 میلیون نسخه نموده است. این مؤسسه در سال 1380 موفق به دریافت گواهینامه ستاره طلایی کیفیت چاپ شده است.
9- دانشگاه علوم اسلامی رضوی: این دانشگاه با 450 نفر دانشجو در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، و دکترا در قالب 12 رشته تحصیلی و گروههای مختلف پژوهشی فعالیت می کند.واحد شماره 2 دانشگاه علوم اسلامی رضوی در سال 83 با 10800 متر مربع بنا احداث شده است.
10- بنیاد فرهنگی رضوی: حدود 5400 دانش آموز در 12 واحد آموزشی مدارس امام رضا(علیه السلام) مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد 5 واحد در نقاط محروم شهر مشهد صددرصد رایگان می باشد. از جمله افتخارات این مؤسسه کسب رتبه های ممتاز توسط دانش آموختگان آن در آزمون های سراسری و مسابقات علمی است.
11- مؤسسه آفرینش های هنری و رسانه های صوتی و تصویری: این مؤسسه با تشکیل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پیرامون جوانان و خدمات مشاوره ای به این قشر فعالیت می کند.
از جمله اقدامات مهم این مؤسسه تشکیل انجمن های ادبی رضوی و برگزاری نمایشگاه های مختلف آثار هنری است.
12- مؤسسه خدمات مشاوره ای جوانان و پژوهشهای اجتماعی: این مؤسسه با تشکیل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پیرامون جوانان و خدمات مشاوره ای به این قشر فعالیت می کند. از مهمترین اقدامات آن اجرای طرح های آموزشی مردان علوی و زنان فاطمی، دختران آفتاب و...می باشد.
13- تربیت بدنی: این مجتمع با وسعت حدود 16 هکتار و دارا بودن مجهزترین و زیباترین اماکن ورزشی در سطح کشور توانسته است با ایجاد امنیت مطلوب جهت خانواده ها نسبت به جذب آحاد مردم به ورزش موفقیت های ارزشمندی کسب نماید. اماکن ورزشی این مجتمع عظیم شامل: مجموعه های آبی آقایان و بانوان، باستانی، زمین چمن فوتبال، سالن های چند منظوره فوتسال، رزمی، پیست های دوچرخه سواری و دو میدانی، استادیوم 30000نفری و...می باشد.
14- مؤسسه فرهنگی قدس: این مؤسسه با انتشار روزنامه قدس بصورت سراسری و چاپ همزمان در تهران و دارا بودن 150 نمایندگی در سطح کشور اقدام به اطلاع رسانی صادقانه و سریع به اقشار مختلف جامعه می نماید. دومین نشریه این مؤسسه ماهنامه بین المللی زائر است.
15- مرکز آموزش ضمن خدمت این مرکز تاکنون توانسته است با آموزش ضمن خدمت کارکنان آستان قدس رضوی طی دوره های توجیهی کوتاه مدت و بلند مدت، در جهت تربیت نیروی انسانی، افزایش توان علمی و تأمین کادر تخصصی، نیازهای سازمان را برآورده سازد.
16- مؤسسه آستانه حضرت حسین بن موسی کاظم(علیه السلام) و آرامگاه شهید مدرس: احداث سالنهای چند منظوره، موزه، غرفات خانوادگی، کتابخانه و... در قالب دهها هزار متر مربع فضای عبادتی و زیارتی در شهرستانهای طبس و کاشمر از جمله اقدامات مهم آستان قدس رضوی در جنوب خراسان است.
17- دانشگاه امام رضا(علیه السلام): این دانشگاه هم اکنون با 607 دانشجو در پنج رشته کارشناسی مشغول به فعالیت می باشد. با انتشار بیش از 100 عنوان کتاب در تیراژ 600 هزار جلد از دیگر اقدامات این دانشگاه است. همچنین این دانشگاه با دستور کار قرار دادن رشته های پزشکی، در آینده اقدام به تأسیس بیمارستان رضوی نموده است.
18- بیمارستان رضوی: بیمارستان 320 تختخوابی رضوی با 44750 متر مربع زیربنا در پنج طبقه شامل بخش های جراحی، کلینیک های تخصصی، آزمایشگاه، اتاق عمل، کتابخانه و... احداث شده و در حال تجهیز می باشد.

