ساختمان زمین

چکیده

ساختمان زمین از سه بخش اصلی به نام های پوسته، گوشته و هسته تشکیل شده است. ضخامت و دما در هریک از این لایه ها با لایه های دیگر متفاوت است. هرچقدر به مرکز زمین نزدیک می شویم، سنگ ها داغ تر و حالت مایع به خود می گیرند. زمین دارای فعل و انفعالات و حرکات بسیاری است که برخی از آن ها را ما به صورت آتش فشان و زلزله میبینیم و حس می کنیم. انسان می تواند با پیشگیری و تدبیر اموری خسارات ناشی از زلزله را کاهش دهد.

اهداف

دانش آموز با ساختمان زمین و قسمت های مختلف آن آشنا شود.
تفاوت های لایه های مختلف زمین با یکدیگر و ویژگی های هر لایه را بشناسد.

شرح درس

زمینی که روی آن زندگی می کنیم یکی از سیاره های منظومه شمسی است. از نظر ساختمانی زمین لایه لایه است و هر لایه آن خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارد. می دانید که خشکی ها و آب ها دائم در حال تغییر هستند. زمین نیز دارای عمق زیادی است و تغییرات زیادی درون زمین انجام می شود. دمای درون زمین زیاد است و سبب ذوب شدن بعضی از سنگ ها می شود.

فکر کنید
آیا کسی تا کنون به مرکز زمین سفر کرده است؟
به نظر شما دانشمندان چگونه از درون زمین اطلاعات کسب می کنند؟

انسان از گذشته تا به امروز در تلاش برای شناسایی ساختمان داخلی کره زمین بوده است. ولی دسترسی مستقیم به قسمت های درونی زمین امکان پذیر نبوده است. فاصله ی سطح زمین تا مرکز آن حدود 6400 کیلومتر تخمین زده شده است. بنابراین دانشمندان از طریق روش های غیر مستقیم درباره قسمت های داخلی زمین اطلاعات کسب می کنند. برخی از این روش ها عبارتند از: مطالعه ی مواد مذب آتشفشان ها، چشمه های آب گرم، بررسی امواج زلزله و تجزیه و تحلیل آن ها.

بنابراین دانشمندان حدس می زنند که ساختمان زمین مانند تخم مرغ پخته است و دارای سه لایه به نام های پوسته، گوشته و هسته است.

پوسته: پوسته لایه نازکی از کره ی زمین است که ضخامت آن در نواحی مختلف متفاوت است. در محل اقیانوس ها پوسته حدود 8 کیلومتر، در قاره ها حدود 32 کیلومتر و در محل رشته کوه های عظیم حداکثر به 60 کیلومتر می رسد. درجه ی حرارت پوسته زمین نیز در نواحی مختلف متفاوت است.

جنس پوسته ی زمین از سنگ است. اهمیت پوسته ی زمین به این دلیل است که نفت، ذغال سنگ، گاز طبیعی و همه فلزات درون آن وجود دارند. پوسته ی زمین به قطعاتی که ورقه نامیده می شوند تقسیم شده است. ورقه ها نیز بر روی یك گوشته پلاستیكی نرم كه زیر پوسته قرار گرفته اند شناور هستند. این ورقه ها معمولا به آرامی حركت می كنند ولی اغلب، به هم می چسبند و فشار زیادی را ایجاد می نمایند. فشار ایجاد شده و سنگ ها خمیده می شوند تا حدی كه بشكنند. این پدیده باعث ایجاد زمین لرزه می شود.

گوشته: لایه ی میانی زمین گوشته یا جبه نام دارد  که در زیر پوسته قرار گرفته است. هم ضخامت و هم حرارت گوشته از پوسته بیشتر است. دمای آن در حدی است که دانشمندان می گویند بعضی از سنگ های این قسمت نرم و خمیری شکل هستند. در مرز بین پوسته و گوشته ی زمین سرعت امواج زمین لرزه افزایش می یابد.

هسته: در مرکز زمین قسمت بسیار داغی که هسته نام دارد قرارگرفته است. هسته خود از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل شده است. هر دو بخش هسته از آهن و نیکل ساخته شده اند. قسمت خارجی هسته حالت مایع از خود نشان می دهد و قسمت داخلی آن از مواد متراکم تر تشکیل شده و حالت جامد دارد. گوشته از سنگ های بسیار بسیار داغی تشکیل شده است که شبیه قیر در جریان است.

در نوشتار بعدی به شرح فعل و انفعالات زمین و مواد مذاب و آتش فشان خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

 تنظیم: مرجان سلیمانیان