دلشوره بیرونی و دلهره درونی

نگاهی به دو فیلم پل خواب و عادت نمی کنیم به بهانه اکران در جشنواره سی و چهارم فیلم فجر.

سید رضا صائمی-بخش سینما و تلویزیون تبیان

دو فیلم پل خواب و عادت نمی کنیم در پی هم در برج میلاد یعنی کاخ جشنواره به نمایش درآمد که یکی در بخش نگاه نو و دیگری در بخش سودای سیمرغ بود . ابراهیم ابراهیمان کارگردان عادت نمی کنیم  پیش از آن با فیلم ارسال آگهی تسلیت به روزنامه به عنوان فیلم اولی در جشنواره حضور داشت.
پل خواب و عادت نمی کنیم دردو فضا و موقعیت و ژانر متفاوتی روایت می شود اما می توان میان دلهره بیرونی اولی و دلهره درونی دومی نسبت روانشناختی برقرار کرد بدین معنی که دلهره و اضطراب پل خواب به واسطه قصه جنایی و تریلر بودنش از طریق قتل و جنایتی که در بیرون صورت می گیرد شکل می گیرد و در عادت نمی کنیم این دلهره بعد و سویه درونی پیدا کرده و به واسطه یک شک زنانه و درونی رخ می دهد هرچند در اینجا نیز مرگ دختر دانشجو به عنوان یک عنصر بیرونی بر التهاب درونی قصه می افزاید.
فیلم پل خواب قصه شهاب با بازی ساعد سهیلی را روایت می کند که در آستانه ازدواج قرار داشته و شرایط اقتصادی و معاش او موجب شده وارد یک معامله تجاری شود اما در کمال ناباوری شریکش پول های او را بالا می کشد. شرایط سختی بر زندگی او حاکم می شود. پول بهره ای می گیرد و از پرداخت اقساط آن هم عاجز می ماند پدرش که دبیر است وارد ماجرای او می شود و نامزدش نیز او را تحت فشار قرار می دهد.

شهاب که در یک آژانس کار می کند با پیرزنی پولدار آشنا می شود که به عنوان راننده در خدمت اوست و همه این فشارها او را وسوسه می کند تا پیرزن را کشته و پول هایش را بدزدد ادامه قصه نیز در کش و قوس همین جنایت شکل می گیرد.

فیلم اقتباسی آزاد از رمان جنایات و مکافات داستایوفسکی است.فیلم البته در تصویر جنایت او موفق تر است تا ترسیم مکافات او. اما فرایند روایت این جنایت این قابلیت را دارد که گریبان مخاطب را بگیرد و او را با خود همراه کند.ریتم فیلم هم با فضای ملتهب قصه سازگار شده و در مجموع یک فیلم قصه گو جنایی که در خلق فضای وحشت نیز تا حدود زیادی موفق است در برابر مخاطب قرار می گیرد.
اما در عادت نمی کنیم ابراهیم ابراهیمان این دلهره را به تجربه درونی در قصه اش بدل می کند و به قصه تکراری شک و تردید و خیانت از زاویه متفاوت و غافلگیرانه می نگرد. نسبت به اولین فیلمش ارسال آگهی تسلیت به روزنامه این فیلم هم فیلمنامه بهتری دارد و هم در پرداخت جزئیات چه به معنای دراماتیزه اش و چه در بازنمایی و واکاوی روانشناختی شخصیت های قصه که در وضعیت بحرانی قرار گرفته اند بهتر از فیلم اولش عمل می کند. قطعا عادت نمی کنیم را باید یک گام به جلو برای ابراهیم ابراهیمیان دانست.

بحران روابط زناشویی در بستر در تعاما دو زوج خط اصلی قصه است بدین معنی که محمد رضا فروتن به عنوان استاد دانشگاه وارد یک رابطه با یکی از دانشجویانش می شود و همسر او به این ارتباط مشکوک شده به خوابگاه دختر دانشجو رفته و هیاهو به پا می کند و در این میان تردیدهایی وجود دارد که آیا اصلا این استاد و دانشجو با هم ارتباط خصوصی داشته اند یا همه تماس های شان در چارچوب حرفه ای و آکادمیک بوده است. ایست قلبی دختر و مرگ او بعد خبر حامله بودنش گره این بحران را کور تر کرده و رازگشایی از آن را پر تعلیق تر می سازد. اگرچه عادت نمی کنیم یک فیلم جنایی نیست اما با برجسته شدن مرگ دختر در بستر یک اتهام جنایی به بحران روابط زناشویی و بی اعتمادی در خانواده پرداخته می شود.
بعد از سالها بار دیگر محمد رضا فروتن و هدیه تهرانی در این فیلم با هم همبازی شده و ساره بیات و حمید رضا آذرنگ نیز از دیگر بازیگران این مجموعه هستند با بازی خوب و چشم گیر آذرنگ که امسال در سه فیلم سه بار درخشیده است.عادت نمی کنیم البته سکانس های زائد کش داری هم دارد که اگر کوتاه شود ریتم یک سوم پایانی را تندتر می کند اما پایان خوب فیلم کمی از این ضعف می کاهد.