به موازات این تغییرات، غدد فوق کلیوی نیز هورمون‌های آندروژن تولید می‌کنند که در بروز موهای زاید زیر شکم و زیر بغل و همچنین تغییرات پوستی نقش دارند.

این تغییرات و رسیدن به مرحله‌ی بلوغ در پسرها معمولا و به طور طبیعی از 12 سالگی و در دخترها از 11 سالگی بروز می‌کند. اما زمانیکه علائم بلوغ زودتر از این سنین بروز کنند، صحبت از بلوغ زودرس به میان می‌آید که تبعات خود را دارد.

در این مطلب قصد داریم در خصوص این پدیده، علل و عوامل و اثرات آن روی سلامتی بیشتر صحبت کنیم.

بلوغ زودرس چیست؟

زمانی صبحت از بلوغ زودرس به میان می‌آید که مکانیسم بلوغ پیش از سن طبیعی و نرمال آن کلید بخورد. به این معنی که علائم بلوغ در پسرها قبل از 9 سالگی و در دخترها قبل از 8 سالگی بروز کند.

در صورت بلوغ جنسی زودرس، ویژگی‌های جنسی با سرعت بیش از حد طبیعی رشد کرده و دچار تحول می‌شود. معمولا بلوغ زودرس در دخترها رواج بیشتری دارد، به طوری که قبل از سن 8 سالگی پستان ها شروع به رشد می‌کنند.

بلوغ زودرس چگونه خود را نشان می‌دهد؟

در بلوغ زودرس معمولا رشد جسمی در ابتدا با سرعت بیشتری رخ می‌دهد و سپس زمانی که علائم ظهور می‌کند متوقف می‌شود.

در دخترها معمولا جوانه زدن زودهنگام پستان ها، بروز زودهنگام موهای زاید ناحیه‌ی تناسلی و شروع اولین پریودهای ماهانه مشاهده می‌شود. در پسرها نیز تغییراتی مانند حجیم شدن اندام های تناسلی، تغییر صدا، بروز اولین نعوظ ها و غیره دیده می‌شود.

بلوغ زودرس همچنین با تغییراتی در کیفیت پوست (چرب تر شدن پوست)، تغییرات رفتاری مانند افزایش اشتها و  تغییراتی در خلق و خوی بروز می‌کند.

علل و عوامل بلوغ زودرس چیست؟

بلوغ زودرس منشا هورمونی دارد. تحریکات زیاد هورمونی یا به یکباره از طریق مغز و یا از طریق اندام های تناسلی دستور می گیرند. در دخترها بلوغ زودرس، معمولا بلوغ ایدیوپاتیک (به معنی علت ناشناخته) محسوب می‌شود، چون هیچ دلیل روشنی برای آن یافته نمی‌شود.

علاوه بر این امکان دارد بلوغ زودرس نتیجه برخی شرایط یا بیماری‌هایی مانند مننژیت، آنسفالیت (التهاب مغز)، آبسه‌ی مغزی، آسیب های تروماتیک مغزی ، هیدروسفالی، ناهنجاری، بیماری‌های عروقی، وجود بلوغ زودرس در خانواده باشد. تومورهای داخل جمجمه ای، تومور تخمدانی یا تومورهای موجود در بیضه ها نیز می توانند منشا تولید هورمون بیش از اندازه بوده و باعث افزایش احتمال بلوغ زودرس شوند.

اضافه وزن: اولین مظنون در دختران

امروزه در بین دختران، اضافه وزن را اولین عامل بروز بلوغ زودهنگام می دانند، بخصوص اینکه از سن 3 تا 4 سالگی این اضافه وزن وجود داشته باشد. در بین کودکان، اضافه وزن و چاقی معمولا به مصرف زیاد شیرینی جات مربوط می‌شود.

مختل کننده های آندوکرین محیطی

برخی ترکیبات و مواد محیطی نیز عامل ایجاد اختلال در سیستم هورمونی محسوب می‌شود. این ترکیبات مختل کننده های آندوکرین (غدد درون ریز) نامیده می‌شوند و شامل فیتواستروژن ها ( ایزوفلاوون ها، لیگنان ها، میکرواستروژن ها) و زئواستروژن ها (بیسفنول آ، دیوکسین ها، کادمیوم، سرب، جیوه، فتالات ها، استایرن ها) هستند.

