تشكیل نخستین مجلس خبرگان رهبری
اولین مجلس خبرگان رهبری كه بر اساس اصل 107 قانون اساسی جمهوری اسلامی مهمترین وظیفه آن تعیین رهبر نظام اسلامی است، در شرایطی تشكیل شد كه كشور در حال نبردی نابرابر با حكومت عراق و دنیای استكبار بود و متجاوزان عراقی برای شكست ملت قهرمان ایران هرروز متوسل به شیوه ای جدید در جنگ می شدند. انتخابات مجلس خبرنگان( رهبری) با شركت مردم شجاع و مقاوم ایران در19 آذر1361 برگزار گردید و نزدیك به هیجده میلیون نفر در این انتخابات شركت نمودند. در این دوره 75 نفر از نمایندگان مجلس خبرنگان تعیین شدند( انتخاب بقیه نمایندگان به دور دوم كشید)
اولین مجلس خبرگان رهبری كه در واقع دومین مجلس خبرگان جامعه اسلامی بود در ساعت 9:10 دقیقه 24/5/1362 تشكیل و پیام امام خمینی (ره) در آن قرائت شد.
بخشی از پیام امام خمینی به مناسب افتتاح مجلس خبرگان
... و اكنون شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستمشاهی، مسؤولیتی را قبول فرمودید كه در رأس همه مسؤولیت هاست ، و آغاز به كاری كردید كه سرنوشت اسلام، ملت رنجدیده، شهید داده و داغدیده گرو آن است. تاریخ و نسل های آینده درباره شما قضاوت خواهند كرد ، و اولیاء بزرگ خدا ناظر آراء و اعمال شما می باشند ؛" والله من ورائهم محیط و رقیب" ( خداوند از اطراف بر ایشان احاطه دارد و مراقب است ) كوچكترین سهل انگاری و مسامحه و كوچكترین اعمال نظرهای شخصی و خدای نخواسته تبعیت از هواهای نفسانی كه ممكن است این عمل شریف الهی را به انحراف كشاند، بزرگترین فاجعه تاریخ را به وجود خواهد آورد.
اگر اسلام عزیز و جمهوری اسلامی نوپا به انحراف كشیده شود، سیلی بخورد و به شكست منتهی شود، خدای نخواسته اسلام برای قرن ها به طاق نسیان سپرده می شود ، و به جای آن ، اسلام شاهنشاهی و ملوكی جایگزین آن خواهد شد . شما برگزیدگان مستضعفان می دانید كه با كوتاه شدن دست ابرقدرت های چپاولگر از كشوراسلامی شما، آنان و وابستگان به آنها ماهیت اسلام و قدرت الهی آن را لمس نمودند و چون افعی زخم خورده در كمین نشسته اند كه از هر راهی بتوانند خود یا به وسیله پیروان از خدا بی خبر خود ، این نظام الهی را از مسیر خود منحرف نمایند . و بالاترین انحراف كه منجر به انحراف تمام ارگان ها می شود، انحراف رهبری است كه امروز شما نقش اول آن را دارید. شما دیدید و شنیدید كه با اصل پنجم قانون اساسی چه مخالفت ها شد و چه جار و جنجال ها بپا كردند و بحمدالله تعالی موفق نشدند مأموریت خود را انجام دهند و اخیراً با همین تعیین خبرگان نیز مخالفت كردند و سمپاشی نمودند ، و بحمدالله با شكست مواجه شدند. و امروز هم شما نباید از كید ساحران و وسوسه خناسان غافل باشید. راه خود را با قدرت الهی و تعهد به اسلام بزرگ و قوت ایمانی و روحی ادامه دهید و به هیچ چیز الا مصالح اسلام و مسلمین فكر نكنید . و در اینصورت خداوند تعالی پشت و پناه شماست.
لازم است به رهبرمحترم آتیه ، یا شورای رهبری ، تذكری برادرانه و مخلصانه بدهم: رهبر و رهبری در ادیان آسمانی و اسلام بزرگ چیزی نیست كه خود به خود ارزش داشته باشد و انسان را خدای نخواسته به غرور و بزرگ اندیشی خود وادارد. آن همان است كه مولای ما علی ابن ابیطالب درباره آن گوشزد فرموده است. اساساً انبیاء خدا - صلواة الله و سلامه علیهم - مبعوث شدند برای خدمت به بندگان خدا، خدمت های معنوی و ارشادی و اخراج بشر از ظلمات به نور و خدمت به مظلومان و ستمدیدگان و اقامه عدل، عدل فردی و اجتماعی .
