سال نو، تصمیم های تغذیه ای نو (مصاحبه)

وقتی دعای سال تحویل به «حول حالنا الی احسن الحال» می رسد همه ی ما در دلمان آرزو می کنیم سال جدید را به شیوه ای نو و حالی خوب آغاز کنیم. یادتان باشد که این حال خوب در گرو خیلی چیزهاست و یکی از این مسائل مهم تغذیه ی درست است.

بهتر است سال نو امسال را با ترک عادت های نادرست در هر زمینه ای به خصوص در تغذیه آغاز کنید. گفتگویی با آقای دکتر سعید حسینی متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ترتیب داده ایم تا در سال جدید یک گام به تغذیه ی سالمتر نزدیکتر شویم. لطفاً با ما همراه باشید.

به نظر شما مهم ترین ایرادهای تغذیه ای ما ایرانی ها که نیاز به تجدید نظر دارند چیست؟
نحوه ی خورد و خوراک ما ایرانی ها به شرایط اقتصادی و اجتماعی کنونی مرتبط می شود. در واقع انتخاب های غلط اکثر مردم به دلیل عدم آگاهی از تغذیه ی سالم نیست بلکه ناشی از اجباری است که شرایط اقتصادی موجود به مردم تحمیل می کند. اما آنچه مسلم است مصرف چربی و نمک در بین ایرانی ها بالاست. متأسفانه هر دو مورد نیز با قیمتی ارزان عرضه می شوند و از طرفی دیگر به خوش طعم شدن غذا کمک زیادی می کنند. نکته ی مهم این است که مصرف نمک و چربی زیاد زمینه ی بروز بیماری های جدی را فراهم می سازد. امروزه بیماری های قلبی عروقی به اولین علت مرگ و میر ایرانی ها تبدیل شده است. این مسئله به مصرف نمک و چربی های مضر برمی گردد.

آیا مصرف نمک و چربی بالا نیز به مسائل اقتصادی مربوط می شود؟
نمی توان این را به طور قطع تائید یا رد کرد. امروزه شاهد کاهش مصرف لبنیات در سطح جامعه هستیم و این مسئله به افزایش قیمت این محصولات غذایی برمی گردد. در واقع از زمانی که شاهد سیر صعودی قیمت ها بوده ایم مصرف لبنیات کاهش پیدا کرده است و این مسئله می تواند در مورد میوه نیز صدق کند. البته اطلاع دقیقی از کاهش مصرف میوه و سبزیجات در بین مردم وجود ندارد. اما بدون شک با افزایش قیمت ها مواد غذایی مفیدی همچون لبنیات و میوه وارد کالاهای لوکس سبد خانواده می شود. متأسفانه با افزایش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ لازم است که مردم برای مقابله با رادیکال های آزاد و فلزات سنگین موجود در هوا به میزان بالایی لبنیات، میوه و سبزیجات مصرف کنند. بنابراین من معتقد هستم که بیشتر این مسائل ناشی از عدم آگاهی مردم از خواص مواد غذایی سالم نیست بلکه بیشتر این عادت های نادرست به مسائل اقتصادی جامعه برمی گردد.

صحبت از چربی های مضر کردید؛ در این خصوص بیشتر توضیح می دهید؟
چربی از منابع گیاهی یا منابع حیوانی تأمین می شود. اما مهم تر از منبع چربی ها انرژی حاصل از مصرف آن هاست. در واقع انرژی چربی ها به یک اندازه است. اما باور نادرستی در بین مردم وجود دارد مبنی بر این که چربی های گیاهی و خوب مانند روغن زیتون انرژی و کالری بالایی ندارند و چاق کننده نیستند. در صورتی که همه ی روغن ها انرژی یکسانی تولید می کنند. اما چربی هایی با منشأ حیوانی مانند کره، خامه، لبنیات پرچرب دیگر و گوشت پرچرب جزو چربی هایی هستند که باید احتیاط بیشتری در خصوص آن ها شود. یعنی میزان آن ها باید کمتر از یک سوم کل چربی مصرفی روزانه باشد.

متأسفانه هم صدایی در خصوص مصرف چربی ها بین متخصصین وجود ندارد. طب غربی پافشاری زیادی بر مصرف چربی گیاهی دارد اما تأکید طب سنتی بر چربی حیوانی است. هر دو زبان طب را بیان می کنند اما با دو دیدگاه متفاوت. بنابراین امکان دارد که مصرف کننده ها دچار شک و سردرگمی شوند. آنچه مهم است رعایت تعادل و محدود کردن مصرف چربی های حیوانی است. این نوع چربی ها مثلاً با مصرف شیر، تخم مرغ و گوشت به میزان کافی وارد بدن می شود بنابراین جایی برای مصرف کره و خامه باقی نمی ماند. در خصوص روغن های خوب و روغن های مایع نیز باید دقت شود چون با وجود مفیدتر بودن آن ها، زیاده روی در مصرفشان باعث مسدود شدن عروق می شود.

به نظر شما به عنوان یک متخصص تغذیه، کمبودهایی که در بین ایرانی ها رایج تر است شامل کدام ویتامین ها یا مواد معدنی می شود؟
کمبود ویتامین D با آماری بالغ بر 70 تا 80 درصد شایع ترین کمبود در بین ایرانی ها محسوب می شود. کمبود آهن نیز در بین گروه های خاصی یعنی خانم ها و دخترهای جوان بیشتر دیده می شود. علاوه بر این ها کمبود روی نیز در برخی مناطق کشور گزارش می شود. اما کمبود ویتامین D را در تمام گروه ها و افراد جامعه فارغ از یک طبقه ی اجتماعی اقتصادی خاص شاهد هستیم.

