پلی به سوی افزایش رزق و روزی و برکت

یکی از زیباترین و شاخص ترین آموزه های فرهنگ اسلامی مخصوصا در برهه هایی از زمان چون نوروز، اکرام و احترام به مهمان است. مذهب اسلام، دین نوع دوستی و مهرورزی و تعامل دوستانه انسان ها با یکدیگر است. اهتمام و توجهی را که آیین و مذهب اسلام به مهمان و تکریم او دارد، در هیچ مکتب و آیینی نمی توان یافت. مهمان دوستی و مهمان نوازی در سبک زندگی اسلامی از آن چنان اهمیت و جایگاهی بر خوردار است که خداوند متعال در قرآن کریم، خود ترغیب کننده مستقیم افراد به این موضوع می باشد.

جایگاه و اهمیت مهمان نوازی در سبک زندگی اسلامی

1). مهمان، هدیه خداوند به میزبان

در فرهنگ و سبک زندگی اسلامی، مهمان از آنچنان اهمیت و ارزشی برخوردار است، که مایه برکت و توسعه رزق و روزی  معرفی شده است. در آموزه های اسلامی مهمان حبیب و دوست خدا معرفی شده است.
مهمان در فرهنگ اسلامی کرامتی ویژه و خاص دارد؛ کما اینکه در قرآن کریم حضرت لوط این چنین مهمان خود را محترم می شمارد و قوم خود را از بی احترامی به آن باز می دارد: «وَ جاءَ أَهْلُ الْمَدینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ، قالَ إِنَّ هؤُلاءِ ضَیْفی فَلا تَفْضَحُونِ؛[حجر، آیات 68و67]و اهل آن شهر شادى كنان بیامدند، گفت: اینها مهمانان من اند، مرا رسوا مكنید».
در اهمیت و جایگاه مهمان همین بس که  پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) او را یکیار مصادیق هدیه الهی معرفی می فرماید: « إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً أَهْدَى لَهُمْ هَدِیَّةً قَالُوا وَ مَا تِلْكَ الْهَدِیَّةُ قَالَ الضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ یَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَیْت ؛[1] هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعی برساند، هدیه ای به سوی آنان می فرستد. سؤال شد منظور از هدیه چیست؟ فرمودند: مهمان است، که با روزی خود وارد می شود و هنگام رفتن گناهان آن خانواده را به همراه می برد».

2). مهمان نوازی پلی به سوی بهشت

در منابع روایی، تکریم مهمان  از چنان اهمیتی بر خوردار است، که امام (علیه السلام) در خصوص آن می فرماید: مؤمنی نیست که مهمان را دوست داشته باشد، مگر اینکه در روز قیامت، از قبر خود در حالی خارج می شود که صورتش چون ماه شب چهارده، نورانی است؛ جماعتی به او نگاه می کنند و می گویند: او کیست؟ آیا پیامبر مرسل است؟ فرشتگان در جواب می گویند: او مؤمنی است که مهمان را دوست می داشته و اکرامش می کرد و راه او غیر بهشت نیست».[2]
همچنین از رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «الضَّیْفُ دَلِیلُ الْجَنَّةِ؛[3] مهمان، راهنمای بهشت است».
در روایت دیگر ثواب اطعام مهمان (159950)و به طور کلی اطعام مسلمان، بهره مندی از غذای بهشتی معرفی شده است در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «هر کس سه نفر مسلمان را طعام دهد، خداوند او را از [طعام های] سه بهشت در ملکوت و سماوات: جنت فردوس، جنت عدن و جنت طوبی طعام دهد».[4]

3). مهمان نوازی پلی به سوی رزق و روزی:

از جمله آثار ارزشمند و زیبایی که مهمان نوازی در زندگی بر جای می گذارد، توسعه رزق و روزی در زندگی است. بعضی افراد به واسطه بینش ضعیف و نگاه غیر الهی که در زندگی دارند، مهمان را بلای جام ثروت و دارایی خود قلمداد می کنند، از این رو به شدت، از پذیرایی و استقبال از مهمان اکراه می ورزند، این در حالی است، که در منابع روایی مهمان نوازی از مهمان از چنان اهمیتی برخوردار است، که موجب لطف و رحمت و برکت الهی می شود، کما اینکه در مناب روایی نقل شده است:« الرِّزقُ أسرَعُ إلى مَن یُطعِمُ الطَّعامَ، مِنَ السِّكّینِ فِی السَّنامِ؛[5]
و در روایتی دیگر می فرمایند: «الخَیرُ أسرَعُ إلى البَیتِ الَّذی یُطعَمُ فیهِ الطَّعامُ، مِنَ الشَّفرَةِ فی سَنامِ البَعیر؛[6] به خانه اى كه در آن اطعام مى شود، سریع تر از فرو رفتن تیغ در كوهان شتر، بركت مى رسد».

