چه کسانی از سلامت تن خود غافلند؟!
حسد روحیه ی خواری و خود کم بینی است که به دنبال آن فرد آرزو می کند که نعمتی را که فرد دیگر دارد، نداشته باشد. برای درمان این روحیه راهکارهایی پیشنهاد می شود.
یكی از نواقص بزرگ و جبران ناپذیر انسان كه گاه به صورت یك غریزه نفسانی بروز می كند و وجدان خیر اندیش و آگاه را به زنجیر می كشد و انسان را از رسیدن به آمال و آرزوهای حقیقی زندگی باز می دارد، «حسد» یا بدخواهی است، شخص حسود نمی تواند كسی را در آغوش آسایش مشاهده كند و همواره از دیدن نعمت دیگران، در خود احساس فشار و سنگینی می كند.
ضررهای دنیوی و فردی حسد
فرد حسود همیشه دردمند است و خود را در عذاب و شكنجه می بیند، او دائما غمگین و اندوهناك است; چون همیشه از دیدن كسانی كه دارای نعمت هستند و بهره ای از زندگی مادی و معنوی دارند، عذاب می برد و خود را با غم، اندوه، محرومیت و بیچارگی گرفتار می سازد.
در روایات اسلامی آمده است كه سرچشمه بسیاری از مفاسد فردی و اجتماعی حسد است. حسد آثار نامطلوبی روی جسم و سلامت انسان می گذارد. افراد حسود معمولا افرادی رنجور و از نظر اعصاب و دستگاه های مختلف بدن، غالبا ناراحت و بیمارند.
در حدیثی از امام صادق -علیه السلام- می خوانیم: «حسد و بدخواهی از تاریكی قلب و كور دلی است و از انكار نعمت های خدا به افراد سرچشمه می گیرد، و این دو (كور دلی و ایراد بر بخشش خدا) دو بال كفر هستند; به سبب حسد بود كه فرزند آدم در یك حسرت جاویدانی فرو رفت و به هلاكتی افتاد كه هرگز از آن رهایی نمی یابد.»
امام علی (علیه السلام) در موارد متعددی به زیان های جسمانی حسد اشاره نموده اند و فرموده اند: «جای شگفت است كه حسودان از سلامت تن خود غافلند.» (بحار الانوار، ج 73، ص 256) و در حدیثی دیگر فرمودند: «تندرستی بدن از كمی حسادت است.» (بحار الانوار، ج 73، ص 256) و نیز فرمودند: «دروغگو مردانگی ندارد و حسود ناآرام است.» (بحار الانوار، ج 73، ص 256)
در جای دیگر، مضرات روانی آن را گوشزد می كند و می فرماید: «بترسید از حسد، زیرا روح انسان را معیوب می سازد و آن را می گدازد.» (غررالحكم و دررالكلم، ص 141)
ما نباید بگذاریم تا روح ما زندگی را بر اثر حسادت بر خود تلخ و ناگوار سازد، و بدانیم كه حسادت جلوی تكامل روح ما را می گیرد و ما را از هدف های عالی باز می دارد به جای آن باید همیشه صفات و مزایای برجسته انسانی را آرزو كنیم; زیرا داشتن آرزوهای دلپذیر و شایسته و تلاش در تغییر افكار، نتیجه بخش خواهد بود و عاقبت روزی انسان را به هدف ها و آمال نیك و پسندیده خود خواهد رساند. امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرمایند: «آرزوی خصایص و صفات نیك و پسندیده و شیرین كامی ها و خاطرات بزرگ كنید كه پاداش عظیم و نتیجه بزرگی عاید شما خواهد شد.» (غررالحكم و دررالكلم، ص355)
ضررهای معنوی حسد
از نظر معنوی، حسد نشانه كمبود شخصیت، نادانی، كوتاه فكری و نقص ایمان است؛ زیرا حسود در واقع خود را ناتوان تر از آن می بیند كه به مقام محسود و بالاتر از آن برسد؛ لذا سعی می كند محسود را به عقب برگرداند، به علاوه، او عملاً نسبت به حكمت خداوند كه بخشنده اصلی این نعمت ها است معترض است و نسبت به اعطای نعمت به افراد از طرف خداوند ایراد دارد؛ لذا در حدیثی از امام صادق -علیه السلام- می خوانیم: «حسد و بدخواهی از تاریكی قلب و كوردلی است و از انكار نعمت های خدا به افراد سرچشمه می گیرد، و این دو (كوردلی و ایراد بر بخشش خدا) دو بال كفر هستند; به سبب حسد بود كه فرزند آدم در یك حسرت جاویدانی فرو رفت و به هلاكتی افتاد كه هرگز از آن رهایی نمی یابد.» (چهل حدیث امام خمینی ره ص 113)
حال اگر انسان از روی بصیرت و تامل و اندیشه و توجه، به ضررهایی كه درباره حسادت بیان شد، ایمان و اذعان پیدا كرد، ناگزیر باید از این صفت رذیله دوری كند و بداند كه هرگاه نعمت و موهبتی به انسانی رسید، مانند دانش و فضیلت یا هر رفتار و كردار خوب دیگر، نمی توان آن را با حسادت از بین برد، بلكه شایسته است كه شخص حسود خود را سرزنش كند، زیرا دیگران كوشیده اند و او نشسته، آنان تلاش و مجاهدت كرده اند و او سستی و تنبلی اختیار نموده و بالاخره، آنان شب ها تا به صبح بیدار بوده و به دنبال كسب فضایل و كمالات رفته اند، ولی او خوابیده و از كاروان نیكان عقب افتاده است.
