صله رحم هایی به سبک مجازی

یک بحثی مطرح است  مبنی بر اینکه صله رحم حتما نباید حضوری باشد بلکه ما با تلفن یا ایمیل و در زمان کنونی، به وسیله نرم افزار های تلفنی موجود ارتباط برقرار می کنیم و حتی گروه های خانوادگی را تشکیل می دهیم که همه با هم در گفتگو باشیم و دیگر نیازی به دید و بازدید حضوری که وقت و هزینه های مادی در بر دارد، نمی باشد.

سید عبدالحمید طباطبایی/ کارشناس حوزه - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

سبک زندگی اسلامی، روش زندگی کردن و ارتباط مسلمانان با یکدیگر را بیان می کند تا به وسیله آن انسان ها به رستگاری و نجات برسند، و اسلام در این برنامه به ارتباط و دید و بازدید اقوام بسیار تاکید داشته است که با پیشرفت و فراگیری شبکه های مجازی این سبک زندگی تحت تاثیر  قرار گرفته به گونه ای که بعضی مواقع هنگام عیادت از دیگران اکثر افراد ساکت بوده و همه حواس و تفکرشان در فضای مجازی می باشد.
صله رحم به قدری اهمیت دارد که خداوند ترک کردن آن را از گناهان بزرگ برشمرده است و حضرت امیر المومنین علیه السلام قبیح ترین گناهان را، قطع رحم معرفی کرده «أقبح المعاصى» (غررالحكم/ 406)
در حدیثی داریم در جلسه اى كه یك نفر در آن جلسه باشد كه او با فامیلش قهر باشد، فرشته بر آن جلسه حاضر نمى شود. ائمه علیهم السلام نیز می فرمودند: اگر کسی با فامیلش قطع رحم کرده در جلسات ما نیز شرکت نکند. «لَا یُجَالِسُنَا قَاطِعُ رَحِمٍ فَإِنَّ الرَّحْمَهَ لَا تَنْزِلُ عَلَى قَوْمٍ فِیهِمْ قَاطِعُ رَحِم» (مستدرك/ ج 9/ ص 106)

صله رحم در منابع دینی به قدری اهمیت دارد که خداوند به انسان ها می فرماید: به خاطر تقوای الهی از قطع صله رحم بپرهیزید: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» و از خدایی بپرهیزید که هنگامی که چیزی از یکدیگر می خواهید، نام او را می برید! و از قطع رابطه با خویشاوندان خود ، پرهیز کنید! «1 نساء»
اسلام یک دین جامع است و برای هر دستوری دلایلی دارد که انسان با تبعیت از آن دستورات، هم در این دنیا و هم در آخرت به نفع او و باعث پیشرفتش خواهد شد، خداوند از دستور به مسلمانان بر انجام صله رحم اهدافی دارد که به تعدادی از آن اشاره می کنیم.

اتحاد امت اسلام

پیامبر اسلام صلوات الله علیه و آله تاکید زیادی بر اتحاد بین امت اسلامی داشتند به گونه ای که در زمانی بعضی افراد خود را برتر از دیگری می دانستند و با آنها ارتباط برقرار نمی کردند با آیه 13 حجرات به آنها تذکر می داد که خود را برتر از دیگری ندانید و با همدیگر ارتباط داشته و اتحاد را حفظ کنید.: «یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّا خَلَقناكُم مِن ذَكَرٍ وَأُنثى وَجَعَلناكُم شُعوبًا وَقَبائِلَ لِتَعارَفوا  إِنَّ أَكرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم» گرامى ترین شما، نزد خدا، با تقواترین شماست. (سوره مبارکه الحجرات آیه ۱۳)
از آنجا که اسلام تاکید به برگزاری مراسم های دسته جمعی مثل نماز جماعت می کند خواهان ارتباط مسلمانان با یکدیگر و حفظ اتحاد آنها است که با برگزاری صله رحم، اتحاد بین خانواده های اسلامی حفظ می شود.

ایجاد محبت

اگر صله رحم را بخواهیم به عنوان یک سنت انبیاء و ائمه علیهم السلام بگیریم و طبق روایات انجام بدهیم باید رو در رو و حضوری به دیدار اقوام برویم و از احوال آنها جویا بشویم همانگونه که در روایات تعبیر من زار اخوه المومن یا من زار ابواه و... که زار  در لغت نامه ها به «دیدار کردن و براى دیدار وى بسوى او رفت» ترجمه شده است.
گرچه این روایات تاکید به دیدار حضوری دارند این به معنا نیست که از روش های جدید و نوین استفاده نشود. ولی اصل و بهترین روش دیدار و ارتباط حضوری است چون در این روش های مجازی ارتباط ها سرد و بی روح است. ولی اسلام خواهان ارتباط گرم و نزدیک شدن قلب مسلمان ها مخصوصا خانواده ها به یکدیگر است که این فقط به وسیله دیدار همدیگر و ارتباط حضوری حاصل می شود و این دیدار بین انسان ها و اقوام ایجاد محبت و رفع کدورت ها  می شود.

