پدر معنوی مدرنیسم در ادبیات
درباره شارل بودلر
در زبان فرانسه هیچ شاعری هم چون بودلر دستخوش این همه تعبیرهای متناقض و گوناگون نبوده است. از او به نسبت عمر کوتاهی که داشت، آثاری نه چندان فراوان اما درخشان برجای مانده است: گل های شر، قطعه شعرهای منثور و نقدهای ادبی و هنری، که این مقاله ها و یادداشت ها نیز او را در ردیف تیزبین ترین نقادان هنری و اجتماعی قرار داده اند.
شارل بودلر، که بی شک می توان او را پدر معنوی مدرنیسم در هنر و ادبیات نامید، نهم آوریل سال 1821 در پاریس به دنیا آمد. او تحت تاثیر پدر به سمت هنر گرایش پیدا کرد، زیرا بهترین دوستان پدرش هنرمند بودند. شارل در هفده سالگی حین سفری خانوادگی به منطقه پیرنه نخستین اشعارش را سرود. در سال 1848 به همراه دوستانش با یک مجله سوسیالیستی هم کاری کرد و در فعالیت های سیاسی شرکت جست.
در چهل سالگی کاندید عضویت در فرهنگستان فرانسه شد اما از آن کناره گیری کرد. بودلر در سال های آخر زندگی ملال پاریس را نوشت. او در ماه مارس سال 1866 بر اثر سقوط بر سنگ فرش کلیسایی در بلژیک، دچار فلج مغزی شد. مادرش او را در بیمارستانی در پاریس بستری کرد تا این که سرانجام در روز سی و یکم اوت 1867 در 46 سالگی، پس از احتضاری طولانی از دنیا رفت و در گورستان مونپارس به خاک سپرده شد. شارل بودلر از مطرح ترین ادیبان مکتب سمبولیسم است. او اولین کسی است که واژه مدرنیته را در مقالات خود به کار برد .
به گفته ی مترجمان کتاب «هجده شعر منثوری» که از کتاب ملال پاریس بودلر، در کتاب حاضر ترجمه شده اند، به واقع از سوی مایکل هامبورگر ٓ شاعر فقید انگلیسی و مترجم و شارح شعر اروپایی ٓ برگزیده شده اند. هامبورگر بیست شعر منثور از مجموعه ی پنجاه شعر بودلر انتخاب و به انگلیسی ترجمه کرده است. مترجمان فارسی، به دلایلی، سه شعر از این بیست شعر را حذف کرده اند... و در عوض شعر معروف غریبه را، که ملال پاریس با آن شروع می شود، به مجموعه ی حاضر افزوده اند... چند دهه ی پیش، ترجمه ی کامل کتاب ملال پاریس: اشعار کوتاه به نثر به قلم محمدعلی اسلامی ندوشن منتشر شده است... کتاب حاضر به واقع نشان دهنده ی یکی از نقاط تماس پر تنش و حاد بنیامین با بودلر در آخرین سال های عمر اوست. سطح وسیع این تماس، به تعبیری، بسیار فراتر از نوعی "نقد ادبی" یا "پژوهش در تاریخ ادبیات" می رود. فهم تلاش بنیامین برای قرائت بودلر صرفا در متن پروژه ی ناتمام پاساژها و فهم این پروژه صرفا در متن تلاش وی برای نگارش پیش تاریخ مدرنیته ی اروپایی و، در ترازی دیگر، درک پیوند تاریخ و سیاست و الاهیات در دوره ی مدرن امکان پذیر است. از این حیث، برای بنیامین، و برای این کتاب، بودلر صرفا یک شاعر مدرن کمابیش رمانتیک "لاابالی" و در عین حال "نابغه" نیست و به همین ترتیب، قصد ما نیز عرضه ی ترجمه ای دیگر از برخی اشعار او نبوده است. شرح و نقد "شاعرانه گرایی" ایرانی، که به ویژه به هنگام ترجمه گریبان بسیاری از شاعران مدرنیست را می گیرد، و از قضا از حیطه ی صرف ادبیات نیز خارج می شود، خود می تواند تحقیق جذاب و مهمی باشد. و از سوی دیگر، درگیری نظری عمیق بنیامین با بودلر نمونه ی گویایی است از مواجهه ای مولد و زنده با گذشته ی متأخر که آشنایی با آن برای دوست داران و "دست اندرکاران" ادبیات در ایران کاملا مفید و به واقع ضروری است.» 1
زندگی غریب و عقاید و اندیشه های متناقض بودلر همیشه مورد بحث منتقدان و صاحب نظران بوده است، به ویژه درباره ایمان، خیر و شر و خدا و شیطان. در زبان فرانسه هیچ شاعری چون بودلر دستخوش این همه تعبیرهای متناقض و گوناگون نبوده است. از وی به نسبت عمر کوتاهی داشت، آثاری نه چندان فراوان اما درخشان برجای مانده است: گل های شر، قطعه های شعر منثور و نقد های ادبی و هنری، که این مقاله ها و یادداشت ها نیز او را در ردیف تیزبین ترین نقادان هنری و اجتماعی قرار داده اند.
