خاک، عامل رشد گیاه
چکیده
در نوشتار قبل خواندید که خاک ها از اجزای مختلفی تشکیل شده اند. خاک ها انواع گوناگون نیز دارند که برخی از آن ها برای کشاورزی و رشد گیاهان مناسب هستند و برخی از آن ها نیز برای رشد و نمو گیاهان مناسب نیستند. خاک کشاورزی معمولا از ذرات رس، ماسه و گیاخاک تشکیل شده است. ذرات نرم خاک رس، ذرات درشت تر شن و ریگ و ذرات زبرتر معمولا ماسه هستند.
اهداف
با نفوذ آب و سرعت نفوذ آب در خاک های مختلف آشنا شود.
با خاک های مختلف و تاثیر انواع خاک ها بر رشد گیاهان مختلف آشنا شود.
با گیاخاک و تشکیل آن و تاثیر آن بر خاک آشنا شوند.
شرح درس
نفوذ آب در خاک
بارش باران و برف، آب های زیرزمینی و آبیاری گیاهان باعث نفو آب در خاک می شود. آیا آب در هر نوع خاکی با یک سرعت و به یک اندازه نفوذ می کند؟ با انجام آزمایش زیر می توانید به سرعت نفوذ آب در خاک های مختلف پی ببرید.
آزمایش کنید:
مقداری ماسه، خاک رس و خاک باغچه تهیه کنید و هرکدام از آن ها را درون سه لیوان شفاف بریزید. و سپس مقدار مساوی آب در هر سه لیوان بریزید.
سرعت نفوذ آب در خاک های گوناگون متفاوت است، هرچه ذرات تشکیل دهنده خاک ریزتر و فشرده تر و فضای بین ذرات خاک کوچک تر و کمتر باشد، نفوذ آب در خاک کمتر است. مانند خاک رس. اگر ذرات تشکیل دهنده خاک درشت و جدا ازهم باشند، و فضای خالی نیز بین ذرات بیشتر وجود داشته باشد، آب با سرعت بیشتری در آن ها نفوذ می کتد. مانند ماسه. معمولا خاکی که حاوی مقادری مساوی از ماسه، رس و گیاخاک باشد، برای رشد گیاهان مناسب تر است و میزان سرعت نفوذ آب و حجم ذخیره آب در آن خاک مناسب تر است.
تاثیر نوع خاک بر رشد گیاه
نوع خاک قطعا در رشد گیاهان تاثیر دارد. خاکی که برای کشاورزی مناسب است، معمولا از ذرات ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده است. خاکی را حاصلخیز می گویند که سبب رشد بیشتر گیاه می شود. حاصلخیزی خاک در واقع به معنی میزان توانایی خاک در پرورش دادن گیاهان است که به طور غیر مستقیم یا مستقیم در تولید غذای انسان ها نقش دارند. حاصل خیز بودن خاک به عوامل متعددی بستگی دارد، این عوامل عبارتند از وجود املاح، آب، اسیدی یا قلیایی بودن خاک، و هم چنین وجود موجودات ریز و ذره بینی در خاک.
آزمایش کنید:
چند نوع خاک مختلف تهیه کنید(رس، ماسه، خاک باغجه) و در یک لیوان یک بار مصرف بریزید. در هرکدام از آن ها یک دانه لوبیا قرار داده و آن ها را در شرایط مساوی، مقابل نور کافی قرار دهید، میزان آبی که هر روز به آن ها می دهید نیز مساوی باشد. تا چند هفته به دقت لیوان ها را مشاهده کنید. در کدا خاک گیاه بیشتر رشد کرده است؟
گیاخاک چیست؟
گیاخاک که به آن هوموس یا خاک برگ هم گفته می شود، برای کشاورزی بسیار ضروری است. وقتی گیاهان و جانوران می میرند، اجزای بدن آن ها توسط جانداران ذره بینی خاک تجزیه می شود. هنگامی که این مواد تجزیه می شوند و به صورتی در می آیند که دیگر به شکل جاندار یا گیاه نیستند به آن ها گیاخاک گفته می شود. در واقع بقایای اجساد جانوارن و گیاهان گیاخاک را تشکیل می دهد.
رنگ خاک به میزان گیاخاک موجود در آن بستگی دارد. هرچه میزان گیاخاک بیشتر باشد، رنگ خاک تیره تر است. بوی خاک نیز معمولا به گیاخاک بستگی دارد. مقدار گیاخاک معمولا در خاک مزارع بیشتر و در خاک بیایان ها کمتر است. گیاخاک قدرت نگهداری آب در خاک را افزایش می دهد. گیاخاک باعث افزایش قضای خالی بین ذرات خاک می شود و در نتیجه سبب نفوذ هوای بیشتری به درون خاک می شود.
فکر کنید:
آیا می دانید برگ های درختان که در فصل پاییز از درختان می ریزند چه می شوند؟
