تبیان، دستیار زندگی

فرار شاه به روایت کتاب ها

نگاهی به چند كتاب انتشارات سوره مهر درباره شاه مخلوع و فرار او از ایران.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

 

فرار شاه، کتاب، درباره پهلوی،آه با شین

 

26  دی ماه 1357، برای ما ایرانی ها روز سرنوشت سازی است. در این روز تاریخی، محمدرضا شاه پهلوی مجبور به فرار از ایران می شود و به فاصله كوتاهی پس از آن، انقلاب اسلامی ایران به پیروزی می رسد. به این واقعه در كتاب های مختلفی از جنبه های گوناگون تاریخی، تحلیلی و داستانی پرداخته شده است. انتشارات سوره مهر حوزه هنری نیز كتاب های پرفروشی را با محوریت انقلاب اسلامی ایران و فرار شاه منتشر كرده كه در این یادداشت به برخی از مهم ترین و پرمخاطب ترین این آثار اشاره می شود.

شاه بی شین

روایت غالب در رمان «شاه بی شین» نوشته محمدكاظم مزینانی، روایت دوم شخص است كه فضای گسترده ای از رمان را از آن خود كرده و به بازگویی زندگی شاهنشاه ایران می پردازد؛ از روزی كه پدر با چكمه های خود پا به خانه می گذراد و خبر شاه شدن خود را می دهد تا روزی كه این شاه از سر آوارگی از كشوری به كشور دیگر پناهنده می شود ... این روایت كه به مانند همزادی برای شاه، او و اطرافیانش را دنبال می كند صرفا در دست شاه باقی نمی ماند و همسرش فرح نیز بخش اندكی از بازگویی این تاریخ را عهده دار می شود؛ از روزهای فقر و فلاكت در پاریس تا مبدل شدن به زن اول دربار و شركت در امور فرهنگی و ... .

 در كنار این روایت اصلی، روایت دیگری وجود دارد كه به توصیف خانواده ای تهیدست در یكی از روستاهای دامغان می پردازد؛ خانواده ای كوچك در یك محیط روستایی و به دور از هیاهوی پایتخت و فضای شهری. این روایت كه در تضاد با روایت اول قرار دارد، تلاش می كند فاصله میان دربار پادشاه و مردم جامعه، افزایش نارضایتی و اعتراض و در ادامه انقلاب مردم ایران را به نمایش بگذارد.

 این رمان در 20 فصل نوشته شده و محوریت ماجراهای آن مربوط به زندگی شاه مخلوع (محمدرضا  پهلوی) است كه از زمان تولد تا مرگ او را روایت می كند. داستان از زمان عمل جراحی شاه در مصر شروع می شود و سپس با نگاهی به گذشته، از كودكی تا لحظه مرگ محمدرضا از زبان او روایت می شود. محمدكاظم مزینانی برای تنوع بخشیدن به اثر خود، این زندگی به ظاهر پرطمطراق، اما كسالت آور را از زاویه دیدهای مختلف روایت كرده تا فصل های مختلف رمان برای خواننده جذابیت لازم را داشته باشد.

آه با شین

مجموعه كاریكاتور عصر تباهی، تالیف مهدی امینی، در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان های مهم تاریخ ایران را از كودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357  بازگو می كند. ترجمه متن این كتاب به زبان انگلیسی هم فرصتی برای معرفی و شناساندن این ابعاد تاریخی به سایر كشور های جهان است

كتاب «آه با شین» نوشته محمدكاظم مزینانی نیز روایت فعالیت یك مبارز انقلابی چپ با فضای فكری كمونیستی است كه از دهه 20 شمسی و بدو تولد شخصیت اصلی داستان آغاز می شود و تا سال 90 ادامه دارد. در این رمان به نوعی به تناقضات و تفاوت های نسلی بین شخصیت اصلی و فرزندش اشاره شده است. این رمان كه برگزیده جشنواره داستان انقلاب است به عنوان رمان برگزیده جایزه جلال كه گران ترین جایزه ادبی كشور محسوب می شود نیز معرفی شده است.

