نرخ نان آزاد می شود؟

با شروع سال 94 و با توجه به مصوبات بودجه، از ابتدای سال جاری تب آزادپز شدن در بین نانوایی ها بالا گرفت...

با اجرای طرح آزاد سازی نانوایی ها، به تازگی رئیس اتحادیه نان های فانتزی با انتقاد از نحوه ادامه این طرح از وجود تخلفاتی در اجرای آن خبر داده است، چنانکه برخی نانوایی های دولتی، آرد های یارانه ای خود را به قیمت بالایی به نانوایی های آزادپز شده می فروشند و به دلیل رقابت ناسالمی كه در این زمینه شكل گرفته است، نانوایی های آزادپز شده در حال تعطیلی هستند.
 
در یكی از بند های بودجه سال جاری به صراحت به آزاد شدن قیمت انواع نان ها اشاره شده است و در مقابل قرار شده است كه پرداخت یارانه نان در شهر های با جمعیت كمتر از 20 هزار نفر و روستاها افزایش پیدا كند و طبق قانون در هر استان تنها 20 درصد واحد های صنفی می توانند آزاد پز شوند. حال از آنجا كه دولت در پرداخت یارانه مستقیم مشكل دارد شاید موضوع آزادپز شدن تمام نانوایی ها در هاله ای از ابهام بماند. زمانی كه حرف آزادپز شدن نانوایی ها به سر زبان ها افتاد، افزایش كیفیت بر قیمت چیره شد و مردم هم با این امر موافق بودند كه در صورت رشد كیفی و كاهش ضایعات نان حاضرند بهای بیشتری را بپردازند ولی اكنون با وجود قیمت هایی كه برای نان تعیین شده است، كیفیت نان برخی از نانوایی ها هیچ تغییری نكرده است و وزن چانه ها نیز كاهش یافته است. حتی اكثر مصرف كنندگان نسبت به كیفیت و اندازه نان های پخته شده نارضایتی نشان می دهند. علاوه بر این، با توجه به اینكه برخی از نانوایی ها همچنان با یارانه دولتی آرد خریداری می كنند، به دلالی و واسطه گری پرداخته و آرد دولتی را به قیمت آزاد به فروش می رسانند. همچنین نانوایی های دیگری هم كه مجوز آزادپز شدن ندارند، خودشان را آزاد پز به مردم معرفی می كنند و با دریافت آرد یارانه ای، نان را با قیمت بالا تری به فروش می رسانند!

عدم نظارت مسئولان

قرار بود دولت حدود شش ماه بعد از اجرای فاز اول آزاد سازی نان، در گام های بعدی اقدامات لازم را برای آزادسازی بقیه نانوایان انجام دهد، اما پس از آزادپز شدن 20 درصد از نانوایی های تهران، این موضوع متوقف شد. این در حالی است كه نانوایی های آزادپزشده به دلیل وجود فضای ناعادلانه در حال تعطیلی هستند. پس در این صورت یا باید همه نانوایی ها آزادپز شوند یا 20 درصدی كه آزادپز شده اند و حدود 7000 واحد صنفی را شامل می شوند، دوباره به روال سابق بازگردند. وجود واحد های صنفی آزادپز و دولتی چالش های فراوانی را برای این واحد ها و مردم به وجود آورده است. وجود چند نرخ از یك نوع نان از جمله چالش های موجود در این زمینه است، زیرا مردم به دنبال دولتی پز ها می روند و رقابت ناسالمی بین نانوایی ها به وجود آمده است.

تشدید نارضایتی از کیفیت و قیمت نان

بررسی های میدانی از برخی نانوایی های آزاد پز و یارانه ای سنتی سطح شهر تهران نشان می دهد که اقدامات دولت برای آزادپزی و افزایش قیمت نان نه تنها منجر به بهبود کیفیت و رضایت مردم از انواع نان سنتی نشده است بلکه اکنون آزادپزی برخی نانوایی ها و عرضه چند نرخی نان، سرمنشأ افزایش تخلفات قبلی در زمینه قیمت و کیفیت این قوت لایموت مردم شده و علاوه بر آن به شکل گیری تخلفات تازه دامن زده است. اغلب مشتریان در صف نانوایی ها، از حجم، کیفیت و قیمت نان های یارانه ای رضایت نداشته اما کیفیت نان آزادپز را در مقایسه با نان یارانه ای بهتر قلمداد می کنند.

آزادپز یا یارانه ای؟!