ارائه خدمات برتر به زائرین

بیش از 10000 هزار نیروی مخلص بصورت شبانه روزی و در تمامی ایام سال در خدمت به زائرین گرامی حضرت رضا علیه السلام در رابطه با اداره حرم مطهر و ارائه انواع خدمات گسترده به زائرین عزیز تلاش می کند بخشی از آنها نیروهای افتخاری حرم مطهر در قالب خدمه، گروه ارشاد و بسیج خواهران و برادران و... هستند.
اماکن متبرکه رضوی: شامل 3 مدیریت، 12 اداره، بخشها و دفاتر متعدد فعالیت می کند.

1 مدیریت امور رفاه زائرین و خدمات

عناوین برخی از خدمات گسترده این مدیریت که با بیش از 300 نفر پرسنل به زائرین گرامی حضرت رضا(علیه السلام) ارائه می شود، عبارتست از:
الف: اداره امور تسهیلات زائرین:
امداد به زائرین که بعنوان نمونه در ششماهه اول سال جاری به تعداد 718/16 نفر از زائران نیازمند و در راه مانده کمک نموده است.
رسیدگی به امور گمشدگان در سطح حرم مطهر.
آفت زدایی، سمپاشی، ضد عفونی و بررسی مسائل بهداشتی حرم مطهر.
تحویل صندلی چرخ دار به زائرین سالمند و معلول.
ثبت و نظارت و رسیدگی به امور شفایافتگان.
ب: اداره امور خدمات زائرین:
توزیع دعوت نامه های مهمانسرا.
خدمات دفن در حرم مطهر و خواجه ربیع.
ج: اداره امور امانات و نگهداری اشیای
گمشده:
دریافت، تحویل و نگهداری امانات و رسیدگی به اشیای گمشده.
د: اداره امور روشنایی:
تأمین روشنایی روضه منوره و رواق ها و اماکن متبرکه حرم رضوی.
ه . بخش سرایداری:
نظافت عمومی اماکن متبرکه.

2 مدیریت امور انتظامات و تشریفات

حفظ نظم و امنیت در اماکن متبرکه.

3 اداره مهمانسرا

این اداره در ششماه اول سال جاری بیش از یک میلیون و 37 هزار نفر زائر و خادم پذیرا شده است.

4 مدیریت امور خدمه:

که در چهار اداره امور خدام فراشان و حفاظ، دربانان و امورکفشداری در قالب زیر ارائه خدمت می کند.
شستشوی روضه منوره، راهنمایی و ارشاد و ایجاد فضایی آرام جهت زائرین در رواق ها و...
آماده سازی مراسم خطبه و صفه، تعویض گلهای ضریح مطهر و...
غبارروبی و تطهیر صحن ها، نظارت بر تردد زائرین در...صحن ها، انتقال افراد شفایافته به دفاتر ذیربط و...
دریافت و تحویل کفش های زائرین در مبادی ورودی رواق ها.
برخی فعالیت های خدماتی و عام المنفعه:
آستان قدس رضوی در کنار خدمات فرهنگی به زائرین، اقدام به انجام برخی خدمات عام المنفعه در سایر نقاط کشور نموده که از آن جمله است:
از آن جمله است تأسیس مؤسسه امداد به منظور کمک به اقشار محروم و نیازمند.
احداث 253 واحد مسکونی در جنوب خراسان.
احداث 14 واحد آموزشی و خوابگاه در جنوب خراسان.
احداث حسینیه و مجتمع های رفاهی بین راهی در جنوب خراسان.
احداث 55 واحد مدرسه در مناطق زلزله زده جنوب خراسان.
احداث شهر هویزه با 2000 واحد مسکونی.
کمک های نقدی و غیر نقدی به جبهه های جنگ تحمیلی.
کمک به سازمان های خیریه و توانبخشی.
کمک به مراکز آموزشی و اهدای زمین در متراژ 3 میلیون متر مربع.
احداث شهرکهای مسکونی (رضوی، معلولین، کنه بیست، بیلدر، ثامن و...).
توسعه بخش مراقبت های ویژه نوزادان بیمارستان امام رضا علیه السلام .
تجهیز بخش زنان بیمارستان امام رضا علیه السلام.
احداث ساختمان بخش قلب بیمارستان امام رضا علیه السلام.
توسعه واحدهای درمانی یزد و کرمان.
احداث بیمارستان امام رضا علیه السلام در سیرجان.
بیمارستان چناران.
احداث و یا کمک به 110 باب مسجد در خراسان و دیگر استان های کشور.
بازسازی و توسعه مرقد شهید مدرس در کاشمر.
بازسازی و توسعه مرقد امام زاده حسین بن موسی کاظم(علیه السلام) در طبس.