طنز دفاع مقدس در شعر
سخنان محمود اکرامی فر، دبیر علمی نوزدهمین کنگره شعر دفاع مقدس نسبت به ورود طنز به اشعار دفاع مقدس و به طور کلی شعر دفاع مقدس :
طنز در شعر دفاع مقدس هست اما قلیل است و چرایی آن را باید از طنزپردازان پرسید، اما تعبیر من این است که آنها هنوز احساس میکنند که باید با این حیطه جدی روبهرو شد.
به طور معمول شاعران کمتر از دریچه طنز با حیطه جدی روبرو میشوند و موضعی جدی و اعتقادی دارند و یک باور فرهنگی جدی در این زمینه وجود دارد که شاعران طنز معمولا با توجه به قداستی که این مقوله دارد کمتر با قلم طنز به آن میپردازند.
شعر جنگ شعری است که درباره جنگ و جنایت یا بر ضد جنگ سروده شود آن چه را در سالهای اولیه جنگ به صورت تبلیغی و تهییجی سروده میشد یا برای شناساندن متجاوز بود میتوان شعر جنگ نامید.
کنگرههایی که در آن سالها برگزار شد تحت عنوان شعر جنگ بود، بعدها که رویکرد تغییر یافت و مفاهیمی چون جنگ تحمیلی و دفاع مقدس مطرح شد عبارت کنگره شعر جنگ نیز به کنگره شعر دفاع مقدس تغییر یافت.
طنز در شعر دفاع مقدس هست اما قلیل است و چرایی آن را باید از طنزپردازان پرسید، اما تعبیر من این است که آنها هنوز احساس میکنند که باید با این حیطه جدی روبهرو شد.
در واقع شعرها در راستای دفاع از مقدسات ارضی و اعتقادی جامعه بودند و در یک تعریف عام شعر دفاع مقدس شعری است که درباره حوادث هشت سال دفاع مقدس سروده شده، این شعر در یک مرحله تهییجی، در یک مرحله توصیفی و بعد تبیینی یا در مراحل پایانی معرفتی - اجتماعی است.
در مرحله معرفتی در ابتدا پیامدهای دفاع مقدس و آثار و نشانههای جنگ از قبیل خانوادههای شهدا، جانبازان و مباحثی مشابه است که در شعر امروز نمود و نماد بیشتری دارند.
در ادبیات دفاع مقدس یک هدف کلی وجود دارد و آن اینکه دفاع مقدس از طریق ادبیات به آیندگان منتقل شود اما در گذر زمان متناسب با شرایط و اوضاع اجتماعی خود به خود نیازهای جدیدی مطرح شده و پاسخهای جدید به وجود میآید که شعر نیز از این قاعده مستثنی نیست.
یک زمان قرار بوده شعر کارکرد تهییجی و بسیجکننده داشته باشد و مردم را به جبههها فرا بخواند خوب این مربوط به زمان جنگ بوده و شعر این کار را داشته اما امروز شرایط تغییر کرده و ما در جامعه با آثار و نتایج جنگ روبرو هستیم.
دو تعریف از شعر دفاع مقدس به نام تعریف عام و خاص وجود دارد، شعر در تعریف عام پرداختن به مقدسات عمومی مردم جامعه است که در چارچوب زمان و مکان نمیگنجد ماند دفاع از مقدسات علمی و اعتقادی. اما در تعریف خاص که بیشتر مدنظر جشنوارهها است هشت سال دفاع مقدس اتفاقات، حوادث، پیامدها و نتایج آن است که از سال 59 آغاز شد و در واقع بیشتر آن هشت سال جنگ و تاثیر آن بر زندگی اجتماعی مردم است.
وقتی میگوییم شعر دفاع مقدس یا به تعبیری شعر جنگ که البته من تعبیر شعر جنگ را نمیپسندم چون الان جنگی وجود ندارد ولی شعر دفاع مقدس ادامه دارد، به شعری اشاره داریم که با توجه به وقایع آن سالها به پیامدها و نتایج آن در جامعه نظر دارد.
