عیار «عشقیم گَل» علیزاده

مخاطبان دو سوی این آلبوم یعنی آذری زبانان و فارسی زبانان، آثاری به مراتب فاخرتر در حافظه شنیداری خود دارند. به ویژه مخاطبان ایرانی که حسین علیزاده خالق همین مجموعه، آثاری ماندگار در موسیقی برای آنان خلق کرده است. اما آیا «عشقیم گل» در کارنامه حسین علیزاده اثری موفق محسوب می شود؟

بی شک حسین علیزاده یکی از تأثیرگزارترین هنرمندان عرصه موسیقی ایران است و همیشه با آثار خود مخاطب را از پی خود کشیده و پله ای بالاتر برده است. اگر بخواهیم به سلسله آثار علیزاده بپردازیم و نگاهی به ویترین این هنرمند داشته باشیم، اثر اخیر او با نام «عشقیم گَل» در ردیف های عقب تر و کمتر دیده شده جای خواهد گرفت. در این اثر که بر مبنای موسیقی آذری خلق و منتشر شده مخاطب نه می تواند بر بخش ایرانی و نه بر بخش آذری اثر تکیه کند و از یک طرف برای این اثر جایگاهی والا همچون دیگر آثار علیزاده قائل شود. همچنین در این اثر ردی از القای حس یک خواننده آذری تمام و کمال دیده نمی شود مگر آنجا که پوریا اخواص با همخوانی راحله برزگری و صبا حسینی بیشتر جنبه آذری را القا کنند و محمد معتمدی که خواننده اصلی این اثر است، بیشتر به شیوه ایرانی به خوانش موسیقی آذری پرداخته است.

اگر این عدم پایبندی را چه در نمودار صدایی و تحریرهای این خواننده در نظر نگیریم، محمد معتمدی بسیار دلنشین و گیرا آوازها و تصانیف را اجرا کرده که شاید همین، مقصود اصلی حسین علیزاده بوده باشد. معتمدی در قطعه ساز و آواز اول به زیبایی و احساس می خواند و کمتر در بین خوانندگان این نسل می توان کسی را دید که با این شعور، بار عاطفی واژگان را بیان کند. تنها ایراد وارد بر محمد معتمدی تحریرهای این خواننده است که در سطح دیگر ویژگی ها و قابلیت های صوتی این خواننده خوش آتیه نیست.

علیزاده در قطعه «عشقیم گَل» و همچنین دیگر تصانیف این آلبوم ساختار معاصر موسیقی آذری را با استفاده از هارمونی رعایت کرده و قطعه سرشار از حسی است که تک تک اعضای گروه به شنونده منتقل می کنند.

در قطعه بداهه نوازی، برای شنونده ارتباط آنی با رنگ و جنس و سوناریته صدای تار آذری علیزاده سخت است و حافظه شنیداری مخاطب جویای صدای تار و سوناریته ایرانی این هنرمند است. شاید این بخش اگر به جهت پرداختن به هنر Improvisation یا بداهه نوازی نبود حرفی برای گفتن نداشت چرا که حاوی دستاوردی نو در نوازندگی و بداهه نوازی نیست. بخصوص پریچهر خواجه نوازنده قانون در این قطعه احساس می شود که بیشتر به جای تکیه بر حس آنی بداهه نوازی با تکرار جملات جواب تار علیزاده را می دهد.

«ساری گلین» بهترین قطعه این آلبوم است. این اثر قبلاً نیز هم به زبان آذری و هم فارسی خوانده شده لیکن در اینجا بخصوص از جنبه کلام زیبایی خاص خود را دارد و همخوان به زیبایی و با استفاده از بهترین حالت های صدایی ممکن برای خوانش این اثر، آن را به مخاطب هدیه می دهد. همچنین آواهای فاصله و هارمونیک این اثر بسیار به ساختار اثر کمک کرده و بلافاصله حالت نوستالژیک ایجاد کرده  است. معتمدی هرچند غیرآذری اما به زیبایی این قطعه را خوانده و حالت هایی دارد که مختص خود اوست.

بی شک «سن سیز» نیز یکی از جذاب ترین قطعات این آلبوم است. تکرار موتیف های اورتور آگاهانه مخاطب را درگیر می کند و هم آوایی به شکلی موجه هر شنونده ای را با خود می برد. پوریا اخواص به خوبی توانسته با لهجه آذری میزان های خود را بخواند و به محمد معتمدی که می رسد او نیز با لحن ایرانی خود بر تنوع اثر می افزاید.