والتر بنیامین، متفکر نام دار آلمانی، در مقاله سنترال پارک می نویسد: «طنین بی وقفه ای که گل های شر از آغاز تا امروز یافته است، پیوند نزدیکی با وجه خاصی از کلان شهر دارد، وجهی که با بودلر برای نخستین بار وارد شعر شد. این همان وجهی است که کمتر از همه انتظارش می رود. آن چه به هنگام احضار [شبح] پاریس در شعر بودلر رخ می نماید، همان ضعف و شکنندگی و فلاکت این شهر بزرگ است... گل های شر حاوی حتی کوچک ترین نشانه ای از تشریح پاریس نیست. همین کافی است تا آن را قاطعانه از "شعر کلان شهر" ادوار بعدی متمایز سازد. بودلر صدای خویش را با غوغا و همهمه ی شهر درهم می آمیزد، درست به سان شخصی که در میانه ی غرش امواج سخن می گوید. کلام او تا آن جا که شنیده می شود، کاملا روشن است. اما چیزی که با آن درمی آمیزد صدایش را خفه می کند. و این کلام آمیخته با این غرش باقی می ماند، غرشی که آن را پیش می برد و در همان حال معنایی ظلمانی تر بدان می بخشد.»
کتاب شامل 18 شعر منثور از بودلر با عناوین غریبه، یأس پیرزن، اعترافات هنرمند، اتاق دوگانه، ابله و ونوس، ساعت یک بامداد، جمعیت، نیمکره ای در گیسویی، دعوت به سفر، انزوا، چشمان فقرا، الطاف ماه، کدام یک حقیقی است؟، آینه، بندر، گم کردن هاله ی زرین، هر جایی بیرون از این جهان و بیایید فقرا را بزنیم!، یک مقاله از مایکل هامبورگر با عنوان درآمدی بر اشعار منثور بودلر و مقاله سنترال پارک نوشته ی والتر بنیامین است.
این کتاب با ترجمه خوب و روان مراد فرهادپور و امید مهرگان و از سوی انتشارات مینوی خرد به بازار کتاب عرضه شده است.
غریبه
-چه کسی را بیش از همه دوست داری، ای مرد معمایی، بگو؟
پدرت، مادرت، خواهر یا برادرت؟
-من نه پدری دارم، نه مادری، نه خواهری، نه برادری.
-دوستانت؟
-تو کلمه ای را به کار می بری که معنایش تا به امروز برایم ناشناخته مانده است.
-وطنت؟
-نمی دانم در کدام عرض جغرافیایی جای دارد.
-زیبایی؟
-با تمام وجود دوستش می داشتم، اگر که الهه و نامیرا بود.
-طلا؟
-از آن همان گونه بیزارم که شما از خدایان بیزارید.
-پس به چه عشق می ورزی، غریبه ی عجیب؟
-به ابرها عشق می ورزم... ابرهایی که می گذرند... آن بالا... آن بالا... ابرهای شگفت انگیز!
بودلر / بنیامین؛( گزیده ی ملال پاریس و مقاله ی "سنترال پارک") / ترجمه ی مراد فرهادپور و امید مهرگان/ انتشارات مینوی خرد/ چاپ اول/ تهران: 1390/ 1500نسخه/ 104 صفحه/ قیمت: 10000 تومان
پی نوشت:
1- ص 5-2 کتاب