آینده شعر دفاع مقدس را روشن و خوش آتیه میدانم به این دلیل که شعرهایی که فعلا در ژانر دفاع مقدس وجود دارد، نسبت به شعرهای آغازین این حوزه بسیار پیشرفت داشته است. این پیشرفت هم از لحاظ تصویرسازی و هم مضمون به چشم میآید و حتی ویژگیهای شعر مدرن را نیز میتوان در شعر امروز دفاع مقدس به وضوح دید.
شعر دفاع مقدس شعر پویا و رو به جلویی است، بخشی که باید بر روی آن متمرکز شویم بخش کودک و نوجوان است که بتوان نام جنگ و دفاع مقدس را برایشان تعریف کنیم.
شعر ابزار انتقال است، اگر درست مورد استفاده قرار گیرد یکی از قالبها برای انتقال مفاهیم است.
ادبیات دفاع مقدس در چند سال گذشته دچار رکورد شد اما در حال حاضر در حال صعود و وضعیت آن در حال بهبود است، این بخش از ادبیات معاصر به دانشگاهها و مراکز تربیتی راه یافته و رشته ادبیات پایداری در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاههای دولتی تدریس میشود.
ورود ادبیات دفاع مقدس به دانشگاهها در حال تثبیت است و این نشان از آن دارد که مسئولان جایگاه نهادی و مهم آن را درک کردهاند و این قدم مثبتی است.
در مقطعی شاعران فکر میکردند شعر دفاع مقدس فقط در یک چارچوب خاص میگنجد امروز نگاه این قشر ادبی جامعه گسترده شده و در شعرشان فقط راجع به جنگ سخن نمیگویند نتایج و نمادها نمونههای نوینی هستند که باید ادامه پیدا کند.
***
" سال 1338 را با گریه آغازیدم و زندگی را بازی کردم. از 1359 با دریا آشنا شدم و پسرانم را عاشقانه زیستم . زندگی ام در مسیر گردبادهای هراسان چونان دفتری چهل برگ ورق خورده است . زیبایی زندگی ام را آب با خود برد تا جلگه های پایین دست حاصلخیز شوند. باران که می بارد ،تازه یادم می آید که چترم را بر نداشته ام،می دوم تا ته باران وخیسی ام را می خندم.باران که می باردآسمان از پرنده تهی می شود، باران که ...." محمود اکرامی فر
اکرامیفر در سال 1338 در یکی از روستاهای اسفراین دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در همان روستا سپری کرد و سپس برای گذراندان دوران متوسطه، وارد دانشگاه فردوسی مشهد و سپس دانشگاه تهران شد.
این شاعر سختکوش، فوق لیسانس خویش را از دانشگاه آزاد اسلامی دریافت کرد و سپس برای گذراندن دوران دکتری به تاجیکستان رفت و از آکادمی علوم تاجیکستان در رشته مردمشناسی به دریافت مدرک دکتری نائل آمد.
پایاننامه دکتری او با نام «ز ما بهتران»کتاب سال دانشجویی شناخته شد. همچنین کتاب «مردمشناسی اصطلاحات خودمانی» او که به عنوان پژوهش اول صدا و سیمای کشور و نیز کتاب سال خراسان، معرفی شد. وی در حال حاضر به عنوان دبیر ضمائم روزنامه جامجم در صحنه مطبوعات کشور فعال است.
محمود اکرامیفر هم چنین دبیری دومین دوره جشنواره شعر فجر را در کارنامه ادبی خود دارد.
از اکرامیفر آثار فراوانی به نظم و نثر در دست است. آثاری همچون اصول ارتباطات جمعی، گریه کردن کم آرزویی نیست، ما با سلیقه مردم پیر میشویم، بهارانهها: ترجمه شعر تاجیکی و ... آثاری هستند که از این شاعر و نویسنده منتشر شده است. "این کتاب اسم ندارد" و "مردم شناسی" نیز از دیگر آثار اوست.
فرآوری: مهسا رضایی
بخش ادبیات تبیان
منابع: خبرگزاری مهر، پاتوق کتاب