رفع مشکلات خانواده ها

اینکه قرآن و روایات تاکید به صله ى رحم دارند منظور آنها فقط دیدن و ملاقات كردن نیست، بلکه باید در کنار این دید و بازدید ها مشکلات افراد و آشنایان نیز برطرف بشود.
كمك هاى مالى و برطرف کردن مشکلات مادی از مصادیق صله ى رحم بشمار مى رود. یعنی یک نوع ارتباط ما با دیگران ارتباط مالى  است همانگونه که خداوند در قرآن فرموده است.«مَنْ ذَا الَّذی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثیرَةً » بقره 245 کیست آن کس که به [ بندگانِ ] خدا وام نیکویی دهد تا [ خدا ] آن را برای او چند برابر بیفزاید؟
ما در ارتباط با اقوام می توانیم از احوالات آنها آشنا شویم و مشکلاتی بوده است که به وسیله ارتباط با یکدیگر فهمیده شده و آن مشکل به همت و کمک دیگران برطرف شده است؛ همچون رفع اختلافات بین بعضی از اقوام و صلح دادن آنها و یا واسطه شدن و فراهم کردن مقدمات ازدواج جوانان و... که این برکات فقط به وسیله ارتباط حضوری و دیدار با یکدیگر حاصل می شود.

نیکوکاری به یکدیگر

خداوند در آیه 90 سوره نحل خطاب به مسلمانان می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبی »خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان می دهد.
باید در دیدار با اقوام و انجام صله رحم به فکر احسان و بخشش به دیگران باشیم و فقط یک سلام و احوالپرسی خالی نباشد بلکه اگر مشکلی داشتند بایدبه آنها کمک کنیم، همانگونه که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله می فرمایند: «لَا صَدَقَهَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاجٌ» (وسائل الشیعة ؛ ج 9 ؛ ص380) اگر در فامیلت فقیر هست، جاى دیگر پول خرج كنى این پول تو حساب نمى شود. چون اقوام برای احسان و بخشش نسبت به دیگران مقدم هستند.

تقویت اخلاق اجتماعی

خداوند انسان را ذاتاً اجتماعی خلق کرده و انسان چاره ای ندارد جز اینکه برای حل مشکلات خود باید با دیگران ارتباط برقرار کند پس انسان باید اخلاق خود را به گونه ای تنظیم کند که بتواند در اجتماع زندگی کند و با دیگران ارتباط برقرار کند و آدم هایى كه معاشرت مى كنند، اخلاقشان هم اجتماعى مى شود. یکی از فواید برقراری صله رحم این است که  انسان را اجتماعی، خوش اخلاق و خوش رو می کند همانگونه که امام صادق علیه السلام در حدیثی می فرمایند: «صِلَةُ الْأَرْحَامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسْمِحُ الْكَفَ وَ ...» (وسائل الشیعة ؛ ج 21 ؛ ص534)
صله ارحام علاوه بر ثواب و منفعت اخروی، فواید دنیایی زیادی دارد که ائمه علیهم السلام به ما توصیه کرده اند که رابطه با اقوام برقرار کنیم و حتی رابطه را بیشتر کنیم: «صِلْ رَحِمَكَ وَ لَوْ بِشَرْبَهٍ مِنْ مَاءٍ» (كافى، ج 2، ص 151)

کلام آخر:

اسلام در سبک زندگی ای که برای انسانها بیان کرده است، برای تک تک لحظات او برنامه ریزی کرده و همچنین برای حل مشکلاتشان راهکارهایی قرار داده است، یکی از مواردی که در سبک زندگی اسلامی به آن تاکید شده است صله رحم است که در عصر ماشینی دید و بازدید ها بسیار کم شده و الان به صورت مجازی در آمده است، ولی آنچه که از آیات و روایات درباره صله رحم به دست می آید چیزی بالاتر از اینهاست و این ارتباط های مجازی در باب اضطرار خوب است ولی آن فواید و دست آوردهایی که ارتباط حضوری و دید و بازدید اقوام از یکدیگر به دست می آورند هرگز با ارتباط مجازی و... بدست نمی آید.