چگونه برترین را انتخاب کنم؟

در انتخابات شرکت کنید، چون شما صاحب فکر هستید

همیشه از خودمان بپرسیم آیا این اطلاعاتی كه به ما رسیده، به اندازه و كافی است؟ آیا قابل اعتماد است؟ آیا این منابع در گذشته اطلاعات غلطی داده اند؟ آیا دیگرانی كه صاحب اطلاعات درست و قابل اعتماد هستند با آنها موافقند یا مخالف؟ وقتی می خواهید بین چند گزینه، برترین را انتخاب کنید، چون و چراها سبب استحكام پایه های فكری تان می شوند.

مهارت تفکر صحیح، فرآیندی ذهنی و شناختی است که به شما کمک می کند تا از میان رفتارهای متفاوت یکی را به عنوان مناسب ترین انتخاب کنید. تفكر انتقادی یعنی توانایی تصمیم گیری و انتخاب درست، با توجه به شواهد و دلایل و مدارك صحیح. در واقع این نوع از تفكر به ما این توانایی را می دهد كه در مورد ابعاد متفاوت هر چیزی به شكل نقادانه فكر كنیم؛ بدون پیشداوری و تحت تأثیر جو و شخصیت های دیگر قرار گرفتن. همانگونه كه خداوند می فرماید: «آن بندگان كه چون سخن را بشنوند نیكوترین آن را عمل كنند خدا آنها را به لطف خواست خود هدایت فرموده است(سوره زمر آیه 18). در این شرایط است كه می توان وجوه مختلف یك امر را بررسی كرد و شناخت. در واقع تفكر انتقادی همان فانوسی است كه نور خود را بر زوایای تاریك امور مختلف می اندازد و روشنگر راه انتخاب و تصمیم گیری درست است.
تفكر نقادانه یا انتقادی همیشه می تواند در عرصه های مختلف برای ما راهگشا و نجات بخش باشد؛ خصوصا این روزها، یعنی در پیچیدگی های معاصر و در هجوم انواع وسایل ارتباط جمعی كه همگی سعی در دستكاری تفكر مخاطب و تحت تأثیر قرار دادن آن دارند، یافتن راه صحیح و تشخیص بهترین ها، كاری است مشكل و نیازمند داشتن اندیشه ای استوار و قوی.

در مارپیچ سكوت گم نشوید

«مارپیچ سكوت» نام یك نظریه ارتباطاتی است كه می گوید: رسانه ها در دنیای امروزی آنقدر قدرت دارند كه می توانند یك موضوع را به عنوان نظر غالب جامعه نشان دهند. اگر شما با آن موضوع مخالف باشید، این وضعیت ممكن است شما را وادار به سكوت كند؛ سكوتی از سر خجالت یا نگرانی از رانده شدن از جمع. به این ترتیب، آن موضوع بیش از پیش قدرت می یابد؛ یعنی این رسانه ها هستند كه تعیین می كنند چه عقایدی در جامعه مسلط باشد. در چنین شرایطی، افراد یا این نظریات را می پذیرند و آنها را باور می كنند و یا سكوت كرده و منزوی می شوند. در این مارپیچ سكوت، افراد نظر صحیح خود را كتمان كرده و آن را بروز نمی دهند. تفكر انتقادی به ما این قدرت را می دهد كه تحت تأثیر جادوی رسانه ها قرار نگیریم و گرفتار این سكوت نشویم. برای این كار، لازم است این ویژگی ها را داشته باشیم.

منفعل نباشید

فعال بودن در مقابل منفعل بودن است؛ یعنی نگذاریم دیگران برای ما تصمیم بگیرند و انتخاب كنند؛ از مقابل هر اتفاقی به سادگی گذر نكنیم و نگوییم: «نظر من هم نظر اكثریته». به جای این نوع بی تفاوتی كه به انفعال می رسد لازم است وارد گود شویم، هدفمان را مشخص كرده و اطلاعات مورد نیاز را از منابع مختلف گردآوری كنیم، بپرسیم، بحث و گفت وگو كنیم و با ذهنی باز تصمیم گیری كرده و مسئولیت تصمیم مان را بپذیریم.

