غلبه دغدغه بر تکنیک

نگاهی به «پدر آن دیگری» ساخته یدالله صمدی

«پدر آن دیگری» از آن دسته فیلمهایی است که نه می توان در مزمت آن سخن گفت و نه در منقبت آن زیاد نوشت. چه که نه آنقدر بد و غیر استاندارد است که بخواهیم سراغی از نکات مثبت آن نگیریم و یکسره از نقاط ضعف آن گفت و نه آنقدر بی نقص است که بتوان تماما به تمجید از آن پرداخت.

مهمترین ویژگی این فیلم متعهدانه و دلسوزانه بودن آن است.یدالله صمدی کارگردان کهنه کار و کار کشته سینمای ایران این بار سراغ اقتباس از یک رمان روانشناسانه رفته است و با دستمایه قرار دادن آسیب های روانی ناشی از کج فهمی والدین در امر تربیت فرزندان، به روایت داستانش پراخته است.
این فیلم دو ویژگی بسیار شریف دارد. اول اینکه سراغ مقوله اقتباس از ادبیات رفته است. نا گفته پیداست که در سینمایی که به شدت از ناحیه کم مایه و دم دستی بودن فیلمنامه اش رنج می برد و فقر فیلمنامه به پاشنه آشیل آن بدل شده ، شاید نزدیک ترین و قابل دسترس ترین راه برای سربرآوردن سینمایی بهتر، پناه بردن به ادبیات و اعتماد کردن به قابلیت های ادبی داخل باشد.
سالهاست که مقوله اقتباس در سینمای ایران به امری فراموش شده بدل گشته و به جز چند مورد ، کمتر فیلمساز یا فیلمنامه نویسی سراغ اقتباس از ادبیات رفته است. یدالله صمدی برای نوشتن فیلمنامه «پدر آن دیگری» سراغ رمانی به همین نام رفته است و خب به گواه نویسنده اثر اقتباس قابل قبولی از کار داشته است. از سوی دیگر باید گفت در دل سینمای باری به هر جهت و کمتر دغدغه مند و بیشتر فایده محور ، «پدر آن دیگری» سینمای مسئولانه و دغدغه مند را نمایندگی می کند. صمدی با دست گذاشتن روی مسئله آسیب های رفتاری و شناختی و نتایج دلخراشی که می تواند رد پی داشته باشد، اثری را خلق کرده که حتما و قطعا باعث آگاهی و درک بهتر مخاطب از موضوع روان و تربیت فرزند می شود.

داستان چند خطی فیلم از این قرار است که مریم(هنگامه قاضیانی) و ناصر(حسین یاری) پدر سه فرزند هستند و زندگی روزمره خودشان را سپری می کنند.شهاب پسر کوچک آنها که در آستانه ورود به مقطع ابتدایی است، تاکنون لب به سخن باز نکرده است. ناصر از این رویه ناراضی است و به دلیل عدم تکلم شهاب، میان او دیگر فرزندانش تمایز قائل می شود. مادر شهاب اما سوی دیگر این آونگ را نمایندگی می کند و تمام قد در حمایت از رفتارهای شهاب گام بر می دارد. شهاب که در این میان پادر هواست خشم در حمایت از مادر قدم بر می دارد و از پدرش خشم بسیاری به دل گرفته است و ... . ناگفته پیداست که سینما به عنوان محبوبت ترین و پر مخاطب ترین مدیوم هنری این روزها به چیزی بیش از یک هنر و سرگرمی تبدیل شده است. این روزها سینما به عنوان یکی از مهمترین و اصیل ترین رسانه های تثبیت شده برای انتقال معنا و جهت دهی ذهنی به مخاطبان شناسایی می شود.
یدالله صمدی در «پدر آن دیگری» روی مسئله بسیار مهمی تحت عنوان شیوه مواجهه با فرزندان و مسئله تربیت دست گذاشته است. نکته اما آنجاست که قحطی پرداختن به موضوعاتی از این دست در سینمای ایران کار را به جایی رسانده که مخاطب به حداقل ها رضایت دهد. مراد آن است که متاسفانه آثاری که سراغ این جنس موضوعات در سالهای اخیر رفته اند، توان رسیدن به فرم درست و حساب شده در مرحله نگارش فیلمنامه و اجرای آن را نداشته اند، یا حداقل به سیاق مدل «پدر آن دیگری» جانب معنا و محتوا به ویژگی های فنی روایی و کارگردانی چربیده است.

