سیری در مقام حضرت زینب(س) از منظر آیت‌الله مکارم شیرازی

بنابراین باید اذعان نمود در پیشرفت اسلام، زنان بزرگ و با شخصیتى همچون خدیجه، و بانوى اسلام فاطمه زهرا و و دخترش زینب‏ كبرى(سلام الله علیهما)‏ شركت داشته ‏اند، و براى پیشرفت اسلام و اجراى حق و عدالت بزرگترین فداكارى را به خرج داده ‏اند و با ایمانى محكم و تفكرى عالى، مردان خود را با تمام وجود در این مسیر حمایت مى‏ كردند، و على(علیه السلام) نیز براى آنها احترام فوق العاده قائل بود.[2]

این ادعا دارای دلیل و تحلیل منطقی است، زیرا اگر مرکب قلم دانشمندان نبود،‌ خون های شهیدان فراموش می شد، لذا حضرت زینب(سلام الله علیها) در گام نخست زمینه جاودانگی خون شهیدان را به وجود آورد.[3] از این رو  برای تبیین مقام و منزلت حضرت زینب کبری(سلام الله علیها)باید این پرسش‌ ها را مطرح نمود که بر زینب‏ كبرى علیها السلام چه گذشت؟ او كه پس از شهادت امام حسین علیه السلام رهبرى كاروان اسیران را به همراه امام سجاد علیه السلام به عهده داشت، و همه جا از جان او و زنان و كودكان مراقبت مى‏ كرد و گاه خود را سپر بلاى آنها قرار مى‏ داد و در كوفه و شام با افشاگرى‏ هایش ظالمان را رسوا ساخت، بذر انقلاب را در همه جا پاشید و پیام خونین كربلا را به گوش مردم رساند، خاطرات بودنش با برادر، همراهى او در مسیر مدینه به مكه و از مكه تا كربلا، سفارش‏هاى برادر به او، رنج‏ هاى حسین علیه السلام در شهادت یاران و برادران و فرزندان، بدن‏ هاى قطعه قطعه شهیدان و سرهاى جدا شده عزیزان،[4] همه و همه حاکی از شأن  منزلت و مقام والای  حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) است که در ادامه به مهمترین شاخصه‌ های آن اشاره می شود.

حضرت زینب(سلام الله علیها)؛ پرستاری نمونه

گفتنی است تقارن میلاد پرخیر و برکت حضرت زینب(سلام الله علیها) با عنوان روز پرستار ما را بر این نکته رهنمون می‌ سازد که نسبت سیرۀ حضرت زینب(سلام الله علیها) با مقولۀ پرستاری غیر قابل انکار است، به عنوان نمونه على بن الحسین علیه السلام مى‏ گوید: «شبى كه پدرم فرداى آن به شهادت رسید، بیمار بودم و عمه‏ ام زینب از من پرستارى‏ مى‏ كرد.[5]

در روایتى دیگر آمده است: هنگامى كه امام حسین علیه السلام تنها شد به خیمه‏ هاى برادرانش سر كشید... آنگاه به سوی خیمه‏ هاى زنان روانه شد و به خیمه فرزندش امام زین العابدین علیه السلام رفت.او را دید كه بر روى پوست خشنى خوابیده و عمه‏ اش زینب علیها السلام از او پرستارى‏ مى‏ كند. چون حضرت على بن الحسین علیه السلام نگاهش به پدر افتاد خواست از جا برخیزد، ولى از شدت بیمارى نتوانست، پس به عمه ‏اش زینب گفت: «كمكم كن تا بنشینم چرا كه پسر پیامبر صلى الله علیه و آله آمده است» زینب علیها السلام وى را به خود تكیه داد و امام حسین علیه السلام از حال فرزندش پرسید[6].

در فراز دیگر نیز  می ‌توان به خطاب امام حسین(علیه السلام) نسبت به خواهرش زینب(سلام الله علیها) مبنی بر نگهداری و مراقبت از كوچكترین فرزند امام حسن مجتبى علیه السلام را مورد تأکید قرار داد که فرمود؛ خواهرم! او را نگهدار»[7]. .. حال با این تفاسیر می‌توان نسبت نامگذاری تولد آن حضرت با روز پرستاری را بیش از پیش دریافت که همۀ این موارد حاکی از عمق ایثار و فداکاری واوج مقام پرستاری آن حضرت است.