دنبال چراها بروید

از پرسیدن نباید ترسید. برای اینكه به نظر و ایده شخصی خودمان برسیم نیاز به پرسیدن داریم. حتما هم نباید سؤال های خاص و بزرگ و پیچیده پرسید. این سؤالات معمولا با كی؟ كجا؟ چگونه؟ آغاز می شوند و با توجه به اطلاعات شما و نیاز شما به آنها پیچیده و پیچیده تر می شوند. ساده پذیرفتن، بدون توجه به منابع و توجیهات، روش انسان های منفعل است.

خوب ببینید

در هر زمینه ای ایده و نظرات مختلفی وجود دارد كه برای رسیدن به تفكر انتقادی نیاز به شنیدن آنها و تحلیل و تفسیرشان هست. پس بهتر است خوب ببینید، خوب بشنوید و خوب مطالعه كنید. به جاهای جدید بروید و با افراد جدید ملاقات كنید.

زمان را از دست ندهید

بهتر است از عجله دوری كنید. قرار نیست همه تصمیم ها را به سرعت بگیرید. كاربرد تفكر انتقادی در پروسه انتخاب و تصمیم گیری نیاز به زمان معقول دارد. به خودتان فرصت اندیشیدن و بررسی و ارزیابی بدهید. زمان باعث می شود كه هیجانات كنار برود و اندیشه و تفكر جای آن را بگیرد. ضمن آنكه آنقدر تعلل و دست دست هم نكنید كه زمان بگذرد و دیگران برایتان تصمیم بگیرند.

اطلاعات را از منبع معتبر جمع آوری كنید

تا آنجا كه می توانید اطلاعات مختلف را درباره موضوع مورد نظر جمع آوری كنید. این انباشت اطلاعات و دسته بندی آنها، اشراف شما را بر موضوع افزایش می دهد.

خیلی دقیق نگاه كنید

لازم است كه خوب نگاه كنیم. نگاه كردن در اینجا به معنای توجه كردن است. به دقت به آنچه اتفاق افتاده و اطلاعاتی كه در دست دارید توجه كنید.

از زوایای مختلف بررسی كنید

موضوعی كه قرار است در مورد آن به نتیجه برسید را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و به جوانب مختلف آن بیندیشید.

ارزش هایتان را تیك بزنید

اولویت ها و ارزش هایی كه برایتان مهم است را یادداشت كنید روی آنها تمركز كنید، همچنین نكات منفی ای كه وجود دارد را با رنگ قرمز برای خودتان مشخص كنید.

ابهامات را برطرف کنید

حتما در این پروسه نكات مبهمی وجود خواهد داشت؛ سؤالاتی كه پاسخشان راه را برایتان روشن تر می كند، پس بپرسید و به جواب برسید. برای رسیدن به جواب یك راه، پرسیدن است. راه های دیگری هم وجود دارد؛ مثل مطالعه كردن، بررسی پیشینه موضوع و...

بپرسید مدركش کجاست!

چیزی را بدون دلیل و مدرك درست و حسابی قبول نكنید و سعی نكنید بی دلیل چیزی را رد یا تأیید كنید.

تعصب كوركورانه ممنوع

تفكر انتقادی همانقدر كه از وابستگی فكری دور است با تعصب و پافشاری بر سر یك امر اشتباه هم بیگانه است. سعی كنید خودخواهی و تعصب را كنار بگذارید و اگر درستی امری یا نادرستی تفكر و ذهنیتی برایتان روشن شد آن را بپذیرید.

عمل كنید

وقتی تمام جوانب را بررسی كرده و با دلیل و مدرك چیزی را رد یا قبول كردید، تصمیم گرفته و به تصمیم تان عمل كنید. هرچند كه ممكن است گمان كنید عمل كردن كار سختی نیست اما گاهی عمل به آنچه می دانیم درست است هم كار چندان راحتی نیست.

واجب تر از واجب

قرآن همواره دعوت به تفكر می كند؛ «اینگونه خداوند آیاتش را برای شما بیان می كند شاید اندیشه كنید.» (بقره/ 219و 266)، « قطعا در اینها برای مردمیكه می اندیشند آیتی است.» (رعد/ 3 و زمر/ 42 و جاثیه/ 13)،« باشد كه آنها فكر كنند.» (حشر/ 21 و اعراف/ 176) و... این دعوت های مدام به تفكر شاید پیامش این باشد كه همه چیز آنطور كه به ظاهر می بینیم نیست، هر پوسته ای، نهانی دارد و حقیقتی، كه می باید برای فهم بهتر به آن دست پیدا كرد.