4). مهمان داری پلی به سوی مغفرت الهی:

از دیگر آثار زیبا و ارزشمندی که در منابع روایی برای مهمان نوازی ذکر شده، بهره مندی از مغفرت الهی است. آن دسته از افراد که برای رضای خدای متعال مهمان را مورد احترام و تکریم قرار می دهند، خداوند متعال در قبال این رفتار انسان دوستانه لطف و رحمت و مغفرت خود را شامل حال ایشان می نماید، هرچند که مهمان داری برای زن خانه موجبات تحمل زحمت و تلاش مضاعف را در پی دارد و همسر خانه نیز می بایست مقداری از درآمد خود را صرف هزینه مهمانداری نماید، ولی این زحمت و تلاش اگر رنگ بوی الهی را در خود به همراه داشته باشد، علاوه بر بهره مندی از رزق و روزی الهی مغفرت باری تعالی را نیز در پی دارد. در روایتی از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «هر مؤمنی كه صدای مهمانی را بشنود و خوشحال شود، گناهانش آمرزیده می شود، اگرچه گناهان او به اندازة زمین تا آسمان باشد.»[7]

حکایت و روایت معنوی در باب مهمان دوستی

عاصم به حمزه می گوید روزی نزد امام علی(علیه السلام) رفتم و ایشان را محزون و گریان دیدم علت این ناراحتی را از حضرت جویا شدم! امام علی(علیه السلام) علت ناراحتی خود را این چنین بیان فرمودند: «هفت روز است که بر من مهمانی وارد نشده است و من می ترسم که لطف خدا از من برداشته شده باشد».[8] از جمله روایاتی که در این زمینه از امام علی(علیه السلام) وارد شده، روایتی است، که حضرت می فرماید:« إذا دَخَلَ عَلَیكَ أخوكَ المُؤمِنُ، فَأَطِعمهُ مِن أطیَبِ ما فی بَیتِك ؛[9] هرگاه برادر مؤمنت بر تو وارد شد، از بهترین غذایى كه در خانه ات دارى، به او بخوران».

فرهنگ و آداب مهمانداری در آموزه های اسلامی

الف). سادگی و پرهیز از اسراف و زیاده روی:
نقل شده است روزی مردی امام علی(علیه السلام را به مهمانی دعوت کرد. حضرت فرمودند: اگر سه چیز را برایم تضمین کنی دعوت تو را خواهم پذیرفت. آن مرد گفت: آن سه چیز چیست یا امیر مؤمنان؟ حضرت فرمودند: برای من چیزی بیرون خانه فراهم نکنی، و آنچه در خانه داری از من دریغ نورزی، و خانواده ات را در تنگی نیندازی. آن مرد قبول کرد، و حضرت دعوتش را پذیرفت.[10]

ب). پرهیز از خودنمایى و شهرت طلبى :
در فرهنگ اسلامی مهمانی دادن کار مقدسی است، که سزاوار است به قصد قربت و برای رضای خدای متعال صورت گیرد. هر گونه شهرت طلبی، خونمایی، فخر فروشی  موجب از بین رفتن ثواب ارزشمند این رفتار زیبای اجتماعی می شود.
از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است:« پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) می فرماید: هر كس اطعامى كند كه در آن، خودنمایى و شهرت طلبى باشد، خداوند در روز قیامت، در شكم او آتشى قرار مى دهد تا آن گاه كه از حساب خلایقْ فارغ شود.»[11]
ج. كمك كردن در رفتن مهمان :
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: به كار گرفتن مهمان، [نشان ] از بى ادبى است. پس، هرگاه مهمان بر شما وارد شد [در بار افكندن و جابه جا كردن بارهایش ] به او كمك كنید و هرگاه خواست كه بارش را ببندد، كمكش نكنید؛ زیرا این كار، [نشان ] از پستى است. و توشه بسیار همراهش كنید؛ زیرا این كار، [نشان ] از سخاوت  است.[12]

سخن آخر:

هر چند مهمانی دادن نوعاً برای زنان خانه دار زحمت و مشقت را به دنبال دارد، و هزینه هایی را برای اهل آن خانه به بار می آورد، ولی با توجه به ثواب و تأکید فراوان که در منابع اسلامی به این قضیه شده، سزاوار است همیشه و مخصوصا در این ایام نوروز میزبانی مهمان را غنیمت شمرده و شاکر و قدردان خداوند متعال به واسطه این فیض بزرگ باشیم.

پی نوشت ها:
[1].  مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل: ج 16، ص258، ح19792.
[2]. جامع الأخبار(للشعیری):  ص136. «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُحِبُّ الضَّیْفَ إِلَّا وَ یَقُومُ مِنْ قَبْرِهِ وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ فَیَنْظُرُ أَهْلُ الْجَمْعِ فَیَقُولُونَ مَا هَذَا إِلَّا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ فَیَقُولُ مَلَكٌ هَذَا مُؤْمِنٌ یُحِبُّ الضَّیْفَ وَ یُكْرِمُ الضَّیْفَ وَ لَا سَبِیلَ لَهُ إِلَى أَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّة».
[3]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل: ج 16، ص257.
 [4]. الکافی: ج2، ص200.
[5]. همان: ج 4، ص51، ح10.
[6]. بحار الأنوار: ج 71، ص362، ح18.
[7]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل: ج 16، ص257.
[8]. إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی): ج 1، ص137. « إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام بَكى یَوماً، فَسَأَلوهُ عَن سَبَبِ بُكائِهِ، فَقالَ: مَضَت لَنا سَبعَةُ أیّامٍ لَم یَأتِنا ضَیفٌ». 
[9].  دعائم الإسلام: ج 2، ص107، ح342.
[10]. عیون اخبار الرضا(علیه السلام): ج2، 42.
[11]. كنزالعمّال: ج 9، ص 245، ح 25858.
[12]. الكافی: ج 6، ص 284، ح 3.