دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه سوم

اهداف جلسه:
آشنایی با علت حس کردن مزه ها
آشنایی با مختل شدن حس چشایی
آشنایی با خطراتی که با حس چشایی درک می کنیم
وسایل مورد نیاز:
کامپیوتر مجهز به اینترنت

مقدمه
متوقف شدن انتقال پیام حس چشایی به مغز و یا وجود اشکال در روش تفسیر این حس در مغز باعث کاهش قدرت چشایی می شود. اگرچه مشکلات چشایی شایع است، ولی از بین رفتن کامل حس چشایی به ندرت اتفاق می افتد. اما سئوال این است که ما چگونه مزه ها را متوجه می شویم؟ این سئوال را در این درس پاسخ خواهیم داد.

3 -1 مزه ها را چگونه حس می کنیم؟

وقتی غذایی را می جویم یا یک نوشیدنی را می نوشیم، مولکول های غذایی، سلول های حسی را در دهان و گلو تحریک می کنند. این سلول ها که مشغول درک مزه ها هستند و به سلول های چشایی معروف اند، معمولا در پرزهای چشایی موجود سطح زبان، سقف دهان و نیز به تعداد کمتری در مخاط گلو جمع شده اند. از هنگام تولد تا حدود 51 سالگی، ما در حدود 10 هزار پرز چشایی در دهان و گلو داریم اما بعد از سن 51 سالگی، این تعداد به تدریج شروع به کاهش می کند. ترشی، شیرینی، شوری و تلخی، 4 طعم اصلی هستند که حسگیرهای مربوط به آنها روی زبان قرار دارند.

 سلول های دیگری نیز در پرزهای چشایی مسئول حس طعمی موسوم به طعم غذایی هستند که از گلوتامات موجود در غذاهایی مانند گوشت مرغ، گوشت قرمز و بعضی پنیرها ایجاد می شود. اما سلول های چشایی موجود در دهان، تنها بخشی از جریان احساس مزه ها را بر عهده دارند. علاوه بر سلول های چشایی، سلول هایی در بینی، چشم و گلو به درک نوع و شدت و طعم غذاها کمک می کنند.

این سلول های عصبی مناطق مختلف بینی، چشم یا گلو هستند که به ما کمک می کنند تا احساس خنکی نعناع را درک کنیم یا از چشیدن یک تکه فلفل قرمز حسابی بسوزیم. علاوه بر این ها، خصوصیات دیگری مانند سرما، گرما و قوام خوراکی ها، چیزهایی هستند که ما با کمک 4 حس دیگرمان علاوه بر چشایی درک خواهیم کرد. حس بویایی در درک طعم ها بسیار مهم است و بسیاری از کسانی که فکر می کنند در حس چشایی خود دچار مشکل شده اند، در واقع در حس بویایی دچار مشکل هستند .

3 -2 وقتی حس چشایی مختل می شود

مانند تمام قسمت های بدن، حس چشایی ما هم ممکن است بیمار شود. یکی از شایع ترین بیماری های حس چشایی، این است که شخص بدون اینکه چیزی در دهان داشته باشد، مزه ناخوشایندی را در دهانش احساس می کند. گاهی ممکن است افراد در تشخیص مزه های مختلف دچار مشکل شوند یا بعضی از مزه ها را به خوبی احساس نکنند. به ندرت هم پیش می آید که شخصی هیچ مزهای را با هیچ شدتی احساس نکند. گاهی اوقات، اختلالات حس چشایی با سوزش زبان همراه می شود که این مشکل معمولا بین خانم های میانسال شایع تر است.

 اختلال حس چشایی ممکن است مادرزادی باشد یا در طول سالها به دلیل حوادث و به صورت اکتسابی اتفاق بیفتد. از عواملی که ممکن است حس چشایی را دچار اشکال کنند، میتوان به این موارد اشاره کرد: عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی و گوش میانی، رادیوتراپی (اشعهدرمانی(  در سرطان های سر و گردن، مصرف بعضی داروها (آنتیبیوتیک ها، آنتیهیستامین ها و...(، شکستگی های ناحیه سر، جراحی های ناحیه گوش، بینی و جراحی های دندانی )مانند جراحی دندان عقل و جراحی های گوش میانی(و بهداشت بد دهان و مشکلات دندانی.

