کودکان خجالتی

تعداد قابل توجهی از كودكان پیش دبستانی كه در خانه پرحرف و مطمئن به خود هستند در اجتماع به صورت وابسته به دیگران و خجالتی ظاهر می شوند. در اینجا به چگونگی كمك به آنها می پردازیم.

در جشن تولدی كه همه دوستان مریم 4 ساله با یكدیگر اوقات خوبی را می گذراندند او از پیوستن به جمع آنها خودداری می كرد. مادرش می گوید: «به جای این كه با بچه ها بازی كند پای مرا محكم گرفته و گریه می كند.» او در جمع هرگز آرام و قرار ندارد و نمی تواند از بودن با دیگران لذت ببرد.

در حالی كه بعضی از كودكان 4-3 ساله نمی توانند رفتارشان را كنترل كنند، بسیاری از بچه های پیش دبستانی كمرو و خجالتی به سختی خود را با محیط اجتماعی خود وفق می دهند، این گونه كودكان در خانه كاملاً پرحرف و فعال هستند ولی در دنیای خارج از منزل اعتماد به نفس  ندارند. اگرچه كودكان خجالتی ممكن است به صورت غیراجتماعی خود را نشان دهند ولی در واقع این طور نیستند. یكی از كارشناسان می گوید: «آنها به افراد و موقعیت های جدید علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار كردن روابط اجتماعی می شود.»

تحقیقات اخیر نشان می دهد كه قسمت خاكستری مغز افراد خجالتی فوق العاده فعال است كه این قسمت از مغز واكنش های عاطفی بسیار دقیق را كنترل می كند. دقیقاً مانند عكس العمل های سریعی كه افراد عادی در هنگام خطر از خود نشان می دهند و از آن می گریزند، افراد خجالتی نیز هنگام قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی احساس نگرانی می كنند.

برای این كه كودكان پیش دبستانی كمرو و خجالتی به تشویق زیادی نیاز دارند، لذا ترتیب دادن و هماهنگ كردن وقایع ساده ای مانند تعیین زمان مشخص بازی، آنها را بیشتر آماده می سازد. البته برای این كه یك كودك خجالتی را بتوان از پوست خود بیرون آورد راه ساده ای وجود ندارد. به عقیده یكی از كارشناسان: «اگر شما به زور و اجبار او را وادار به این كار كنید، فرزندتان بیشتر از پیش در كارش پافشاری می كند.» اینك به معرفی چند روش می پردازیم كه به كودكان خجالتی كمك می كند تا احساس راحتی بیشتری كنند:

1- مدرسه خوب و بزرگی انتخاب كنید: كودكان خجالتی در محیطی مناسب می توانند شكوفا شوند. سعی كنید مدرسه ای انتخاب كنید كه نسبت معلم به دانش آموزان بیشتر از 1 به 20 نباشد. قبل از شروع كلاس ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدیدش ببرید، همچنین او می تواند معلم ها را از نزدیك ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگویید كه او خجالتی است و با كمك یكدیگر برنامه ای طراحی كنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری كند. با آموزگار او در طی سال تحصیلی ارتباط نزدیك داشته باشید تا بدین وسیله بتوانید در حل مشكلاتش راحت تر برخورد كنید.

2- به فرزندتان فرصت آمادگی دهید: اگر كودكتان بداند كه در تمام موقعیت ها چه اتفاقی می افتد، نگرانی او كم می شود. مثلاً چند روز قبل از یك جشن تولد، شما او را به خانه دوستش ببرید تا با والدین او آشنا شده و همچنین از وقایعی كه قرار است در این جشن اتفاق افتد آگاه شود. به نظر روان شناسان بهتر است كودك را از یك هفته قبل برای انجام كاری یا تجربه جدیدی آماده ساخت. مثلاً اگر قرار است كه فرزندتان را به دندان پزشكی ببرید یك هفته زودتر او را به مطب برده تا محیط آنجا را ببیند و احساس راحتی بیشتری كند.

3- به حرف های او با صبر و حوصله گوش كنید: كودكتان را تشویق كنید تا در مورد آن چه كه او از آن واهمه دارد صحبت كند و سعی كنید بدون این كه نگرانی اش را فراموش كند برروی تجربیاتش تأكید كنید. باید بگویید: «بعضی اوقات من هم این احساس را دارم.»

