زیبائی های نوروز از منظر اسلام

نوروز ایرانیان که در آغاز فصل بهار جشن گرفته می شود ، پیام آور نو شدن سال و آمدن گرما و مرگ زمستان و رویش دوباره طبیعت و زمان خروج انسان از عالم خمودگی و پیوستن به طبیعت و شروع به حیات اجتماعی دوباره در جامعه است.

نوروز، سمبل تحول و تغییر و دگرگونی است. علاوه بر این که طبیعت بی جان جانی تازه می گیرد، ایرانیان نیز با خانه تکانی و پوشیدن لباس نو و .... سعی می کنند به استقبال این تحول بروند. بدون شک این تحول به سمت نیکویی و بهتر شدن است.
 این همه نیکویی و نیک پسندی آنگاه به بالاترین ارزش رسید که فرهنگ غنی ایران با معارف سعادت آفرین اسلام عجین شد و چشم های حقیقت بین را از تماشای مظاهر تحول طبیعت به انقلاب باطن رهنمون ساخت.
نخست به مسئله عید نوروز به نگاه نظرات پاره ای از اندیشمندان و دین باوران و رهاورد آن در فرهنگ اسلام به نظاره می نشینیم ؛ بدان امید که نوروز ما سرآغازی برای تحول همگان گردد.
ای که دستت می رسد کاری بکن                  پیش ازآن کز تو نیاید هیچ کار(سعدی)

مفهوم عید نوروز ، در نگاه اندیشمندان

« عید» به معنای عود و بازگشت است ، همان گونه که عیسی بن مریم(علیه السلام) به خدای خود گفت:
« اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَیْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَکُونُ لَنَا عِیدًا لأوَّلِنَا وَآخِرِنَا» پروردگارا، ای آفریدگار، فرو بست بر ما غذایی آسمانی تا عیدی برای اول و آخر ما باشد. (سوره مائده آیه 114)

دیدگاه اول:

نخستین دیدگاه پاره ای از اندیشمندان و دین باوران است که عید نوروز را عید خرافه پرستان  و بت پرستان دانسته که به ما ارث رسیده است و برای گم کردن عید های الهی مانند غدیر، قربان، فطر و جمعه است از این رو آتش پرستان و زرتشتیان در ایران باستان بدان اهمیت فراوانی داده اند و با مراسمی چون چهارشنبه سوری ، نحسی سیزده و مراسم سیزده بدر ، شیوه ای ناشایست به جای گذاشته اند.
دلیل سخن اینان رفتار امام هفتم(علیه السلام) است که از نشستن و جلوس در عید نوروز و حضور در مراسم این روز خودداری ورزید.( وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج8،ص173)

دیدگاه دوم:

در نظر دیدگاه دوم ان است که عید نوروز را عیدی ارزش مند از نیاکان ما در ایران زمین می دانند که عظمتی روز افزون دارد. با آن طبیعت سبز، امید رویش به دنبال خود آورده و دید و بازدیدها غبار کدورت ها را زدوده ، صمیمیت و مهربانی به ارمغان می آورد و با ضیافت ها لباس های نو، مسافرت ها و جوش و خروش در زندگی، افزون بر مراسم ملی ، نوعی احیاگری ارزش های مذهبی نیز فراهم می شود.

دیدگاه سوم:

در نظر پیروان سومین دیدگاه بر آن باورند که ما اصول خدشه ناپذیری در فرهنگ خود داریم که برتری و ارزش انها در قالب الفاظ، سنّت ها و یا آداب و رسوم ملی میهنی نمی گنجد ، از آموزه های وحیانی سرچشمه گرفته و با توجه به ویژگی های انسان شناختی، روان شناسی و جامعه شناسی ، گستره ای از معرفت و بینش نصیب انسان می سازد همانند مبانی چشمگیری چون:
1 دست یابی به کمال و تکامل و رسیدن به مقام والای خلیفه اللهی به عنوان هدف نخست آفرینش.
2 احترام آداب و رسوم و سنّت ملی و عادات قبیله ای به هنگام عدم اصطکاک هر یک با اصول بنیادین دینی.
اینان بر این باورند که زمان و مکان در ذات خود، بدون حادثه و یا حماسه ای هیچ ارزشی ندارند بلکه قداست یا نحوست ایّام  به خاطر حضور ارزشی از ارزش های الهی و یا نبود صفتی از صفات آسمانی است.
حضور هاله ای از عظمت زرین و جاودان اطراف برخی مناسبت ها ، بدان خاطر است که هر یک چونان بیرقی همیشه برافراشته و نشانی نمایان ، مسیر سعادت ، نیکبختی و هدایت را به انسان ها می آموزد، از این رو آداب خاصی نیز برای هر یک وجود دارد، همانند روز ولایت و رهبری (عید غدیر) روز ذبح حیوان هوای نفس(عید قربان) روز شادی و موفقیت در اردوگاه رمضان (عید فطر) و...
حال اگر چنین ویژگی برای عید نوروز نیز وجود داشته باشد، بی شک عظمتی فراملی یافته، شعاع عرشی آن افزون تر از ابعاد محدود خاکی زمین می گردد. (پرسش ها و پاسخ های جوانان ، احمد لقمانی،ص310)
 چنان که امام علی (علیه السلام) به خاطر کار پسندیده یکی از اصحاب در روز عید نوروز به او فرمود: « هرروز ما را نوروز سازید» (وسائل الشیعه،ج12، ص214)
و در سخنی دیگر درباره نوروز فرمود: « نَیروُز نَأکُل یَومٍ»هر روز برای ما، نوروز است.(من لایحضره الفقیه،شیخ صدوق،ج3،ص300)

عید نوروز ، روزی خجسته و فرخنده است اما برای چه کسانی؟ و چگونه؟

اگر جلوه بندگی یا بدو یا روز پیمان خداوند با بندگان در دوری از نافرمانی شود و یا به گفته پیشوای ششم شیعیان (علیه السلام) گشایش سختی ها  و اندوه شیعیان و اهل بیت(علیهم السلام) در آن رخ دهد ، در این صورت نه تنها « عید باستانی» بلکه «عید آسمانی» خواهد بود که روزی نو ، باشکوه و سرنوشت ساز خواهد بود. آنچه معیار اصیل در این میان است؛ بینش، گرایش و کنش و واکنش است.