شما كه خود را پیروان اصحاب وحی و اولیاء عظیم الشأن می دانید وبحمدالله هستید، خود را جز خدمتگزار به ملت های ستمدیده ندانید وباید بدانید كه تبهكاران و جنایت پیشگان ، بیش از هر كس چشم طمع به شما دوخته اند و با اشخاص منحرف نفوذی در بیوت شما ، با چهره های صد در صد اسلامی و انقلابی ، ممكن است خدای نخواسته فاجعه به بار آورند ، و با یك عمل انحرافی ، نظام را به انحراف كشانند و با دست شما به اسلام و جمهوری اسلامی سیلی زنند. الله ، الله ، در انتخاب اصحاب خود، الله الله در تعجیل تصمیم گیری ، خصوصاً در امور مهمه و باید بدانید و می دانید كه انسان از اشتباه و خطا مأمون نیست. به مجرد احراز اشتباه و خطا از آن برگردید و اقرار به خطا كنید ؛ كه آن كمال انسانی است، توجیه و پافشاری در امرخطا، نقص و از شیطان است. در امور مهمه با كارشناسان مشورت كنید و جانب احتیاط را مراعات نمایید.
خبرگان در قانون اساسی
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل هشتم كه مربوط به رهبر یا شورای رهبری است دراصول 107،108 ، 11، راجع به خبرگان رهبری صحبت به عمل آمده است.اصل یكصد و هفتم
پس از مرجع تقلید عالی قدر و رهبركبیرانقلاب جهانی اسلام ، و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (ره) كه از طرف اكثریت قاطع مردم به مرجعیت و رهبری شناخته و پذیرفته شدند تعیین رهبر به عهده خبرگان منتخب مردم است.خبرگان رهبری درباره همه فقهای واجد شرایط مذكور دراصول پنجم و یكصد و نهم بررسی و مشورت می كند، هر گاه یكی از آنان را اعلم به احكام موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی اجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یكی از صفات مذكور در اصل یكصد و نهم تشخیص دهند ، او را به رهبری انتخاب می كنند در غیر این صورت یكی از آنان را به عنوان رهبرانتخاب و معرفی می نمایند . رهبرمنتخب خبرگان، ولایت امر و همه مسئولیت های ناشی از آن را بر عهده خواهد داشت. رهبر در برابر قوانین با سایر افراد كشور مساوی است.اصل یكصد و هشتم
قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، كیفیت انتخاب، و آیین نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اكثریت آرای آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر برسد. از آن پس هر گونه تغییر و تجدید نظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان ، در صلاحیت خود آنان است. اصل یكصد و یازدهم هر گاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود، یا فاقد یكی از شرایط مذكور دراصول پنجم و یكصد و نهم گردد، یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده است، از مقام خود بركنار خواهد شد.تشخیص این امر به عهده خبرگان مذكور در اصل یكصد و هشتم می باشد.
در صورت فوت ، كناره گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظفند، در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند. تا هنگام معرفی رهبر، شورائی مركب از رئیس جمهور، رئیس قوه قضائیه، و یكی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می گیرد و چنانچه در این مدت یكی از آنان به هر دلیل نتواند انجام وظیفه نماید، فرد دیگری به انتخاب مجمع، با حفظ اكثریت فقهاء در شورا به جای وی منصوب می گردد.
این شورا در خصوص وظایف بندهای 1 و 2 و 3 و 5 و 10 و قسمت های (د) و (ه) و (و) بند 6 اصل یكصد و دهم ، پس از تصویب سه چهارم اعضاء مجمع تشخیص مصلحت نظام اقدام می كند.
هر گاه رهبر بر اثر بیماری یا حادثه دیگری موقتاً از انجام وظایف رهبری ناتوان شود ، در این مدت شورای مذكور در این اصل وظایف او را عهده دار خواهد بود.
