پیروزی مشترک روسیه و ایران

از سال 2012، مشخص شد که روسیه و محور شیعی اجازه سرنگونی بشار اسد را نخواهند داد و با هر درگیری ای که ترکیه، عربستان سعودی و قدرت های سنی ایجاد کنند، مقابله خواهند کرد.

بخش سیاست تبیان

به گزارش تبیان به نقل از خبرگزاری فارس، «پاتریک کاکبرن» تحلیلگر برجسته امور خاورمیانه در یادداشتی با عنوان «برندگان و بازندگان جنگ سوریه در حال مشخص شدن هستند»، به بررسی روند رخدادهای سوریه پرداخته و ایران و روسیه را برندگان این منازعه دانسته و نوشته است که حامیان گروه های مسلح فعال در سوریه از جمله عربستان، ترکیه و قطر به هیچ یک از اهداف خود نرسیده اند.

در ادامه متن کامل این یادداشت آمده است:

در مراحل ابتدایی جنگ در سوریه، یک مقام عراقی در دیدار با یک فرمانده ناتو، از او پرسید: «چه تفاوتی بین رخدادهای سوریه و لیبی (جایی که معمر قذافی تازه سرنگون شده بود) وجود دارد؟» و ژنرال ناتو پاسخی رک و صریح به او داد: «روسیه پشت ماجراست.»

روز 12 فوریه در مونیخ، حیات مجدد روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ روشن شد، زمانی که جان کری وزیر خارجه ایالات متحده و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه طرحی برای انتقال کمک به شهرهای تحت محاصره سوریه و «توقف مخاصمات» و پس از آن یک آتش بس رسمی تر را اعلام کردند. روسیه و ایالات متحده این قدرت را دارند که اتفاقی را در سوریه رقم بزنند یا از بروز آن جلوگیری کنند؛ قدرتی که مطلق نیست، اما بیشتر از هرکس دیگری است.

رسانه ها و دیپلمات ها به سرعت با بدبینی به این بیانیه واکنش نشان داده و فورا به حفره های موجود در توافقنامه و مسائل متعددی که می تواند اوضاع را به نحوی دیگر پیش ببرد، اشاره کردند. اما احتمالا تردیدهای ایجاد شده، اغراق شده هستند چراکه رخدادهای نظامی و دیپلماتیک در سوریه، در حال تقویت یکدیگر هستند. مداخله نظامی روسیه به این معنی است که رئیس جمهور بشار اسد قرار نیست در جنگ شکست بخورد و به سختی می توان تصور کرد که نیروهای معارض بتوانند به تنهایی ارتش سوریه را که مورد روسیه قرار دارد و با محور شیعه به رهبری ایران هم ائتلاف کرده، شکست دهند. رئیس جمهور بشار اسد می گویند که به دنبال پیروزی است، اما بعید است که ایالات متحده و متحدان منطقه ای اش شکست کامل را بپذیرند.

گسترش نقش روسیه و ایران در جنگ، غافلگیرکننده نیست. از حدود سال 2012، مشخص شد که روسیه و محور شیعی اجازه سرنگونی بشار اسد را نخواهند داد و با هر درگیری ای که ترکیه، عربستان سعودی و قدرت های سنی ایجاد کنند، مقابله خواهند کرد. این امر سال گذشته، زمانی که گروه های مسلح داخل سوریه به رهبری گروه النصره وابسته به القاعده و احرار الشام توانستند چند پروزی در استان ادلب در شمال سوریه به دست آورند، رخ داد. موفقیت های آن ها، روسیه را واداشت که در روز 30 سپتامبر مداخله نظامی ای را آغاز کند که موازنه قوا در جنگ را به نفع اسد تغییر داد، تا جایی که این موازنه تنها با مداخله مستقیم ارتش ترکیه قابل تغییر است.

اما حالا حتی برای این کار هم کمی دیر شده است. روز 2 فوریه، ارتش سوریه با کمک حملات سنگین هوایی روسیه، جاده بین حلب و ترکیه را قطع کرد. دولت های روسیه و سوریه با همراهی ضمنی کردهایی که از سمت شرق در حال پیشروی هستند، در آستانه مسدود کردن کامل دسترسی شمال سوریه به ترکیه هستند. جنگ به مراحل تعیین کننده ای رسیده و ترکیه و عربستان هم در حال بحث در مورد مداخله نظامی هستند.

یک جنبه قابل توجه تهاجم روسیه-سوری-ایرانی، پاسخ کم رمقی است که تاکنون ایالات متحده و متحدانش به آن داده اند.

عربستان سعودی و ترکیه دیگر نفوذی را که زمانی که تصور می شد متحدان سوری و نواب آن ها پیروز شده و اسد کنار می رود، بر سیاست غرب داشتند، ندارند. نه فقط این اتفاق نیفتاد، بلکه رشد داعش در سال 2014 و پیروزی های فراگیر آن در عراق و سوریه نشان داد که نمی توان اجازه داد که جنگ سوریه تثبیت شود. سال گذشته، دو رخداد امیدها غرب برای مهار کردن بحران را به باد داد: سیل آوارگانی که از سوریه و عراق به غرب اروپا آمدند و کشتار 130 نفر توسط افراد مسلح و بمبگذاران داعش که 13 نوامبر در پاریس رخ داد.