شیوه های درمان حسادت
راز و نیاز، بهترین و موثرترین شیوه برای از بین بردن بیماری ها روحی و روانی مثل حسادت می باشد. امام سجاد (علیه السلام) در راز و نیازش با ذات حق تعالی،عرضه می دارند: خداوندا به تو پناه می برم از طوفانی شدن حرص و شعله ور گردیدن خشم و غالب شدن حسادت
1- فکر کردن در ضررهایی که حسد بر روح و روان دارد: چون حسود همواره در غم و غصه خواهد بود، زیرا نعمت های الهی نسبت به دیگران هم همیشگی است و هم بی شمار و او در این آتش نگرانی و افسردگی می سوزد.
2- فکر کردن در مورد ضررهایی که معصومین (علیهم السلام) برای دین و آخرت حسود بیان کردند که برخی از آنها را بیان می کنیم: حسد آفت دین، از بین برنده ایمان، باعث خروج از ولایت و دوستی ذات حق تعالی، دشمنی با کارهای خداوند، موجب عدم قبولی طاعت و توبه و شفاعت، و از بین برنده خوبی ها و منشأ بسیاری از گناهان است.
3- تقویت ایمان نسبت به ذات حق تعالی و صفات و افعال او، و این که او هر دارایی، خوبی و زیبایی روحی و دنیوی و اخروی که به هر فردی داده است به خاطر رحمت، عدالت، حکمت و امتحان می باشد و بداند که اگر فردی از آنها بی بهره است بر اساس حکمتهای الهی مانند امتحان و یا بالابردن درجات روحی و اخروی و...است.
4- بدست آوردن روحیاتی که در ضدیت با منشأ حسد هستند؛ یعنی به جای زشتی باطنی، پاکی و گستردگی درونی داشته باشد. به جای احساس تهی و کوچکی از دارایی دیگران، عزت و کرامت نفس داشته باشد؛ به جای خود خواهی و خود ستایی، خدا خواهی، خداشناسی و فروتنی؛ و به جای دشمنی، دوستی با دیگران را پیشه خود سازد.
5- رفتاری خلاف مقتضای حسادت انجام دهد: به جای نگرانی، خوشحالی؛ به جای ترش رویی، خوش رویی و به جای بدگویی، تعریف نماید به گونه ای این نوع رفتار ها ادامه یابد که مایه دوستی و مهربانی شود.
6- راز و نیاز داشتن با ذات حق تعالی، که هم بی نیاز است و هم بی نیاز کننده؛ راز و نیاز، بهترین و موثرترین شیوه برای از بین بردن بیماری ها روحی و روانی مثل حسادت می باشد. امام سجاد (علیه السلام) در راز و نیازش با ذات حق تعالی، عرضه می دارند: خداوندا به تو پناه می برم از طوفانی شدن حرص و شعله ور گردیدن خشم و غالب شدن حسادت. «اللهم انی اعوذ بک من هیجان الحرص و سورة الغضب و غلبة الحسد» (صحیفه سجادیه،ص56)
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت اندیشه قم
غررالحكم و دررالكلم
بحارالانوار ج 73