گناهانی از جنس تلگرام !
تلگرام چیست؟ تلگرام صرفاً یک فضای مجازی معمولی نیست، بلکه فضایی است که انسان در ذهن خودش ساخته است.
در جامعه بین افراد، روابطی وجود دارد (مانند مالکیت) که با چشم دیده نمی شوند و اعتباری و ذهنی هستند. مثلاً می گوییم که من مالک این ماشین هستم اما در واقع فقط من و این ماشین وجود دارند و مالکیت من نسبت به ماشین وجود ندارد. به همین شکل روابطی بین انسان ها برقرار شده است تا جامعه سامان بیابد اما در واقع خود این روابط چیزهایی قرار دادی و مجازی هستند نه حقیقی.
تلگرام هم مانند بقیه روابطی که در جامعه وجود دارند می باشد و انسان گروه ها یا کانالهایی را می بیند و آنها را واقعی می پندارد در حالی که واقعیتی جز در ذهن ما ندارند.
با مقدماتی که در بالا بیان شد می توان فهمید تمام کارهای خوب و بدی که در جامعه و بر اساس روابط میان افراد، ممکن است رخ دهد در فضای تلگرام نیز ممکن است رخ دهد. اگر دروغ گفتن و غیبت کردن و نگاه به نامحرم و بردن آبروی مومن و... در جامعه حرام هستند در تلگرام نیز همینگونه اند. اما اصلی ترین چیزی که در جامعه باعث اخلاقی شدن جامعه می شود اینست که روابط اعتباری بین انسانها باعث غافل شدن انسان از رابطه حقیقی اش با خداوند نشود که البته در تلگرام هم همین است. یعنی تلگرام نباید باعث شود که توجه انسان از حقیقت عالم پرت شده و به روابط و مشغله های ذهنی ای صرف شود که ساختگی هستند.
مزایا و معایب تلگرام
ظاهر ما در تلگرام درست همانند ظاهر ما در جامعه است. اگر پوشیدن لباس بد در جامعه بد است در تلگرام هم تصویر پروفایل ما گویای هویت ماست. یک انسان مومن باید ظاهرش نیز شعائر اسلامی را رعایت کند و به نوعی باشد که انسان را یاد خدا بیندازد. چه خوب است که در پروفایلمان تصاویری مثل تصاویر علما یا شهدا و یا بزرگانی باشد که الگوی بقیه افراد هم بشوند
برخی در تحلیلهای خود تنها به معایب تلگرام و ... اشاره می کنند اما نباید از مزایای این فنّاوری های جدید غافل شد. مثلاً:
* ممکن است افرادی آشنایان و دوستان خود را در تلگرام پیدا کنند و روابط صمیمی تر و نزدیک تری داشته باشند
* گروههای علمی بسیار خوبی می تواند در این فضا شکل بگیرد.
* فضای تبلیغ دین می تواند بسیار مهیا باشد.
اما درباره معایب تلگرام نیز می توان معایبی را ذکر کرد:
* بدلیل آنکه در تلگرام هویت بسیاری از انسانها نامشخص است برخی از قوانین حاکم بر روابط بین انسانها در جامعه، در تلگرام متزلزل می شود. مثلاً در جامعه ممکن است برخی افراد بدلیل آنکه یکدیگر را می شناسند کارهای بدی انجام ندهند اما همان افراد اگر در جامعه ای که کسی آنها را نشناسد باشند آن کارهای بد را انجام دهند.
* تلگرام باعث به هدر رفتن وقت در بسیاری از مواقع می شود. البته گاهی هم باعث اعتیاد می شود که انسان را از کار و زندگی باز می دارد. جالب اینجاست که گاهی انسان، به ظاهر کارهای خودش را انجام می دهد اما در ذهن خود مرتب به فکر مطالب در تلگرام بوده و با خود حدیث نفس می کند. حدیث نفس از لحاظ اخلاقی چیز خوبی نیست و باعث غفلت انسان از یاد خدا می شود.
