داستان زندگی یک جاسوس

«مامورما در هاوانا » رمانی است از گراهام گرین که به زندگی جاسوسی می پردازد که ناخواسته از یک زندگی معمولی و کسل کننده به این شغل واداشته شده و این مامور کل سیستم اطلاعاتی کشور بریتانیا را به سخره می گیرد.

«دکتر هاسلبچر هم به طبقه قابل شکنجه تعلق ندارد.
- پس چه کسی از آن طبقه است؟
- در کشور من و در آمریکای لاتین: فقرا. فقرای اروپای مرکزی و شرق. البته در کشور شما رفاه هست و از فقرا خبری نیست، پس شما از طبقه غیر قابل شکنجه هستید. در کوبا پلیس می تواند با مهاجران لاتین و کشورهای حوزه دریای بالتیک با خشونت رفتار کند اما نمی تواند عین همان عمل را با توریست های انگلیسی، آمریکایی یا اسکاندیناویایی داشته باشد. این قضیه ای است غریزی در هر دو طرف معامله.»(1) 
کتاب " مامورما  در هاوانا" روایت زندگی مردی است که ناخواسته به استخدام سرویس جاسوسی بریتانیا در می آید. در این داستان زندگی شخصی مامور ورمولد به تصویر کشیده می شود. ورمولد به هیچ چیزی اعتقاد ندارد؛ او یک مرد کاملا معمولی است که در یک فروشگاه جاروبرقی می فروشد. کسب و کار او رونق چندانی ندارد. ورمولد زندگی اش را به بطالت و بیهودگی می گذراند و دختری به نام میلی دارد که برعکس او سرشار از زندگی است. در یک روز معمولی و درون یک دستشویی عمومی شخصی به او پیشنهاد جاسوسی می دهد. او را مامور می کنند تا در کشور کوبا برای دولت انگلستان جاسوسی کند. ورمولد حتی فرصت فکر کردن به این پیشنهاد را پیدا نمی کند. در کشور کوبا دولت باتیستا در حال مبارزه با شورشیان و کمونیست هایی است که با دولت در افتاده اند و قصد دارند دولت دیگری بنیاد نهند. ورمولد در کشور کوبا نیز ادامه زندگی معمولی و باطل خود را می گذارند و همواره در تصورش این است که شورشیان دولتی روی کار خواهند آورد که تفاوتی با دولت باتیستا نخواهد داشت.
در این کتاب زوال جهان و ناامید ی انسان در عصر تکنولوژی و صنعت به نمایش در می آید. جهانی دارای نظم اما پر از بی اعتمادی و بی اعتقادی . دختر این جاسوس اما برعکس پدر یک کاتولیک تمام عیار است که بر اساس یک سنت قدیمی  زنی نامریی مراقب اوست.

این کتاب که در فضای جنگ سرد نوشته شده با زبانی شوخ طبع زندگی دلسرد کننده ای را به تصویر کشیده است و نشان داده چقدر چیزهایی که برای سیاست مداران مهم است برای مردم پیش پا افتاده و مضحک می تواند باشد. این مامور همه را از جمله سیاست مداران و افراد بالادستی خود را دست کم می گیرد و درکی از سیاست ندارد. مضحک بودن ماجرا این است که او برای دولتش داستان های تخیلی و جعلی از کوبا ارسال می کند.
نسخه سینمایی این رمان در سال 1959 توسط کارول رید ساخته شده و در سال 1963 مالکوم ویلیام سان نیز این رمان را به شکل اپرا کرده است. همچنین در سال 2007 کلایو فرانسیس این رمان را به تئاتر تبدیل کرد. 
مترجم کتاب غلامحسین سالمی درباره این رمان می نویسد: جهان داستان های گراهام گرین بیش از اینکه دنیایی آماده انقلاب باشد جهانی در حال زوال و فروپاشی است. نویسندگان رئالیسم و جامعه گرا گرین را نومید و آثار او را مایوس کننده دانسته اند اما به ظاهر برچسب راست اندیشی بر قامت او راست نیامده است. گراهام گرین با استفاده از زمینه طنز آلود داستانش به دستگاه های اطلاعاتی و ضد اطلاعاتی بریتانیا حمله می کند و آن تشکیلات را به تمسخر می گیرد. گرین جنگ، دشمنی و درگیری میان انسان ها را نکوهش می کند. او در این کتاب بارها پیام خود را باز می گوید: شرق یا غرب؟ مسئله این نیست، مسئله انسانیت است!" 
مک کرام منتقد ادبی معتقد است زمان داستان های گرین گذشته و فضا تغییر کرده. جنگ سرد تمام شده، ویتنام هم دیگر آن ویتنام 50 سال پیش نیست و در یک گوشه دنیای کاپیتالیست افتاده و چهره امروز مکزیک هم با چهره دوران «قدرت و جلال» حسابی فرق می کند و خلاصه دیگر جاسوس ها با بارانی های شیک و بلندشان توی لابی هتل های چند ستاره روزنامه به دست روی مبل منتظر ننشسته اند، خلاصه کلام دنیا تغییر کرده. اما برخی دیگر معتقد هستند  «داستان های گرین با فضای عجیب و غریب امروز همخوانی دارد و عجیب گراهام گرین این روزها می چسبد.»
گرین بیش از 24 رمان نوشته و به کشورهای زیادی سفر کرده است. او حتی برای مدتی برای سازمان جاسوسی انگلستان جاسوسی کرد. گرین نویسنده کاتولیکی است که تلاش می کند اعتقاداتش را در نوشته هایش دخالت ندهد اما در همین داستان مامور ما در هاوانا دختر ورمولد کاتولیک معتقدی است که اتفاقا او به واسطه اعتقادش کمتر از دیگران آسیب دیده است. تنزل و پستی فرد در دنیای مدرن، نیاز به مصالحه اخلاقی، خشونت و بی رحمی از موضوعاتی است که در داستان های او پرداخته می شود.
" مامور ما در هاوانا" شامل چهار بخش است و سه میان پرده دارد که مامور را در فصلی کوتاه در لندن نشان می دهد. از نوشته های اولیه او " قطار در استانبول" بود که فیلمی هم از آن ساخته شد. اغلب کارهای او به فیلمنامه تبدیل شده و به سینما سرایت کردند. " وزارت ترس" ،" قدرت و جلال" و " آمریکایی آرام" که امریکایی ها را در جنگ ویتنام متهم به بی مسئولیتی می کند از دیگر کارهای اوست.

مامور ما  در هاوانا/ گراهام گرین/ مترجم: غلامحسین سالمی/ انتشارات کتابسرای تندیس/ چاپ دوم: 1393/ 3000 نسخه/ 341صفحه/ قیمت: 13000تومان

پی نوشت :

1. صفحه 236