در مجموع، این کار دچار بینابینی شده به گمان نه می توان انتظار کار تمام کلاسیک ایرانی از آن داشت نه کاری تمام آذری. زیرا مخاطبان دو سوی این آلبوم آثاری به مراتب فاخرتر در حافظه شنیداری خود دارند به ویژه طرف ایرانی که حسین علیزاده خالق همین مجموعه آثاری ماندگار برای موسیقی ایران خلق کرده است. در خصوص کلام اصلی این اثر می توان گفت که نوع تحریرهای محمد معتمدی کاملاً ایرانی است و در این اثر سعی شده در برخی جاها با تحریرهای سرعتی و حالت غُنّه، استایل آذری نمود یابد که چندان به مقصود نرسیده است.

ریتمی که قطعه «گل اوینا» با آن آغاز می گردد شناسنامه ریتم آذری است و صدای «ناغارا» شنونده را جز به جغرافیای آذری زبانان نمی برد. این قطعه بهتر توانسته یک کار آذری قابل قبول و استاندارد را به شنونده ارائه دهد و تک نوازی کوبه ای نیز بر حال و هوای قطعه و تنوع آن افزوده است به خصوص تغییر و تنوع و استفاده از ریتم های ادواری. در بخش ملودیک این قطعه موتیف ها و نوع انگشت گذاری نوازنده ها بیشتر حق مطلب یک اثر آذری را ادا می کند.

روایت علیزاده و معتمدی از «عشقیم گل»

بخشی از قطعات «عشقیم گل»  سال ها پیش در آلبومی با نام «سرود های آذربایجان» با صدای «نصرالله ناصح پور» منتشر شده بود. حالا اما علیزاده آن قطعات را بازسازی کرده و با تنظیم جدید و با صدای «محمد معتمدی» و «پوریا اخواص» به انتشار در آورده است. «عشقیم گل» در یک بسته ی کامل شامل یک سی دی تصویری از کنسرت گروه «هم آوایان» در اسفندماه سال ٩٢ و یک مجموعه ی صوتی است این اثر برای مخاطبان علیزاده آشناست. او بخش هایی از این مجموعه را در کنسرت هایش همراه با این دو خواننده اجرا کرده است. همان زمان می خواست از خواننده ای آذری استفاده کند؛ اما کار را به «معتمدی» سپرد که می گفت مثل یک بازیگر خوب سینماست و می تواند نقش های متفاوت را به خوبی ایفا کرده و با انواع سلیقه ها خودش را تطبیق دهد و توانایی صدایش هم بالاست: «بهتر دیدم یک خواننده فارسی زبان، قطعات آذری را اجرا کند تا از این طریق عشق خود را به آذربایجان و آذری زبانان نشان دهیم.» البته جز خود علیزاده که تباری آذری دارد، هیچ کدام از اعضای گروه از آذربایجان نیستند.
 علیزاده سال گذشته گفت که می خواهد به مناطق مختلف ایران سفر کند و به مردم آنها سوغاتی دهد. حالا به اولین وعده اش عمل کرده و «عشقیم گل» را برای آذری ها به انتشار در آورده است. خودش هم در بخش هایی از اثر، «تار آذری» نواخته و البته وقتی «تار» هم در دست گرفته، به آن لهجه ی آذری داده است. حکایت «علیزاده» با موسیقی آذری، حکایتی طولانی است: «من سال ها پیش موسیقی آذربایجان را نزد استاد سلیمی کار کرده ام و به این موسیقی تسلط دارم.»
«محمد معتمدی» دربارهی این اثر چنین توضیح می دهد: «اصولاً رسمی بین تمامی خوانندگان دنیا وجود دارد که گاهی به زبان یک قوم دیگر، آلبوم یا کنسرتی را اجرا می کنند تا مروج نوعی مهر بین اقوام مختلف باشند. این اثر برای خود من بیش از آنکه انگیزه های تکنیکی داشته باشد، بیشتر جنبه ی معنوی داشته و نوعی پیام رسانِ مهر و عشق بوده است. به خصوص اینکه در تمام سال هایی که فعالیت های هنری ام را آغاز کرده ام، همواره بهترین دوستانم و گاهی بهترین مخاطبانم آذری بوده اند.»او همچنین می گوید: «ما خواننده های آذری زبان خوبی داریم؛ اما هدف من از اجرای این کار بیشتر توجه به جنبه های اجتماعی بوده تا موسیقایی و تکنیکی؛ هرچند کنار استاد علیزاده فعالیت کردن به نوعی این جنبه های تکنیکی و موسیقایی را تضمین می کند؛ اما تأکید می کنم که تلاش داشته ام تا جنبه های اجتماعی و ملی را تقویت کنم.»

منابع: خبرگزای فارس / موسیقی ما