روش های آموزش مستقیم مستقل از معلم

علاوه بر روش های آموزش مستقیمی که در آن ها فعالیت اصلی آموزش به عهده معلم است، چند روش آموزش مستقیم وجود دارند که بدون دخالت مستقیم معلم اجرا می شوند، اما از لحاظ مبانی نظری و پایه های تجربی از اندیشه های زیربنایی آموزش مستقیم پیروی می کنند. روش آموزش برنامه ای یکی از این روش هاست.

آموزش برنامه ای
نوعی برنامه خودآموز که به طور انفرادی به وسیله دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد و در آن هر فرد با سرعت متناسب با توانایی خودش به یادگیری می پردازد.

آموزش برنامه ای بر مبنای اصول یادگیری زیر بنا شده است:
1- ارائه ی مطالب در گام ها یا مراحل کوچک: در برنامه ی آموزشی، موضوع یادگیری یا مطالب آموزشی به بخش های کوچکی تقسیم می شود و دانش آموز هربار مقدار اندکی از آن چه که قرار است یاد بگیرد را دریافت می کند و به تدریج از یک مرحله به مرحله بعدی پیش می رود.

2- پاسخ دهی فعال: در آموزش برنامه ای از یادگیرنده خواسته می شود تا در تمامی مراحل یادگیری به طور فعال درگیر شود. مثلا سوالی را جواب دهد، شکلی رسم کند یا مسئله ای را حل نماید.

3- تقویت فوری از راه دریافت بازخورد: در آموزش برنامه ای، پاسخ مطلوب یادگیرنده بلافاصله تقویت می شود. این تقویت از راه آگاه کردن یادگیرنده از نتیجه ی پاسخی که داده است یعنی از راه بازخورد انجام می شود.

4- سرعت شخصی دانش آموز در جریان یادگیری: آموزش برنامه ای یک روش آموزش فردی است. از این رو یادگیرندگان مختلف مجبور نیستند پا به پای هم حرکت کنند، بلکه هرکس مطابق با توانایی و با سرعت مناسب خودش به پیش می رود.

آموزش براساس رایانه
زمانی که از رایانه برای ارائه مواد برنامه ی آموزشی استفاده می شود به آن آموزش بر اساس رایانه یا آموزش به کمک رایانه می گویند. دانش آموزان می توانند به کمک رایانه، با سرعت شخصی خود مهارت ها و کاربردهای ویژه ای را بیاموزند. این یادگیری که به صورت انفرادی صورت می پذیرد، مستلزم پاسخ دهی آشکار و درگیری فعال با مواد یادگیری است.

آموزش بر اساس رایانه بسیار انعطاف پذیر است و به کمک آن می توان اهداف سطوح مختلف  را آموزش داد. بعضی از برنامه های رایانه ای دانش آموزان را تشویق می کنند که از خود داستان بسازند و آن ها را خلاق و درگیر در حل مسئله می کنند.

این روش برای یادگیری مهارت های خاص ( مانند چگونگی استفاده از ماشین حساب یا نحوه محاسبه ضریب همبستگی) و نیز آموزش جبرانی و آموزش اضافی بسیار ارزشمند است. اگر برنامه ها و نرم افزارهای رایانه ای درست تهیه شوند، و براساس اصول صحیح یادگیری و آموزش استوار باشند، به پیشرفت دانش آموزان کمک زیادی می کنند.

آموزش به کمک کامپیوتر اگر به عنوان مکمل آموزش کلاسی به کار رود، اثر بخش تر از زمانی است که به جای آموزش کامل کلاسی مورد استفاده قرار بگیرد. این روش هم پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را افزایش می دهد و هم در آن ها نگرش مثبت تری نسبت به فعالیت های آموزشگاهی ایجاد می کند. بنابراین امروزه شاهد هوشمند سازی مدارس و گسترش استفاده بیشتر از رایانه در کلاس ها و تدریس هستیم.

مخالفان روش استفاده از رایانه معتقدند که این روش آموزش حقیقی را نشان نمی دهد. زیرا در آن نقش معلم به حداقل می رسد. در این روش موقعیت های آموزشی سرد، مکانیکی و غیر انسانی هستند، زیرا در این روش تعامل حیاتی و خودجوش رو در روی معلم و دانش آموزان و بین دانش آموزان با یکدیگر وجود ندارد.

اما باید توجه داشت که استفاده افراطی از رایانه در آموزش درست نیست. آموزش موفقیت آمیز و توانایی یک معلم زنده در ایجاد یک فضای احساسی وابسته است. یعنی معلمی که ایجاد علاقه کند، انتظار بیافریند، هیجان برانگیزد، کنش و واکنش های دانش آموزان را هدایت کند و ارتباط های کلامی و غیرکلامی آن ها را درک نماید. بنابراین باید دانست که رسانه های آموزشی به خودی خود در افزایش یادگیری دانش آموزان به اندازه معلم تاثیر ندارند. بلکه استفاده از آن ها به عنوان مکمل می تواند در افزایش یادگیری تاثیر گذار باشد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان