انسان و محیط زیست
چکیده
گیاهان با استفاده از نور خورشید و دی اکسید کربن غذاسازی می کنند، و غذایی که می سازند توسط جانوران گیاه خوار مصرف می شود، جانوران گوشت خوار نیز از بدن گیاه خواران تغذیه می کنند. روابطی که بین موجودات زنده وجود دارد، زنجیره غذایی نامیده می شود. این زنجیره موجودات زنده را به هم وابسته کرده است.
اهداف
دانش آموز با محیط زیست و تاثیر آن بر انسان و تاثیر انسان بر روی آن آشنا شود.
درباره زنجیره و شبکه غذایی اطلاعات کسب کند.
درباره اکوسیستم اطلاعات کسب کند.
با آلودگی های محیط زیست و انواع منابع طبیعی آشنا شود.
شرح درس
هر موحود زنده برای بقا باید پیوسته با محیط اطراف و موجودات زنده و غیر زنده اطراف خود ارتباط برقرار کند. به شکل زیر نگاه کنید.
این تصویر چه محلی را نشان می دهد؟
چه جانوران و گیاهانی در این محل زندگی می کنند؟
در این شکل هم موجودات زنده و هم موجودات غیرزنده یافت می شوند. آب، گل های کنار آب، نمک های حل شده در آب و بسیاری از جزئیات ریز دیگر همگی در زندگی موجودات زنده تاثیر دارند. به مجموعه موجودات زنده و غیر زنده یک محیط که با یکدیگر در ارتباط هستند، اکوسیستم می گویند.
به طور کلی سه گروه جانور در یک اکو سیستم زندگی می کنند:
- تولید کننده
- مصرف کننده
- تجزیه کننده
گیاهان در گروه تولیدکنندگان قرار می گیرند، زیرا انرژی آفتاب ابتدا به گیاهان می رسد و سپس مقداری از آن به صورت مواد غذایی وارد بدن جانوارن مصرف کننده می شود. در هر محیطی بین موجودات زنده رابطه غذایی برقرار است که به آن زنجیره غذایی گفته می شود. نمونه این رابطه در شکل زیر می بینید.
تفسیر کنید.
شکل مقابل را به ترتیب رابطه غذایی موجود در یک زنجیره غذایی شماره گذاری کنید.
با بررسی چند زنجیره غذایی به این نتیجه می رسیم که یک یا چند موجود زنده در آن ها مشترک است. مثلا ممکن است یک جانور، غذای جانوران مختلف باشد و خود نیز از چند منبع تغذیه کند. مثلا خرگوش هم از برگ سبز و هم از هویج تغذیه می کند و خود نیز غذای روباه و عقاب است. بسیاری از زنجیره های غذایی به این صورت با هم مرتبط می شوند که به آن شبکه غذایی گفته می شود.
شکل زیر یک شبکه غذایی را نشان می دهد، که در آن جانداران مختلف از نظر غذایی با یکدیگر ارتباط دارند.
هریک از ما عضوی از یک شبه غذایی هستیم. ما و همه گیاهان و جانوران در این شبکه غذایی ایفای نقش می کنیم. آیا تا به حال فکر کرده اید که اگر یکی از موجودات شبکه غذایی وجود نداشته باشند چه اتفاقی می افتد؟
انسان و محیط ریست
هرچه که در اطراف ما وجود دارد و بر زندگی ما تاثیر می گذارد، محیط زیست را تشکیل می دهد. هر جاندارای برای زندگی در محیط خاصی ساخته شده است. مثلا جاندارانی که در جنگل زندگی می کنند، نمی توانند به راحتی در بیابان زندگی کنند. گیاهانی که در بیابان رشد می کنند، نمی توانند در مناطق مرطوب رشد کنند.
انسان ها همواره در تلاش برای تغییر اکوسیستم به نفع خود بوده اند. مثلا با از بین بردن پوشش گیاهی یک منطقه، اقدام به ساخت و ساز و یا کشت گیاهی جدید می کند، که این اقدام قطعا در اکوسیستم تاثیرگذار است. یا با کشاورزی و شخم زدن غیراصولی و بیش از حد باعث فرسایش خاک می شوند، با از بین بردن برخی جانوران، باعث افزایش جانوران دیگر می شود و سرانجام این اقدامات باعث به هم خوردن توازن در طبیعت می شود. با افزایش جمعیت انسان ها اکوسیستم طبیعی را از بین برده، و اکوسیستم مصنوعی یعنی شهرها را جایگزین آن کرده اند. بدین ترتیب نیاز به انرژی و ماده افزایش یافته و بشر به کشاورزی، دامپروری، استخراج از منابع طبیعی و ... برای بدست آوردن ماده و انرژی می پردازد.
این اقدامات و بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی، باعث آلودگی محیط زیست شده است. همه چیزهایی که در طبیعت وجود دارند و ما از آن ها استفاده می کنیم، منابع طبیعی نام دارند. گیاهان و جانوران منابع طبیعی زنده، و خاک و هوا، منابع طبیعی غیر زنده هستند. بعضی از منابعی که در طبیعت وجود دارند تمام نشدنی هستند. مثلا چمن که پس از مدتی که از کوتاه شدن آن می گذرد، رشد می کند . این گونه منابع جبران شدنی هستند. اما یک سری منابع هم وجود دارند که تمام شدنی و جبران نشدنی هستند. مانند زغال سنگ، نفت، آب... که بهره بردای بی رویه از آن ها باعث تمام شدن آن ها می شود.
از جمله آلودگی هایی که انسان مسبب ایجاد آن است، آلودگی هوا، آلودگی آب و آلودگی صوتی است. همه این آلودگی ها در نهایت به زیان انسان تمام می شود. مثلا آلودگی آب باعث کمبود آب آشامیدنی و آلودگی هوا باعث بیماری های گوناگون در انسان می شود. در نهایت این آلودگی ها سبب از بین رفتن نظم اکوسیستم و بهم خوردن تعادل زنجیره و شبکه غذایی می شود.
کشور ما کشوری کم آب و کویری است. بنابراین باید از آن چه که داریم با دقت مراقبت کنیم و از اسراف پرهیز کنیم. امروزه به علت قطع درختان در جهان، خطر کمبود اکسیژن و کاهش هوای پاک بسیار جدی است. بنابراین وظیفه ی افراد جامعه تلاش در جهت حفط این منابع است. بهتر است همه ی ما از خود شروع کنیم و با جداسازی زباله های خشک و تر، عدم رها کردن زباله در طبیعت، و پاکیزه نگه داشتن طبیعت، محیط زیست را حفظ کنیم.