با این وجود مصرف مکمل D را توصیه می کنید؟
اگر این فرض را بپذیریم که حدود 70 تا 80 درصد مردم کمبود ویتامین D دارند باید در نظر داشته باشیم که 20 تا 30 درصد بقیه از این کمبود مبرا هستند. بنابراین در گام اول نیاز به بررسی وضعیت بدن و تشخیص کمبود ویتامین هست. افرادی که جزو آن درصد دارای کمبود هستند می توانند با نظر و صلاحدید پزشک از انواع مکمل های ویتامین D مانند قرص و آمپول استفاده کنند. اما نمی توان با یک نظر کلی به همه توصیه ی مصرف مکمل داد. توجه داشته باشید ویتامین D ویتامین محلول در چربی است و مازاد آن مشکل ساز می شود.

وظیفه ی مسئولین برای برطرف کردن این آمار بالا چیست؟
پیشنهاد می شود در کشورهایی که چنین آماری وجود دارد غنی سازی انجام شود. لبنیات بهترین گزینه برای غنی سازی ویتامین D محسوب می شود. در واقع غنی سازی قوت غالب مردم هر جامعه ای با شایع ترین کمبود افراد آن جامعه روشی مطمئن برای پیشگیری است. در حالی که مصرف مکمل یک روش درمانی است.

چه راهکارهایی برای خانواده هایی که فرزندان کم سن و سال دارند توصیه می کنید تا بتوان با نگرشی نو اصول تغذیه ی سالم را در بین نسل های آینده نهادینه کرد؟
برای نهادینه کردن این امر مهم نقش سیستم های آموزشی پررنگ تر است. باید از سنین مدرسه و حتی از مهدکودک ها که کودکان آموزش پذیری بیشتری دارند اصول تغذیه ی سالم آموزش داده شود. در گام بعد والدین باید الگوی مناسبی باشند. والدینی که تغذیه ی مناسبی ندارند نمی توانند کودکانشان را در این امر مهم هدایت کنند. بنابراین ابتدا والدین باید اصول سالم را بیاموزند و آن را در خانه به اجرا دربیاورند. بچه ها به خودی خود از این اصول الگوبرداری کرده و آموزش می بینند.

در جامعه ی کنونی شاهد افزایش تغذیه ی ناسالم و رژیم های لاغری ناسالم و یویویی در بین نوجوانان و جوانان بخصوص دخترهای جوان هستیم. چه توصیه هایی برای این افراد که با عادت های نادرست به سلامتی شان آسیب می زنند دارید؟
متأسفانه امروزه شاهد آشفته بازاری در بحث رژیم های لاغری هستیم. عده ای سودجو جامعه را از مسیر اصلی دور می کنند. غذا خوردن صحیح و رسیدن به تناسب اندام مانند درس خواندن است. همان طور که نمی شود یک شبه به مدارک عالیه ی تحصیلی دست یافت به یکباره هم نمی توان به تناسب اندام رسید. لازمه ی این کار کسب آگاهی های لازم در خصوص تغذیه ی درست است. برخی افراد در حیطه ی کار پزشکی وارد شده و مردم را به مصرف قرص های لاغری و روش های نادرست لاغری دعوت می کنند.

به تمام جوانان و افرادی که قصد لاغری دارند توصیه می کنیم با اصلاح شیوه ی زندگی خود و در پیش گرفتن تغذیه ی سالم بدون هیچ افراط و تفریطی قدم به قدم به وزن متناسب برسند. اگر تصور می کنند که به تنهایی نمی توانند این مسیر را طی کنند بهتر است به جای پیروی از تبلیغات تقلبی به متخصص مراجعه کرده و روش های صحیح رسیدن به تناسب اندام را بیاموزند. چون روش های لاغری سریع عوارض و تبعات منفی خود را به مرور زمان نشان می دهند که در برخی موارد جبران آن ها کار ساده ای نیست.

همه ی ما در خانواده هایمان پدر و مادرها و یا پدربزرگ و مادربزرگ هایی داریم که حاضر نیستند از برخی عادت های قدیمی خود دست بردارند، به نظر شما چگونه می توان این افراد را به کسب عادت های غذایی درست و جدید سوق داد؟
ابتدا باید به باور قلبی رسید. در گذشته والدین به راحتی در مقابل بچه ها سیگار می کشیدند. اما امروزه اکثر افراد به این باور رسیده اند که مصرف دخانیات به سلامتی کودکان آسیب می زند بنابراین حداقل در داخل منزل اقدام به این کار نمی کنند. این مسئله در تغذیه هم صادق است. هنوز خیلی از پدربزرگ و مادربزرگ ها به این باور نرسیده اند که مصرف به عنوان مثال چربی ها برای سلامتی شان مضر است. بنابراین بر اشتباه خود پافشاری می کنند. در گام اول باید به این افراد آگاهی داد. متأسفانه امروزه سالمندان و حتی افرادی که هنوز به این سن نرسیده اند از مشکلاتی رنج می برند که به بیماری های غیرواگیر معروف اند. اساس این بیماری ها تغذیه ی ناسالم و مصرف زیاد چربی، نمک یا قند در گذشته ها بوده است. بنابراین جوان ترها می توانند آگاهی رسانی کرده و این افراد را به تغذیه ی سالم تشویق کنند.

حرف آخر؟
سلامت نعمتی است که نباید آن را به سادگی از دست داد. لازم است تک تک ما تمام تلاش خود را در جهت سلامتی خود و جامعه انجام دهیم.