چرا از حرکت در شهر خود لذت نمی بریم؟

در حالی این روزها بحث مناسب سازی مبلمان شهری برای معلولان مطرح است که وضعیت مبلمان شهری برای افراد عادی هم مناسب نیست گویا ساختار شهری در تضاد با معماری و مبلمان شهری است.

مناسب سازی مبلمان شهری برای معلولان این روزها به موضوعی حل شده در کشورهای پیشرفت در دنیا تبدیل شده است درحالی که این امر تازه خود را در مدیریت شهری ایران مطرح کرده است و شاید با فرآیند لاک پشتی در اجرای طرح مناسب سازی شهری تحقق کامل و جامع این امر دهه ها طول بکشداما مبلمان شهری چیست؟
"مبلمان شهری" همان امکانات رفاهی شهر است که نقش اسباب و اثاثیه خانه را برای یک شهر بازی می کند. به تعبیر معماران و شهرسازان، مبلمان شهری به مجموعه عناصری گفته می شود که در شهر وخیابان و در کل فضای باز نصب شده اند و استفاده عمومی دارند. از نرده ها و میله های راه بند و روشنایی پایه چراغها تا سر پناه ایستگاه اتوبوس و تابلوهای تبلیغاتی و سطل زباله و...
بر اساس اصول شهرسازی، مبلمان شهری باید با در نظر گرفتن رفتارهای اجتماعی و فرهنگی شهر مورد نظر طراحی و نصب شوند.در واقع خیلی از نظریه پردازان امروزی عقیده دارند مبلمان شهری فراتر از یک ساختار زیبایی شناسانه یا امکان رفاهی است که با مشاهده آن می توان به درک عمیقی از فرهنگ شهر رسید. هر شهری در جهان مبلمان خاص خودش را دارد و یکی از نکاتی که در بحث مبلمان شهری مد نظر قرار می گیرد، مربوط به ارگونومی است. فیزیک انسانها در نقاط مختلف جهان متفاوت است. ونیز مباحث فرهنگی و کارکردی، شرایط خاص خودش را دارد.

بسیاری از عناصر مبلمان شهری کیفیت و شرایط مناسبی دارند. اما در مکان نامناسبی نصب شده اند. بسیاری از معماران و شهرسازان معتقدند که مبلمان شهری کلان شهرهای ایران، هم از منظر زیبایی شناختی و هم از منظر رفاهی، با استانداردهای روز دنیا فاصله دارد. اگر پیاده روهای شهرها را در نظر بگیرید، می بینید که به تنها چیزی که فکر نشده است، آسایش و راحتی عابران پیاده است.
سوالی که شاید بارها از خود پرسیده باشید این است که چرا درهنگام مسافرتهای خارجی به عنوان یك انسان از حركت در شهرها لذت می بریم؟ چرا همه چیز همانگونه است كه باید باشد؟ تفاوتی نمی كند از كجای این كره خاكی آمده ایم، چرا كه نیازها از قبل پیش بینی شده اند، چرا نمی توانیم با موفقیت آن اقدامات را كپی سازی كنیم؟ برخی از صاحب نظران تفاوت فاحش فرهنگی را علت این امر می دانند، اما موضوع صرفاً این نیست.
كیفیت محیط شهری دغدغه اصلی مدیران تمام كلانشهرها و هدف شهرداری هاست و برنامه فرهنگ سازی توسط شهر و بر روی شهروندان انجام می شود. در اروپا شهرها صدها سال است كه فرهنگ سازند.
فرقی نمی كند تخصص و تجربه مان چیست، آنچه بسیار مشاهده می شود، این است كه همه به خود حق می دهیم كه درباره مسائل هنری و زیباسازی اظهار نظر كنیم و این نظر را تحمیل نمائیم و فراموش می نماییم كه زیباسازی نیز همانند سایر امور نیاز به تخصص دارد، اما در مورد ساخت و ساز یك پل و یا اتوبان و هزاران مورد دیگر به خود این اجازه را نمی دهیم. ما حق نداریم سلیقه شخصی مان را به مردم شهر تحمیل كنیم، همانگونه كه اجازه نمی دهیم مردم شهر در داخل خانه ، عقیده شان را به ما تحمیل نمایند.

اصلی ترین برنامه شهرداری ها

اصلی ترین برنامه شهرداری ها در شهرهای روبه رشد و یا مترقی ارتقاء مداوم كیفیت محیط و سیما و منظر شهر است اما در كلانشهرهای ما، زیباسازی مقوله ای فرعی است كه شوربختانه به آن نگاه سیاسی نیز می شود.
شهرها در تمدن جدید محل تعامل شهر و شهروند هستند. مطالعه دقیق و برداشت مناسب در بحث كیفیت محیط شهری این اجازه را به ما می دهد تا دریابیم شهرها تنها محل عبور و مرور نیستند، بلكه محیط هایی هستند كه باید با ساكنانش ارتباطی دوجانبه برقرار نمایند و در این تعامل دوسویه است كه معنای شهروند تحقق می یابد. پروژه های زیباسازی می بایست در جهت گسترش این ارتباط حركت كنند. این یك قانون جهانی است. اما امروزه رفتارهای فرهنگی هر منطقه در تعیین خط مشی این ارتقا تأثیرگذارند.

