سیستم دفاعی بدن
چکیده
در نوشتار پیش خواندید که بدن ما در معرض عوامل بیماری زای گوناگونی قرار دارد. حال می خواهیم بدانیم بدن چگونه در برابر این عوامل از خود دفاع می کند؟ در گذشته که دارو و واکسن کشف نشده بود افراد از بیماری های ساده و قابل درمان جان خود را از دست می دادند. امروزه با پیشرفت علم داروهای زیادی به کمک سیستم دفاعی بدن آمده اند.
اهداف
دانش آموز راه های دفاعی بدن در برابر عوامل بیماری زا را بداند.
با واکسن و داروها و نقش آن ها در سیستم دفاعی بدن آشنا شود.
شرح درس
زمانی که بیمار می شوید چه می کنید؟ آیا می دانید که چرا در کودکی به اطفال واکسن تزریق می شود؟
اگر میکروب و ویروس ها و عوامل بیماری زا را مانند لشگری جنگی تصور کنیم، باید بدن را نیز یک طرف جنگ در نظر بگیریم. بنابراین بدن باید در برابر حمله این لشگر از خود دفاع کند. حال می خواهیم بدانیم بدن ما چگونه از خود دفاع می کند؟
بدن ما دو خط دفاعی مهم در برابر عوامل بیماری زا دارد. اولین آن ها مانع ورود جانداران بیماری زا به بدن می شود و دومی هنگاهی فعال می شود که عامل بیماری زا وارد بدن شده است. به طور کلی بدن ما از سه طریق از خود دفاع می کند: پوست، مخاط و گلبول های سفید.
پوست بدن ما چندین لایه سلول های مرده دارد و محافظ خوبی در برابر ورود میکروب ها به شمار می آید. حال اگر خراش یا شکافی در پوست بدن ایجاد شود، در محل ایجاد خراش خون لخته می شود تا میکروب ها وارد بدن نشوند. اما در بریدگی های عمیق، پوست قادر نیست جلوی ورود میکروب ها به بدن را بگیرد.
یکی دیگر از راه های ورود میکروب به بدن ما دهان و بینی است. زیرا حفره هایی هستند که به داخل بدن ما راه دارند. سطح داخلی این حفره ها همیشه مرطوب است و با مایعی به نام مخاط پوشیده شده است. مخاط حکم فیلتر را دارد. میکروب هایی که از طریق دهان و بینی قصد ورود به بدن را دارند به خود می چسباند و بعضی را نیز می کشد. میکروب هایی که وارد معده ما می شوند نیز توسط اسید معده از بین می روند.
گلبول های سفید، مدافعین پرقدرت
زمانی که پوست بدن قادر به دفاع از بدن نیست و نمی تواند جلوی ورود باکتری ها را بگیرد، آن ها وارد بدن شده و ممکن است از طریق خون به همه جای بدن برسند و باعث بیماری شوند. وظیفه مبارزه و از بین بردن باکتری و میکروب هایی که وارد بدن می شوند، با گلبول های سفید خون است. اگر این گلبول ها نبودند، تقریبا هیچکس نمی توانست زنده بماند. این گلبول ها هر ماده ای را که برای بدن بیگانه شناخته شود را از بین می برند.
گلبول های سفید دو راه برای از بین بردن میکروب ها دارند. اولین راه خوردن میکروب ها و راه دیگر ترشح ماده ای به نام پادتن است. هر پادتن برای کشتن باکتری خاصی توانایی دارد. در واقع عمل پادتن ها اختصاصی است. مثلا پادتنی که علیه باکتری حصبه ترشح می شود، تاثیری در ذات الریه ندارد. شکل و ساختار ماده بیگانه و پادتن باید با هم هماهنگ باشند تا پادتن بتواند بر آن اثر بگذارد.
ایمنی بدن
اگر گلبول های سفید بدن ما نتوانند در برابر باکتری ها مقاومت کنند، ما بیمار می شویم و به پزشک مراجعه می کنیم. با مصرف داروهایی که به دفاع بدن ما کمک می کنند، می توان باکتری ها را از بین برد. داروها در دو گروه ضدعفونی کننده ها و آنتی بیوتیک ها قرار می گیرند. ضدعفونی کننده ها میکروب ها را در بیرون بدن می کشند. زمانی که دست خود را می برید یا جایی از بدن شما زخم می شود از مواد ضدعفونی کننده بر روی زخم شما استفاده می کنند.
داروهای میکروب کش نیز آنتی بیوتیک نام دارند. اولین آنتی بیوتیک که در اثر رشد کپک های سبز به وجود آمد، پنی سیلین بود. بعدها آنتی بیوتیک های دیگری نیز برای سایر بیماری ها ساخته شدند.
فکر کنید
چرا باید زیر نظر دکتر دارو مصرف کنیم؟
واکسن
آیا می دانید واکسن هایی که در کودکی و با برای جلوگیری از بیماری خاصی در نوبت های گوناگون تزریق کرده اید در واقع چه هستند؟ واکسن در واقع میکروب های ضعیف شده یا کشته شده یک بیماری هستند. زمانی که واکسن تزریق می کنید گلبول های سفید بدن مجبور به پادتن سازی می شوند. واکسن سرخک که در کودکی تزریق می شود، باعث می شود که در تمام عمر بدن پادتن لازم را داشته باشد و قادر به از بین بردن ویروس سرخک در بدن باشد.