استقامت و پایداری

مرحوم محمد مهدى نراقى در جامع السعادات صبر را چنین تعریف‏ مى‏ كند: «صبر، استقامت‏ و پایدارى نفس و عدم تشویش در سختی ‌ها و مصیبت‌ ها است، به نحوى كه مقاومت كنى در برابر آن سختی‌ها و بلاها و خارج نكنى نفس خود را از سعه صدر و از آن حالت سرور و آرامشى كه بر آن حاكم بود».[8]،[9]

باید اذعان کرد  ایستادگی و پایداری زینب کبری(سلام الله علیها) در مقابل یزید، تحسین برانگیز است، لذا وقتی بانوی سرافراز عاشورا، حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) در مقابل یزید می ایستد، می‌گوید:‌ ای یزید فکر نکن که من مثل یک اسیر مقابل تو ایستاده ام بلکه برای من ننگ است با همچون تویی هم سخن و رودرو شده‌ام؛ پیام آن این است که در هیچ شرایطی، نباید تن به ذلت داد و این جزو درس های عاشوراست.[10]

مقام پیام رسانی عاشورا

بی تردید عاشورا با مفاهیمی چون آزادگی و مبارزه با ظلم گره خورده است که نه تنها کهنه نمی شوند بلکه روز به روز توسعه بیشتری می یابد، لیکن پیام های عاشورا می‌ توان در خطبه‌ های  حضرت زینب(سلام الله علیها) در کوفه و شام مشاهده نمود.[11]

حال در سوی دیگر حضرت زینب‏ علیها السلام كه گویا سخنگوى آن صحنه عجیب(شهادت امام حسین علیه السلام) بود چنین گفت:؛ پدرم فداى آن كسى باد كه (خیمه ‏گاه) سپاهش روز دوشنبه غارت شد.[12] پدرم فداى آن كس باد كه طناب‌هاى خیمه ‏اش بریده و بر زمین افتاد... پدرم فداى آن كس كه با دل پرغصه جان سپرد، پدرم فداى آن كس كه با لب تشنه شهید شد، پدرم فداى آن كس كه از محاسنش خون مى‏ چكد».[13]

مقام عفت

از جمله شاخصه‌ های کلیدی در امر مقام شناسی آن حضرت باید به اهتمام ویژه آن حضرت به رعایت حدود  عفاف و حجاب اشاره نمود ، لذا آن حضرت در مواجهه با لشگر دشمن فرمود؛ به سپاهت بگو شتاب نكنند. مگذار دست نامحرمان به سوى خانواده پیامبر صلى الله علیه و آله دراز شود. زینب کبری(سلام الله علیها)‏ خود لباس مندرس پوشیده بود به زنان فرمان داد هر چه وسایل و زیورآلات داشتند در گوشه‏ اى جمع كنند، گوشواره‏ ها را از گوشهایشان درآورند، حتى فاطمه دختر امام حسین علیه السلام كه نوعروس بود و دوست داشت گوشواره‏ هایش را كه یادگار پدر مظلومش بود نگه دارد، عمه ‏اش زینب‏ از ترس آنكه مبادا دست نامحرمى به سویش دراز شود، اجازه نداد. زنان و كودكان در گوشه‏ اى جمع شدند، آنگاه زینب‏ فریاد زد: هر كس مى‏ خواهد اسباب و وسایل دختران على علیه السلام و فاطمه علیها السلام را به یغما ببرد بیاید. عده ‏اى از سپاه آمدند و هر چه بود را به غارت بردند.[14]،[15]

مقام سخنوری

گفتنی است مقام سخنوری و خطابه از جمله خصایص برجستۀ حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) است، خطبه‌های عقیله بنی هاشم پس از واقعه عاشورا با خطبه های بلیغ، رسا و بیدارگرانه به گونه ای  عمل نمود که آن را شبیه خطبه های امیرالمومنین علی‌(علیه السلام) دانسته‌اند.[16]

حذیم بن شریك اسدى‏[17] مى‏ گوید: در آن روز به زینب دختر على علیه السلام نگریستم كه خطبه مى‏ خواند و هرگز زنى را سخن ورتر و زبان آورتر از او ندیدم. گویا (زبان على علیه السلام در كام اوست و) با زبان امیرمؤمنان على علیه السلام سخن مى ‏گوید. به سوى مردم اشاره كرد كه «ساكت شوید!» ناگاه‏ نفس‌ ها در سینه‏ ها حبس شد و زنگ كاروان‌ها از حركت ایستاد.[18]