در بخش هایی از این كتاب می خوانیم: :"... نطفه شازده در همین عمارت كاشته شده بود، در همین اتاق پنج دری، پای طاقچه های گچ بری شده و سقف آینه كاری، مثل نطفه یك دختر و هفده پسر دیگر، از زن های صیغه ای و عقدی، آسمان اعیانی عمارت، زن هایی با پیراهن حریر عروسی و یقه دالبر دلبرانه، روی قالیچه ای تركمنی كه دو تا غزال از دویست سال پیش میان رج های ابریشمی آن گیر افتاده بودند و هرچه می دویدند به جایی نمی رسیدند ...

طنز درباره پهلوی

محمدعلی علومی در «طنز درباره پهلوی»، آثار طنز پردازان مطرح كشور را از دوره پهلوی اول تا انقلاب اسلامی گردآوری كرده است. او در این كتاب دست به انتخاب اشعار و متون طنزی زده كه دارای بار مفهومی اجتماعی و سیاسی هستند و رفتارها و سیاست های رژیم پهلوی را در خود منعكس می كنند؛ در عین حال فخیم، فاخر و آموزنده نیز به شمار می آیند.
وی همچنین در این كتاب در كنار انتخاب و بازنشر این مطالب طنز، به ارائه یادداشتی از نقطه نظر شخصی خود درباره تحلیل آن متن نیز پرداخته و به گفته خود در مقدمه كتاب سعی كرده رویكرد مفهومی و محتوایی را در نقد و بررسی آثار ارائه شده در كتاب برگزیند.
این كتاب، آثار طنز پردازانی از دوران پهلوی اول و دوم و دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در بر می گیرد و بیشتر حول موضوعاتی چون جنبش ملی شدن صنعت نفت، كودتای 28 مرداد، اصلاحات ارضی، زنان و موضوعاتی مشابه است.

شاهنشاه در كوچه دلگشا

كتاب شاهنشاه در كوچه دلگشا، نوشته محمدعلی علومی، داستان طنزی درباره روابط پنهانی رضاشاه پهلوی با اشخاص متعدد و كشورهای دیگر است. صحبت های شاه با شوستر، نیكسون، زنان دربار و شخصیت های سیاسی سایر كشورها، اوضاع سیاسی و مبارزات مردم، مذاكرات با رجال سیاسی ایران از جمله هویدا، تیمسار نصیری، شب نشینی ها و قمار درباریان، سفر هفت ساعته شاه به زمان آینده و مشاهده مبارزات مردم و... از جمله مواردی است كه به صورت طنز در این داستان آمده است.

این كتاب درباره وقایع تاریخ معاصر ایران مانند كودتای 28 مرداد 32 و عملیات آژاكس است. به شاه خبر می دهند كه انگلستان قصد كودتا دارد و می خواهد سلسله جدیدی را حاكم كند. شاه به سبك شاه عباس با لباس مبدل به كرمان می رود، چون آنجا یكی از مراكز قدیمی نفوذ استعمار بریتانیا و مقر پلیس جنوب بوده است و به این ترتیب یك دیكتاتور با اقشار پایین جامعه همنشین می شود. فضای این رمان به فراخور موضوع، آمیخته ای از طنز و ترس است و از رهگذر این حالت گروتسك، به جهان داستان های كافكا نزدیك می شود.

عصر تباهی

مجموعه كاریكاتور عصر تباهی، تالیف مهدی امینی، در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان های مهم تاریخ ایران را از كودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357  بازگو می كند. ترجمه متن این كتاب به زبان انگلیسی هم فرصتی برای معرفی و شناساندن این ابعاد تاریخی به سایر كشور های جهان است.

زمینه مجموعه كاریكاتور «عصر تباهی» تاریخی پژوهشی است و می توان گفت این مجموعه، اثر تازه ای در این زمینه است.

امینی، مولف این كتاب، درباره لزوم انتشار چنین مجموعه ای گفته است: تا به حال اگر آثار هنری و پژوهشی منتشر شده در قالب فرم بوده است. مقام معظم رهبری نیز بر استفاده از هنر تاكید زیادی داشته اند و احساس می كنم در این زمینه عقب هستیم و با توجه به آثاری كه غربی ها در زمینه تاریخ خود منتشر كرده اند خلاء بزرگی داریم. نمونه های آثار تاریخی وجود دارد كه هنرمندان دیگر كشورها تاریخشان را به طنز و كاریكاتور روایت كرده اند اما در كشور ما آثاری از این دست كمتر تالیف شده است.


منبع: پایگاه خبری حوزه هنری