سیمای نوروز در آیینه ی معارف اسلامی

سیمای نوروز در گنجینه معارف اهل بیت(علیهم السلام) و متون روایی ما از منزلت و جایگاه خاصی برخوردار است؛ به گونه ای که ایشان بر پاسداشت این روز سخن رانده و از مناسبت های مهم آن یاد کرده اند، آنچه که با درنگ در روایات بدست می آید ان است که « نوروز» سمبل تحول و تغییرات است؛ البته تحول به سمت نیکویی و بهتر شدن؛ از این رو بزرگداشت چنین روزی آنچنان که ایرانیان مسلمان انجام می دهند، با اهمیت خواهد بود.
لذا شب عید، صبح عید، ظهر و روز عید دارای اعمال خاصی است. گو اینكه لحظات روز عید با غیر آن هیچ تفاوت ظاهری ندارند اما در سخنان پیشوایان معصوم(علیهم السلام) پاره ای اعمال دارای ارزشی برابر با «بیست حج» دانسته شده در حالی که همین عمل در « روز عید همسان با یکصد حج» معرفی شده است.
رسول اکرم (صلی الله و علیه وآله) می فرمود:
«خداوند از هر چه که آفرید تعدادی را برای خود برگزید، از میان شب ها، شب های جمعه، شب نیمه شعبان، شب قدر و شب های عید فطر و قربان و از میان روزها، روزهای جمعه و عید را انتخاب کرد.»(بحارالانوار،ج91،ص126)

آداب عید نوروز:

1 غسل، پوشیدن لباس تمیز و زدن عطر
امام صادق(علیه السلام) می فرماید:
 «هنگامی که نوروز آمد، غسل کن و نظیف ترین لباس های خود را بپوش و با خوشبوترین عطرها خود را معطر ساز.(وسائل الشیعه، ج14،ص459)
2 روزه داری، برپایی نماز و یاد خدا با تكبیر و تهلیل.
امام صادق(علیه السلام) فرموده اند: « چه خوب است که در این روزها، روزه دار باشی. (بحارالانوار،ج91،ص126)
دستور چهار رکعت نماز، سجده شکر و دعای مخصوص این روز در روایتی ارجمند از معصوم(علیهم السلام) نقل شده است.
استغفار و توبه ، یاد خدا با تکبیر و تهلیل(لا اله الا اللّه) از دیگر آداب روز عید است که معصوم بدان سفارش فرموده است. همانگونه که رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) فرمودند:
«زَیّنِوا اعیادکم بالتکبیر» عید های خود را با آهنگ زیبای تکبیر بیارایید.»(گاهنامه تطبیقی سه هزار ساله، احمد بیرشک،ص60)
3 آراستگی ظاهری، پیراستگی باطنی.
امام سجاد(علیه السلام) فرمودند:
همه شما باید در روز عید زینت نموده و غسل کنید و آرایش نمایید و از دعاهای وارد شده در آن بقدر توان فرصت بخوانید... و مبادا کاری کنید که چهره ظاهر شما زیبا و عمل و رفتار شما پست و زشت باشد.(چهل حدیث عید، محمود لطیفی، ص40)
امام باقر(علیه السلام) فرمودند: لباسهایی را که بدانها خود را زینت می کنید در روزهای جمعه و عید برای نماز بپوشید.(تفسیر الکبیر فخر رازی، ج25،ص101)
4 دادن هدیه و برپایی جشن و شادمانی
یكی از یاران امام صادق(علیه السلام) از حضرت درباره مرد ثروتمندی پرسش نمود كه در روز مهرگان یا عید نوروز مردم به وی هدیه می دهند اما در عوض احسان نمی كند.
امام (علیه السلام) فرمود: آیا اهل نماز هستند؟
گفتم: آری.
 حضرت فرمود: هدیه آن ها را باید بپذیرد و او نیز در مقابل برای آن ها هدیه ای بفرستند. (تفسیر جامع البیان،ج2،ص157، تفسیر المیزان،ج20،ص144)
5 دید و بازدید
حضور در شادی ها و مشکلات مسلمانان از دیگر آداب عید نوروز  ، دیدار برادران و خواهران مسلمان و آگاهی از شادی ها و اندوه ه ای دیگران است. همانگونه که معصوم(علیهم السلام) فرمود:
«هو یوم الفیروز و کان یوم علیه لهم یجتمع الیه الناس...»(میزان الحکمه، محمد ری شهری، ج7،ص133)
حضرت رسول(صلی الله و علیه وآله) با اشاره به مراسم عید فرموده اند:
دختران و زنان پرده نشین خود را بگویید تا روزهای عید در جمع مسلمین و خطبه و دعای عید حاضر شوند.( مستدرک الوسائل، محدث نوری، ص667)

خاتمه

آری! فرخنده باد نوروز بر آگاهان و بیداران كه در گستره شادی خود، دیگران را سهیم می كنند و یاران در انتظار را با ریزش سخاوت خود لبخند شادمانی می بخشند كه این روزها نیز می گذرد و شادی ها و شیون ها پایان می پذیرد و سرانجام كتیبه اعمال ما آیینه انسانیت و صحیفه سرنوشت ما خواهد بود.