مقام تبیین و روشنگری

تردیدی نیست  خطبه های حضرت زینب(سلام الله علیها) در شام و کربلا حاوی مطالب و نکات بسیار ارزشمندی برای جامعه است که باید در سطح وسیعی منتشر شود. [19]

زیرا عقب‏ نشینى مصلحتى یزید و تغییر موضع سیاسى بر اثر خطبه‏ هاى افشاگرانه حضرت زینب‏(سلام الله علیها) در شام و بیدارى مردم به نوبۀ خود حاکی از مقام بی بدیل آن حضرت در مقولۀ روشنگری است![20]

به عنوان نمونه یکی از مصادیق مهم روشنگری آن حضرت در برابر حکومت خودکامه یزید محقق گردید؛ در خطبه‏ اى كه بانوى شجاع اسلام‏ زینب‏ كبرى علیها السلام‏ در شام در برابر حكومت خودكامه جبار، ایراد كرد، فرمود؛[21]«تو امروز شادى مى‏ كنى و چنین مى‏ پندارى كه چون فراخناى جهان را بر ما تنگ كرده‏ اى... اشتباه میكنى، این فرصت و آزادى را خداوند بخاطر این به تو داده تا پشتت از بار گناه، سنگین گردد و عذاب دردناك در انتظار تو است ...»[22]

مقام شجاعت

در حالات این بانوی شجاع می‌ خوانیم زینب‏ كبرى علیها السلام در كنار پیكر خونین برادر زانو زد و پیكر خونین را با دو دست خود از زمین بلند كرد و گفت: «خداوندا این قربانى را از ما، (خاندان پیامبرت) قبول فرما!».[23]

هم چنین در وصف مقام شجاعت حضرت زینب(سلام الله علیها) باید به خطبه‌ های آن حضرت اشاره کرد که در كوفه و شام بیان گردید كه پشت دشمنان را به لرزه درآورد و پایه‏ هاى كاخ آنها را متزلزل ساخت.[24]

از شجاعت حضرت زینب‏ علیها السلام در تاریخ کربلا این است که در مواجهه با ابن زیاد و هنگامى كه مى ‏خواست او را سرزنش كند با تعبیر «یابن مرجانة» او را مخاطب ساخت.[25]

لذا در خطبه آتشین شیر زن میدان كربلا در كوفه، با صراحت آمده است: «گریه مى‏ كنید و ناله سر مى‏ دهید، بخدا بسیار بگریید و كمتر بخندید، لكه ننگى بر دامان شما نشست كه با هیچ آبى پاك نمى‏ شود. شما چگونه اجازه دادید سلاله پیغمبر اكرم صلى الله علیه و آله و پناهگاه شما در مشكلات كشته شود و چراغ فروزان جامعه شما را خاموش كنند؟!»[26]

آن حضرت  در پاسخ ابن زیاد، آن مرد سفاك بى‏رحم و خطرناك، با یك دنیا شجاعت فرمود:«ما رأیت إلا جمیلا؛ جز خوبى (و شجاعت و عظمت) در كربلا ندیدم». [27]

هم چنین در خطبه معروف حضرت زینب‏ شیر زن كربلا(سلام الله علیها) كه در شام در مقابل یزید ایراد فرمود نیز می‌ توان به مقام شجاعت بی نظیر آن حضرت اذعان نمود، که فرمودند؛ «اگر حوادث سخت روزگار، مرا در شرایطى قرار داد كه مجبور شوم با تو صحبت كنم، من تو را موجودى كوچك و بى ‏مقدار مى ‏دانم و در خور هر گونه توبیخ و سرزنش .... آنچه در توان دارى انجام ده؛ ولى هرگز نمى‏توانى نور ما را خاموش كنى و آثار ما را محو نمایى!».[28]

سخن آخر

در خاتمه با تبریک میلاد با سعادت پیام آور عاشورا حضرت زینب کبری(سلام الله علیها)،[29]  باید به یکی از مهمترین  فرازها و پیشگویی ‌های  مهم واقعۀ کربلا در کلام حضرت زینب(سلام الله علیها) اشاره نمود که فرمودند؛ خداوند از جماعتى از این امت كه گردن كشان زمین آنها را نمى‏ شناسند ولى فرشتگان آسمان آنان را مى‏ شناسند، عهد گرفته است كه این پیكرهاى پاره پاره و پراكنده را جمع كنند و به‏ خاك‏ بسپارند، در آینده در این سرزمین بر مرقد پدرت حسین علیه السلام پرچمى به اهتزاز در مى ‏آید كه هیچگاه كهنه نشود و در گذر زمان گزندى به آن نرسد و سردمداران كفر هرچه در محو آن تلاش كنند، روز به روز بر عظمت آن افزوده شود.[30]