توافقی که در مونیخ به دست آمد، خبر بدی برای داعش است. ادعاهای غربی ها مبنی بر اینکه روس ها با داعش مبارزه نمی کنند و تنها بر نابود کردن معارضه «میانه رو» مرموز سوریه، که گفته می شود تهدیدی جدی برای اسد هستند، متمرکز شده، همواره فقط شعارهایی تبلیغاتی بوده است. در واقع، هواپیماهای روسیه تمام گروه های مسلحی را که اسد را تهدید می کنند، هدف قرار داده اند. در وهله اول النصره و احرار الشام در شمال شرق، جیش الاسلام نزدیک دمشق و داعش در شرق هدف قرار گرفته اند.

این برای معارضین سوری و حامیان خارجی آن ها افسانه ای متقاعدکننده بود که ادعا کنند که نه ارتش سوریه و نه روس ها با داعش نمی جنگند. «فیلیپ هاموند» وزیر خارجه بریتانیا که خود او هم باور درستی به وجود یک جناح میانه رو قدرتمند ندارد، می گوید: «روس ها می گویند که می خواهند داعش را نابود کنند، اما آن ها داعش را بمباران نمی کنند: آن ها دارند معارضین میانه رو را بمباران می کنند.»

در واقعیت، ارتش سوریه، که حالا مورد حمایت نیروی هوایی روسیه قرار دارد، مدت هاست که در مناطق مرکزی سوریه در حال نبرد با داعش است، هرچند که پیروزی های زیادی به دست نیاورده است. داعش ویدئوهایی منتشر کرده است که نشان می دهد سربازان ارتش سوریه به ضرب گلوله کشته شده یا سر بریده می شوند.

برای پی بردن به اینکه داعش معتقد است برای دفاع از خلیفه خودخوانده اش در حال نبرد به چه کسی است، بهتر است به جای هاموند به خود داعش استناد شود، چراکه آمارها نشان می دهد که مثلا این گروه «عملیات های شهادت طلبانه» یا بمبگذاری های انتحاری اش در ماه ژانویه را علیه چه کسانی انجام داده است. این گروه در اینستاگرام مسئولیت 85 مورد از این حملات در یک ماه را بر عهده گرفته که 47 مورد از آن ها توسط خودروهای بمبگذاری شده و 38 مورد هم توسط کمربندهای انفجاری صورت گرفته است. بیشترین شمار این حملات علیه ارتش عراق بوده است؛ 54 مورد با خودرو و 26 مورد هم توسط کمربند انفجاری. اما دومین هدف این حملات هم ارتش سوریه بوده است؛ 18 مورد با خودرو و 11 بار هم با کمربندهای انفجاری.

هرچند داعش هنوز با شکست فاصله زیادی دارد، اما کم کم در حال فروافتادن است. از آنجایی که این گروه ابتدا به واسطه مداخله نظامی 2003 از دل جنگ عراق شکل گرفت و سران آن اغلب عراقی هستند، این گروه در سوریه بیشتر از عراق آسیب پذیر است. در عراق، داعش بر معارضه سنی دولت و کردها برتری دارد، اما در سوریه تنها یکی از چندین گروه معارض است، هرچند که از آن ها بسیار قدرتمندتر است. نقطه اوج این گروه در سال 2014 بود، زمانی که موصل را تصرف کرد و نقطه ضعف اصلی را هدف قرار داد. اما امروز، این گروه دیگر نمی تواند به چنین پیروزی های ساده ای دست یابد. این گروه با چهار دشمن مواجه است؛ ارتش عراق، ارتش سوریه، کردهای عراق کردهای سوریه که همه آن ها هم یا از ایالات متحده یا از روسیه پشتیبانی هوایی دریافت می کنند که این امر قدرت آتش آن ها را چند برابر می کند.

هرچند که هنوز زمان زیادی تا پایان جنگ باقی مانده، اما برندگان و بازندگان کم کم دارند مشخص می شوند. قرار نیست که تغییر چشم گیری در نظام مستقر در دمشق اتفاق بیافتد. معارضه عرب سنی نتوانسته در سوریه به قدرت برسد و در عراق هم در موضع تدافعی قرار دارد. کردها در هر دو کشور، چه از لحاظ سیاسی و چه از منظر نظامی، قدرتمندتر از هر زمان دیگر هستند، چراکه عناصری قدرتمند در برابر داعش به شمار می آیند، اما احتمال دارد وقتی داعش شکست داده شد، کردها هم به حاشیه رانده شوند.

داعش هرچه بیشتر به گروهی منزوی و به شدت تحت بمباران تبدیل شده، اما ممکن است که با انجام جنایات چشم گیر در خارج، مانند بمبگذاری در هواپیمای روسیه یا سلاخی در پاریس، همچنان خود را به عنوان قدرتی هراس آور حفظ کند.

قدرت های منطقه ای مانند ترکیه، عربستان سعودی و قطر نتوانستند اسد را سرنگون کنند و به هیچ یک از اهداف جنگی خود نرسیده اند. ایران و ائتلاف شیعی که تحت رهبری دارد، بسیار موفق تر بوده اند. هرچند معمولا از سیاست رئیس جمهور اوباما انتقاد می شود، اما او هم متحمل شکستی واقعی نشده است. چهار ماه قبل که روسیه وارد جنگ سوریه شد، بسیاری پیش بینی کردند که این کشور از کار خود پشیمان می شود، اما برعکس، روسیه حالا در تصمیم گیری در مورد نحوه پایان دادن به جنگ، نقشی محوری پیدا کرده است.

منبع : خبرگزاری فارس