زئواستروژن ها معمولا در محصولات صنعتی مانند بطری‌های پلاستیکی، اسااب بازی‌ها، بسته بندی مواد غذایی، محصولات آرایشی، آفت کش ها،آلاینده های صنعتی و غیره وجود دارد. کپسول های دارویی، آب های مانده و رودخانه ها نیز حاوی این ترکیبات هستند.

فیتواستروژن ها نیز در مواد غذایی یافت می‌شوند. برخی مواد غذایی مانند سویا، نخود، گندم، ذرت، جو، بروکسل، غلات و غیره نیز حاوی فیتواستروژن ها هستند.

درمان‌های هورمونی مانند قرص های ضدبارداری و درمان‌های جایگزین هورمونی (مثلا در یائسگی) را نیز عامل مختل کننده های آندوکرین می دانند. توجه داشته باشید این ترکیبات نه تنها سیستم هورمونی را به هم می زنند، بلکه عاملی برای چاقی مفرط، سرطان سینه، سرطان بیضه و ناهنجاری‌های ارگان های جنسی در پسرها محسوب می‌شوند.

آزمایش های لازم در صورت بلوغ زودرس

هدف آزمایشات صرفا تایید وجود بلوغ زودرس نیست، بلکه روشی برای تشخیص عوامل آن نیز محسوب می‌شود. رادیوگرافی از مچ دست چپ برای تعیین سن استخوانی و تایید بلوغ زودرس انجام می‌شود. معمولا سن استخوانی در شروع بلوغ بین 11 تا 13 سال است.

ام آر آی برای بررسی وضعیت هیپوفیز، سونوگرافی تخمدان ها، سونوگرافی از بیضه ها و غدد فوق کلیوی نیز برای بررسی عوامل بلوغ زودرس انجام می‌شود. علاوه بر این، تعیین میزان هورمون‌ها نیز کاربردی است. در پسرها نیز تغییرات تستوسترون بررسی می‌شود.

خطرات بلوغ زودرس

بلوغ زودرس در اکثر موارد نقطه‌ی توقف رشد است. بنابراین با کاهش اندازه استخوان‌ها و کوتاهی قد همراه است. کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند، مدت زمان بیشتری در معرض اثرات هورمون‌های قرار می گیرند. بنابراین خطر بروز سرطان های وابسته به هورمون دور از ذهن نیست.

در حالت کلی، کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند، با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد، چون بلوغ روی شرایط روانی آنها نیز تاثیر منفی دارد.

درمان‌های بلوغ زودرس

درمان‌های بلوغ زودرس شامل روش های درمانی برای ممانعت از بروز علائم بلوغ است تا کودک به طور طبیعی تری از نظر جسمی و روح رشد کند. این درمان‌ها به سن و سال، شروع بروز علائم و تغییرات آنها بستگی دارد. متخصص اطفال بیشترین کمک را در این زمینه ارائه می‌دهد. همچنین مراقبت های روحی روانی از کودکان نیز از اهمیت بالایی بر خوردار است.

روش های پیشگیری از بلوغ زودرس

مختل کننده های آندوکرین جزو متهمان ردیف اول در بروز این مشکل هستند. بنابراین لازم است که والدین تا حد امکان تماس کودکان با ترکیبات شیمیایی محیطی را کاهش دهند. علاوه بر این لازم است که وزن کودک در طول دوره‌ی رشد به دقت تحت نظر گرفته شود.

کودکان را تشویق به فعالیت و ورزش کنید تا از بروز اضافه وزن پیشگیری شود. بهتر است توصیه های لازم برای تغییر محیط و سبک زندگی کودکان را از متخصص اطفال جویا شوید.

به عقیده‌ی متخصصان آگاهی و اطلاعات والدین و همراهی خانواده در پیشگیری و مقابله با بلوغ زودرس از اهمیت بالایی برخوردار است.