* گاهی حرفی یا عکسی از انسانی مومن در تلگرام می خوانیم یا می بینیم که باعث می شود آبروی آن فرد مورد خدشه واقع شود و نمی دانیم صحیح است یا خیر. در این شرایط ما اجازه نداریم این حرف یا عکس را که هنوز صحت آن ثابت نشده است را برای کسی دیگر بفرستیم و باعث تقویت آن شایعه شویم و در مقابل وظیفه داریم آن را انکار کنیم. (عین این ماجرا برای ماریه غبطیه همسر پیامبر (صلی الله و علیه و آله) رخ داد و به وی اتهام زنا زدند و برخی هم آن شایعه را انتشار دادند تا آنکه آیاتی از قرآن در این باره نازل شد)
آیه ای که این امر را تاکید می کند: « وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُول ئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً» (اسراء، 36)
و همینطور پروردگار متعال نیز می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ». (نور (24): 19)
کسانی که دوست دارند تا زشتی ها میان مردم باایمان شایع شود، عذاب دردناکی برای آنان در دنیا و نیز آخرت مقرر شده است و خدا به رازهایی آگاهی دارد که شما از آن ها بی اطلاعید.
به چیزی که علم و اطمینان نداری، اعتماد مکن و آن را بر زبان میاور، زیرا گوش و چشم و دل و اندیشه آدمی مسوول خواهند برد.
* گاهی در فضای تلگرامی به برخی از مقدسات توهین می شود و یا در صحبتها حرفهای رکیک و یا استیکر های زشت گذاشته می شود. در این گونه فضاها سکوت کردن و کاری انجام ندادن نه تنها تأیید آن کار بد می باشد بلکه باعث می شود انسان شبیه آن افراد شود و این همان همنشینی با دوستان بد است که چه بسا انسانهایی را به جهنم بکشاند.
در روایتی از رسول اللّه صلی الله علیه و آله آمده است : مَثَلُ الجَلیسِ الصّالِحِ مَثَلُ العَطّار؛ إن لَم یُعطِكَ مِن عِطرِهِ أصابَكَ مِن ریحِهِ ، ومَثَلُ الجَلیسِ السَّوءِ مَثَلُ القَینِ؛ إن لَم یُحرِق ثَوبَكَ أصابَكَ مِن ریحِهِ: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : همنشین شایسته، مانند عطرفروش است. اگر از عطرش به تو ندهد، بوى عطرش به تو خواهد رسید و همنشین بد، مانند آهنگر است. اگر لباست را نسوزاند، از بویش به تو مى رسد .(کتاب حکمت نامه جوان)
یعنی تلگرام نباید باعث شود که توجه انسان از حقیقت عالم پرت شده و به روابط و مشغله های ذهنی ای صرف شود که ساختگی هستند
* برخی از انسانها به این مسأله مبتلا هستند که سعی می کنند که عکسها یا فیلم ها و یا نوشته هایی را برای دیگران بفرستند تا آن فرد درباره آنها فکر خوبی بکند. این ریا است و هیچ فایده ای ندارد. ما (و البته منِ نویسنده) باید سعی کنیم که برای غیر خدا هیچ کاری نکنیم: «وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ؛ ( اعراف/ 29 ). بخوانید خدا را از سر اخلاص و در هر عبادت رو به سوی او آرید».
ظاهر ما در تلگرام
ظاهر ما در تلگرام درست همانند ظاهر ما در جامعه است. اگر پوشیدن لباس بد در جامعه بد است در تلگرام هم تصویر پروفایل ما گویای هویت ماست. یک انسان مومن باید ظاهرش نیز شعائر اسلامی را رعایت کند و به نوعی باشد که انسان را یاد خدا بیندازد. چه خوب است که در پروفایلمان تصاویری مثل تصاویر علما یا شهدا و یا بزرگانی باشد که الگوی بقیه افراد هم بشوند.
سخن پایانی
در پایان ذکر این نکته را لازم می دانم که منظور از تلگرام در این نوشتار همه شبکه های اجتماعی است و بدلیل آنکه تلگرام امروزه مخاطبان بیشتری دارد آن را به عنوان نماد این شبکه ها مورد بحث قرار دادیم.
منابع:
-تفسیر سوره نور، شهید مطهری(ره)
-جامع السعادات، ملا مهدی نراقی(ره)
-رساله الولایه، علامه طباطبایی(ره)