به نظر می آید یدالله صمدی خواسته نا خواسته تمام هم غمش را صرف بیان دقیق و صریح و کم لکنت معنای محترم درون فیلمش کرده و هرآن چیزی که می توانسته از خلوص این معنا بکاهد را کنار گذاشته است. در واقع فیلم در اوج سادگی ساخته شده، سادگی ای که در برخی لحظات طعنه به شلختگی و خام دستی هم می زند.
صمدی بازی گرفتن های آن چنانی از بازیگران، دکوپاژهای چند لایه و چشم نواز، داستان گویی و پرداخت دقیق سطوح مختلف فیلمنامه و هر آنچه تحت عنوان مولفه های سینمایی قابل شمارش است را ، فرع محسوب کرده و انتقال ایده و معنایی که در ذهن داشته را به عنوان هدف اصلی قرار داده است. حال این سوال پیش می آید که مرز بین وفاداری به ایده و از کف دادن عنان قصه گویی و روایت داستان از یک سو و کارگردانی و اداره بازیگران و توجه به چهره آرایی و چیدن میزانسن صحنه و ... کجاست؟ آیا «پدر آن دیگری» توانسته این مرز را رعایت کند؟ آیا می توان با تکیه بر ایده اصلی و اصیل اثر، عطای تکنیک و فرم را به لقایش بخشید؟ و ...
فیلم در حوزه اجرا از ضعف های جدی رنج می برد.برای نمونه می توان شیوه اجرای بازیگران به طور ویژه بازی حسین یاری در این فیلم را جز کارهای ضعیف این بازیگر تلقی کرد. از سوی دیگر اجرای بازیگر خردسال فیلم که در نقش شهاب ظاهر شده است، بسیار قابل توجه است.از منظر کارگردانی و شیوه پرداخت صحنه ها و سایر ویژگی های فنی و تکنیکی فیلم حرف چندانی برای گفتن ندارد و تمام تخم مرغ هایش را در سبد موضوع و تم داستان قرار داده است.
تماشای دغدغه اصیل تصویری شده توسط کارگردان کهنه کار سینمای ایران روی پرده ، تجربه ای است که جدای از کارکرد سینمایی، می تواند موجبات رفتار روانشناختی سالم تر مخاطب را پس از تماشای فیلم را فراهم آورد.
فیلم در کنار تمام نقاط قوت و ضعف متکثر و متعددی که دارد ، واجد یک ویژگی بسیار مهم و جدی است و آن دغدغه مند بودن و دست گذاشتن روی یکی از مسائل مهم و سرنوشت ساز تربیتی و رفتاری در حوزه رفتارهای اجتماعی است.اهمیت این موضع به اندازه ای است که میتوان با تکیه بر ماهیت آموزشی آن، تماشای آن را برای تمام افراد به ویژه خانواده ها ضروری دانست.

شناسنامه فیلم

تهیه کننده و کارگردان: یدالله صمدی
نویسنده: یدالله صمدی، حسین مهکام
بازیگران: حسین یاری، هنگامه قاضیانی، بنفشه صمدی، مریم سعادت، افشین نخعی، رامونا شاه، سعید کریمی، اکبر عبدی، جمشید مشایخی، ثریا قاسمی، فریده سپاه منصور، شمسی فضل الهی، محمد ابهری، مهدیار عزیزی، پارسا مشیری، سینا محمدی فر، آروند کریمی
خلاصه داستان: داستان این فیلم سینمایی درباره جوانی به نام شهاب است که در بیستمین سالروز تولدش با دیدن عکس هایی از دوران کودکی، خاطرات آن روزها را از نظر می گذراند. او در دوران کودکی برای مقابله با بی توجهی خانواده و سرکوفت های پدرش مبنی بر این که خنگ است تصمیم می گیرد صحبت نکند. از همین روز تا سن مدرسه همگان گمان می بردند که شهاب خنگ و عقب افتاده است و قادر به تکلم نیست تا اینکه روزی مادربزرگ پی به راز شهاب می برد.