4- در خانه با او تمرین كنید: بازی های مختلفی خارج از فعالیت های روزمره فرزندتان انجام دهید مانند ملاقات با یك شاگرد جدید در مدرسه. كارها و بازی هایی كنید تا او بتواند به طور یكسان همه موقعیت های اجتماعی را تجربه كند. به فرزندتان كمك كنید تا آن چه را كه انجام می دهد، تجربه كند. مثلاً اگر كودك دیگری عروسكش را می خواهد با هم بازی كنند و یا اگر پسربچه ای سعی در گرفتن اسباب بازیش را دارد تا با همدیگر از آن وسیله استفاده كرده و لذت ببرند. به عقیده روان شناسان «تكرار بعضی از بازی ها و نقش ها كمك می كند تا فرزندتان كمتر احساس ترس و نگرانی كرده و راحت تر دوستی صمیمانه ای با دیگران داشته باشند.»

5- بدبینی او را از بین ببرید. خجالتی بودن معمولاً از الگوها و تفكرهای منفی كه باعث بدبینی می شود نشأت می گیرد (مانند بچه ها مرا دوست ندارند) با تقویت و جایگزین كردن افكار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفكرهای منفی ذهن او كمك كنید. (مثل شما خیلی خوب با آن بچه بازی كردید) و او را تشویق كنید كه خود را باور كند و بداند كه او هم می تواند مثل دیگران خوب بازی كند و كاری را انجام دهد.

اگرچه، معمولاً فكر می كنیم خجالتی بودن یك معضل اجتماعی است ولی این گونه افراد در آینده بزرگسالانی حساس و سرشار از حس همدردی هستند. یكی از روان شناسان می گوید: «آنها یك دنیای غنی و پربار مخصوص به خود دارند.» آنها وقتشان را در تجزیه و تحلیل می گذرانند كه چرا مردم كارهایی می كنند كه آنها انجام می دهند و به طور كلی تصورات و افكار عجیب و غریبی دارند. «در حقیقت برخی از بازیگران معروف از دوران بچگی تاكنون با مشكل كمرویی و خجالتی بودنشان مبارزه می كنند.»

در پایان، به دلیل این كه كودكان خجالتی آمادگی زیادی در گوشه گیری دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به كودكشان اجازه دهند تا نظاره گر كارهای اجتماعی آنها به عنوان بخشی از زندگی روزمره شان باشند. با این وجود بهتر است كه صبور باشید. اگرچه به فرزندتان كمك می كنید تا با یك برنامه ریزی صحیح در موقعیت های جدید احساس خوب و راحتی داشته باشد، ولی نتایج كارتان به مرور زمان خود را نشان دهد.

چگونه كودكانی مستقل داشته باشیم

ممكن است كودكانی كه در بیرون از خانه به طور عادی رفتار می كنند می توانند در موقعیت های خاصی خجالتی و كمرو شوند. مثلاً، اگر فرزندتان دوست دارد تا در جشن تولد كنار شما بماند، مشكلی نیست ولی باید در چارچوب قوانین مشخص شده ای قرار گیرد. به او بگویید: «می توانی برای چند دقیقه پیش من باشی، ولی من دوست دارم با بچه های دیگر بازی كنی.» یا «در جشن تولد روی پای من نمی نشینی.»

در طول مسیری كه به جشن تولدی می روید او را از اوضاع و احوال آنجا آگاه كنید. (بگوئید: ما الان داریم به جشن تولد یكی از دوستانت می رویم، وقتی به آنجا برسیم، می بینی كه همه بچه ها با یكدیگر بازی می كنند، سپس به شما یك آب نبات می دهند و قبل از این كه به خانه بیایی همه با هم كیك می خورید.) اگر قرار است كه او را در آنجا بگذارید و سپس خودتان بروید، بگویید چه وقت برمی گردید (بعد از این كه همگی كیك خوردید، دنبالت می آیم). همچنین اگر قرار است كه در جشن تولد بمانید، ولی فرزندتان می ترسد كه شما او را ترك كنید، كودك را از این كه جایی نمی روید، مطمئن سازید.

منبع : سایت PARENTS – ترجمه رزیتا شاهرخ

مقالات مرتبط:

اجتماعی كردن فرزندان

خرید کتب « خانواده »، « روان شناسی »، « کودکان » از فروشگاه اینترنتی تبیان