به نظر می رسد آزادپزی نان نیز نه تنها قادر به رفع مشکلات و کاهش گلایه های مردم از کیفیت و قیمت نان نبوده، بلکه زمینه شکل گیری تخلفات بیشتر در بازار نان را فراهم کرده است چرا که این نانوایی ها فارغ از هرگونه نظارت، نان را به نرخ روز و با کمیت و کیفیت دلخواه به مردم عرضه می کنند. انتظار آن بود که کیفیت و حجم نان در نانوایی های آزادپز با رشد دوبرابری قیمت ها بهبود یابد اما اکنون نه تنها این افزایش قیمت منجر به بهبود کیفیت نان نشده بلکه به دلیل آزادپزی تعداد اندکی از نانوایی ها، هنوز خبری از شکل گیری رقابت در بازار نان سنتی برای افزایش قدرت انتخاب مشتریان نیست.
همچنین برخی نانوایان آزادپز نه تنها با افزودن کنجد، نرخ نان را افزایش داده اند بلکه با عرضه فقط یک نوع خاص نان(کنجدی) قدرت انتخاب را از مشتریان سلب کرده اند. از سوی دیگر برخلاف گفته مسئولان که آزادپزی نانوایی ها در مناطق مختلف کشور، شهرها و روستاها با درنظر گرفتن تعداد و نحوه پراکندگی نانوایی ها و قدرت خرید اقشار مختلف صورت خواهد گرفت، اکنون در برخی مناطق شهر تهران اغلب نانوایی ها آزادپز شده اند به نحوی که در محلاتی با چند هزار نفر جمعیت که دارای یک واحد نانوایی سنگکی، تافتون و بربری هستند، این نانوایی ها نیز آزاد پز شده اند. همچنین درحالی که به گفته مسئولان مقرر شده بود تا نانوایی های آزادپز با نصب پارچه نوشته مشخص شوند، در برخی از این نانوایی ها خبری از درج این مشخصات نیست.

دود نانوایی ها در چشم مردم

چهره این طرح اگرچه در ابتدا جذاب جلوه می كرد، اما به تدریج همانند دیگر بخش ها و نهاد های اقتصادی، برخی سودجویی ها و رانت ها در بخش آرد و نان نیز موجب شد تا اجرای آن نیمه تمام مانده و دولت اتمام این طرح را به زمان دیگری موكول كند. وجود رانت ها و سوءاستفاده ها در این بخش مانع از اجرای درست این طرح شد كه دولت برای مبارزه با این امر بهتر است پا پیش نكشد و با برنامه ریزی صحیح به ادامه آن مُصر باشد. اما به نظر می رسد دولت از اجرای این طرح عقب نشینی كرده است. چرا كه قرار بود تا پایان خرداد سال جاری ۶۰ درصد نانوایی های كشور آزادپز شوند، اما هنوز این موضوع اجرایی نشده است. در این زمینه مسئولان اتحادیه نانوایان سنگك تهران نیز از سنگ اندازی در اجرای طرح آزادپز شدن نانوایی ها هم سخن به میان آورده اند و معتقدند كه برای اجرای بهتر این طرح راه های دیگری وجود داشته كه با وجود ارائه آن از سوی این اتحادیه به معاون وزیر صنعت هنوز اتفاق خاصی در زمینه بررسی آن نیفتاده است. البته باید اشاره داشت كه بنا به اتفاقات رخ داده در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، دولت كنونی با احتیاط بیشتری گام بر می دارد كه خسارت های آن زمان تكرار نشود. چرا كه دولت دهم در یك مقطع زمانی ناگهان یارانه نان را حذف كرد و قیمت ها را افزایش داد. اما در شرایطی كه قیمت آرد به دو برابر افزایش یافت، از سال دوم هدفمندی یارانه ها اقدام به پرداخت مجدد یارانه به نان كرد. حال دولت یازدهم با وجود تجربه گذشته درباره افزایش قیمت نان بازهم به افزایش قیمت نان با هدف بهبود كیفیت اقدام كرده است اما سعی دارد محتاطانه تر عمل كند. دولت همزمان به نانوایی ها این اجازه را داد كه به سمت آزادپز شدن حركت كرده و در فاز اول اجرای این طرح دولت با آزادپز كردن ۲۰ درصد از نانوایی های سراسر كشور موافقت كرد. هر چند كه هدف دولت از اصلاح قیمت نان و آزادپز كردن نانوایی ها كمتر كردن دورریز نان بود اما این سكه یك روی دیگر نیز داشت كه امروزه شاهد آن هستیم و عده ای زیادی از نان پز ها از این موقعیت سوءاستفاده كرده و فقط قیمت را افزایش دادند و همانند اكثر سیاست ها و برنامه های اقتصادی دود مشكلات صرفا به چشم مردم و مصرف كننده رفت.

منابع : آرمان / خانه ملت