سالیان سال است از طرح شعارهای «شهرما، خانه ما» و «شهرداری در خدمت مردم» و شعارهایی از این دست می گذرد، اما كمتر شهروندانی قلباً احساس می كنند كه شهرشان خانه شان است و شهرداری در خدمت آنها، با صرف هزینه های اطلاع رسانی بالا و ساخت فیلمها و انیمیشن های مختلف در سالهای گذشته، تازه موفق شده ایم بخشی از مردم را راضی كنیم تا رأس ساعت مقرر زباله هایشان را بیرون منزل بگذارند. هنوز مردم هنگامی كه وجهی را به شهرداری پرداخت می كنند، نه اعتمادی به این سیستم دارند و نه آن را موجه می دانند و ما درك نكرده ایم كه تمامی این رفتارها در محیط های شهری ناشی از عدم ارتباط مناسب شهر و شهروند است، نه فرهنگ غلط مردم.

امروزه باید بپذیریم كه شهر، محل زندگی مجموعه ای از انسانها با نیازها و سلائق مختلف است، یك خانه بزرگ كه هیچكس حق ندارد سلیقه شخصی و یا سازمانیش را بر آن حاكم نماید. تنها در چنین حالتی است كه می توان زمینه مشاركت همگانی را در كلیه فعالیتهای منطقه ای و ملی فراهم آورد. اكنون وقت آن فرا رسیده كه ما نیز به عنوان ساكنان و یا مدیران این كلانشهر، با نگاهی جدید به شهر آغازگر راهی باشیم برای رسیدن به شهری خلاق، پرورنده، مستعد و زیبا. شهری با رونق اقتصادی و فرهنگی كه ساكنان و مسافرانش از حضور در آن احساس لذت ببرند و از هر فرصتی برای ارتباط با شهر استفاده كنند.
باید بپذیریم كه شهر خوب، لزوماً شهری بزرگ نیست، شهری با مسافران زیاد نیست، شهر خوب، شهری با پروژه های بزرگ و ساز و كارهای سنگین نیست، شهر خوب، شهری با جمعیت زیاد، ماشینهای آخرین مدل و بازارهای رنگین هم نیست. شهر خوب، شهری است كه خوب می بیند، خوب می شنود، هیچكس را از یاد نمی برد و جای كسی در آن خالی نیست.

مبلمان شهری قربانی سلیقه ها

مبلمان های شهری تهران از نظر فرم ، زیبایی ، تولید، سازه و نصب به هیچ وجه استاندارد نیستند و بایدبه حد و مرحله ای استاندارد برسند تا بتوانند خدمات لازم را در شهر تهران ارائه بکنند اصولا چه استانداردهایی باید در ساخت مبلمان شهری رعایت شوند و آیا در کشور ما این استانداردها رعایت می شود یا نه ؛ بحث اساسی این است که ما وقتی می خواهیم زیر سیستم یا زیرمجموعه هایی مانند عناصر مبلمان شهری را در سطح شهر طراحی و اجرا کنیم ، این عناصر متاثر از سیستم بزرگتری به اسم شهر هستند که در آن صدها زیرسیستم مثل خیابان ها، ساختمان ها، معبرها، سیستم روشنایی و لوله کشی ، ترافیک وجود دارد و زیرسیستم های بسیار دیگر که مجبور هستند در کنار هم و با هم مرتبط باشند وقتی یک سیستم بزرگ از استاندارهایی خاص عدول می کند، این مشکل به زیرسیستم ها منتقل می شود. به عنوان مثال ، آلودگی هوا و ذرات معلق هوای تهران ، معضلی است که مانع اجرای بعضی استانداردها در مبلمان شهری می شود اگر بهترین مواد و مصالح را انتخاب بکنید، بهترین طراحی و اجرا را انجام بدهید و نیمکت را کنار خیابان بگذارید، زمانی که چند میلی متر ذرات معلق روی نیمکت بنشیند، فرقی نمی کند استاندارد است یا نه و به خاطر آلودگی قابل استفاده نیست در بعضی زیرسیستم ها و مبلمان های شهری سعی می شود این استانداردها رعایت بشود ولی عوامل دیگری مانع این کار هستند.
لذا شهرداری در بزرگترین وظیفه اش می بایست با هدایت و برقراری این نظم با تكیه بر نیرو و اندیشه كارشناسان و متخصصان خود، پایه های محیطی با مبلمان شهری مناسب را بنا نهد.