لذا زینب دختر شجاع امیرمؤمنان علیه السلام با این پیش‏گویى عجیب و شگفت‏ آورش، فرزند برادر خود را تسلى بخشید و آینده كربلا و عاشورا را آن‏گونه كه ما امروز بعد از حدود 14 قرن مشاهده می ‌کنیم دقیقا ترسیم نمود، آرى قلب نازنین زینب علیها السلام مى ‏دانست كه این آغاز كار است هر چند تاریك ‏دلان بنى ‏امیه و منافقان آن را پایان كار مى‏ پنداشتند.[31]

پی نوشت ها:

[1]بیانات آیت الله مکارم شیرازی در حاشیه مراسم روز پرستار ، شبستان  حرم  مطهر حضرت فاطمه معصومه (س)؛ ٣١ /1/ ١٣٨٩.

[2] ترجمه گویا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه، متن‏ و ترجمه(ج‏1)، ص: 390.

[3] بیانات آیت‌الله مکارم‌شیرازی،در دیدار باجمعی از طلاب و خواهران آمر به معروف، 1394/11/01.

[4] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص639.

[5] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص401.

[6] عاشورا ریشه‏ ها، انگیز ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص502.

[7] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص528.

[8] جامع السعادات، جلد 3، صفحه 280، چاپ مؤسسه اعلمى.

[9] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین) ؛ ج‏1 ؛ ص362.

[10] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی ، حرم کریمه اهل بیت؛1393/08/13.

[11] همان.

[12]. با توجه به اینكه قول مشهور درباره حادثه عاشورا آن است كه در روز جمعه بوده است، تصریح‏حضرت زینب علیها السلام به روز دوشنبه، شاید اشاره به حادثه سقیفه باشد كه در روز دوشنبه اتفاق افتاده است و مقصود آن است كه حادثه كربلا محصول تصمیم نسنجیده‏اى است كه پنجاه سال پیش در سقیفه گرفته شد.

[13]  بحارالانوار، ج 45، ص 58؛ اعیان الشیعة، ج 7، ص 138 و ملهوف( لهوف)، ص 181.

[14] رجوع شود به: انساب الاشراف، ج 3، ص 204.

[15] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: 538.

[16] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از زوج‌های جوان دانشگاه آزاد اسلامی کازرون ،1398/01/31.

[17]  در ملهوف( لهوف) نام او« بشیر بن خزیم اسدى» ذكر شده است.

[18] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص561.

[19] بیانات آیت الله مکارم شیرازی ؛ در دیدار اعضای ستاد ثبت ملی خطبه حضرت زهرا(س)؛ 1389/03/10.

[20] ابن كثیر عالم متعصب اهل سنت- كه شیوه او غالبا توجیه خلاف‏كارى‏هاى معاویه و یزید است- در این ارتباط مى‏نویسد:« وقد لعن‏[ یزید] إبن زیاد على فعله ذلك، وشتمه فیما یظهر ویبدو، ولكن لم یعزله على ذلك، ولا عاقبه، ولا أرسل یعیب علیه ذلك؛ یزید، ابن زیاد را به سبب چنین جنایتى لعن كرد و به طور آشكارا وى را شماتت نمود، ولى نه او را از مقامش بركنار كرد و نه وى را مجازات نمود و نه حتى نامه و یا فرستاده‏اى را براى سرزنش وى فرستاد!»( البدایة والنهایة، ج 8، ص 204).

[21] یكصد و هشتاد پرسش و پاسخ ؛ ص620.

[22] تفسیر نمونه ؛ ج‏3 ؛ ص184.

[23]  مقتل الحسین مقرم، ص 307.

[24] پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج‏13، ص: 785.

[25] بیانات آیت الله مکارم شیرازی، 25/9/138.

[26]  رجوع كنید به: بحارالانوار، ج 45، ص 109 و 165.

[27] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص25.

[28]  رجوع كنید به: همان مدرك، ص 133- 135.

[29] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی  در دیدار با اصحاب بسیج صدا وسیمای مرکز فارس،1392/12/15.

[30]  كامل‏ الزیارات، ص 274- 275؛ بحارالانوار، ج 28، ص 57 و ج 45، ص 179؛ نفس المهموم، ص 210 و مقتل الحسین مقرم، ص 308.

[31] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص550.

انتهای پیام/