3-3 خطراتی که با حس چشایی درک می کنیم

حس چشایی از حس های بسیار مهم ماست زیرا می تواند خطرات زیادی را به ما گوشزد کند. ممکن است ما مقدار کمی از یک ماده غذایی فاسد را بچشیم و با آگاهی از فساد آن، از مصرف بیشتر آن خودداری کنیم یا با چشیدن مقدار کمی از یک مایع بفهمیم که آن ماده آب نیست؛ بلکه یک ماده شوینده خطرناک است و بلافاصله از نوشیدن آن پرهیز کنیم. به عبارتی حس چشایی می تواند یک سیستم هشدار دهنده برای پرهیز از خطرها باشد.

 

اختلال حس چشایی ممکن است به شکل دیگری نیز مشکل ساز شود و سلامت عمومی بدن را تهدید کند؛ به اینگونه که بعضی از افرادی که مزه غذاها را خوب احساس نمی کنند از خوردن غذا لذت نمی برند، مقدار بسیار کمی غذا می خورند و به شدت وزن کم می کنند. از طرفی، گروه دیگری که مزه غذاها را به خوبی احساس نمی کنند، سعی می کنند با مصرف زیاد غذاها کاهش حس چشایی شان را جبران کنند و به سرعت چاق می شوند. اختلال در حس چشایی ممکن است باعث شود بعضی از افراد، مزه شیرینی ها را به خوبی احساس نکنند و برای جبرانش غذاهای خود را بسیار شیرین کنند و به بیماری های خاصی دچار شوند یا برای حس بهتر شوری غذا نمک زیادی مصرف کنند و دچار فشارخون شوند. گاهی اوقات، اختلال در احساس چشایی یا بویایی می تواند یکی از علامت های اولیه بیماری هایی مانند پارکینسون یا آلزایمر باشد، بنابراین لازم است که با ایجاد هرگونه تغییر و اختلال در حس چشایی یا بویاییتان به پزشک مراجعه کنید.

بسیاری از اختلالات حس چشایی، درمانپذیر هستند. پزشک می تواند با کشف علت این اختلال آن را درمان کند و به عنوان نمونه، دارویی را که باعث این اشکال شده، حذف یا با داروی دیگری جایگزین کند. در بیماری هایی مانند آلرژی که حس چشایی را تحت تاثیر قرار می دهند، می توان با درمان علامتی، حس چشایی را به حالت عادی برگرداند. در عین حال، بهبود بهداشت دهان و دندان به بسیاری از افراد کمک می کند تا مزه غذاها را بهتر درک کنند. اگر شما از گروهی هستید که دچار کاهش حس چشایی شده اید و درمانی برای آن وجود ندارد، می توانید از غذاهایی استفاده کنید که رنگ ها و قوام متنوعی داشته باشند. بهتر است از طعم دهنده ها، ادویه ها و گیاهان خوش بوی بیشتری در غذاهایتان استفاده کنید و مراقب باشید که شکر و نمک زیادی به غذاهایتان نزنید.

 اگر رژیم غذایی تان اجازه می دهد، به غذاهایتان مقداری پنیر، تکه های گوشت،کره، روغن زیتون، خشکبار بو داده یا انواع سبزیجات را اضافه کنید و تا حد امکان غذاها را به تفکیک استفاده کنید تا مزه هر غذا را بهتر درک کنید.

تکلیف1: درباره چگونگی درک مزه ها در اینترنت تحقیق کنید و مراحل آن با تصویر به صورت یک گزارش کامل برای ما ارسال نمایید.
تکلیف2: درباره اختلال حس چشایی و چگونگی درمان آن، در اینترنت تحقیق کنید. نتایج تحقیق خود را به صورت گزارشی مختصر برای ما ارسال نمایید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: ______

منابع مطالعه: برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه حس چشایی و مختل شدن این حس ، مقاله موجود در سایت زیر را مطالعه نمایید.

دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه اول
 دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه دوم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه سوم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه چهارم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه پنجم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه ششم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه هفتم
دمای نوشیدنی ها چه اثری بر حس چشایی دارد؟ - جلسه هشتم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان
تهیه: الهام گارسچی- تنظیم: نیلوفر یاقوتی