خودتشخیصیهای اشتباه بیماریها
هدی بانکی - بخش سلامت تبیان
برنامههای پزشکی تلویزیون را می بینید و یا مقالههایی را می خوانید که ببینید چه وجه اشتراکی بین مشکل شما و این گفتهها وجود دارد و بفهمید چه چیزی بیمارتان کرده است. یک بالا و پایین کردن سریع در یک وبسایت پزشکی هم تئوری شما را تائید میکند:" نوشته نفخ و احساس خستگی! دقیقا همین مشکلی که من دارم!"
پژوهشی نشان داد 35 درصد از بزرگسالان از وب سایت ها و یا نظر دیگران برای تشخیص مشکل شان استفاده میکنند، اما نتیجه گیری براساس چند علامت نامشخص میتواند درمان درست را به تاخیر انداخته و موجب ایجاد ترسی بیخود شود. مثلا احساس خستگی، میتواند علامت هر چیزی باشد، مثلا تا دیروقت بیدار ماندن و در اینترنت سرچ کردن!
هر نگرانی مزمنی باید شما را مستقیما به یک پزشک واقعی ارجاع دهد. دراین فاصله برای این که خیال تان را راحت کنیم، از کارشناسان خواستیم چند حقیقت مهم را درباره بیماریهایی که افراد اغلب فکر میکنند دارند اما معمولا ندارند، بیان کنند.
خود تشخیصی: پدیده رینود
چرا به آن مشکوک هستید: " وقتی در زمستان بیرون هستم، دست هایم یخ زده و بی حس می شوند."
علت آن چه میتواند باشد: بی حسی ممکن است یکی از اثرات جانبی دارویی باشد که مصرف میکنید. داروهای خاصی مانند مهارکنندههای بتا میتوانند موجب انقباض رگ های خونی شوند، همین طور سیگار کشیدن. احتمال دیگری هم که وجود دارد سندرم تونل کارپال، که اعصاب مچ دست را تحت تاثیر قرار می دهد؛ اگر زیاد تایپ میکنید و یا از ابزاری که ارتعاش دارند استفاده میکنید، سندرم تونل کارپال را به عنوان یکی از مخاطرات شغلی مورد بررسی قرار دهید.
اگر واقعا بیماری رینود داشته باشید، دست های تان باید سفید شده و یا حتی کبود شوند و حسی نداشته باشید؛ و با برگشت جریان خون، دست ها شروع به مورمورشدن کرده و یا تیر می کشند. این بیماری که مربوط به گردش خون است، زمانی رخ میدهد که عضلات اطراف رگ ها در انگشتان دست تان (و گاهی در انگشتان پا) جریان خون را محدود میکنند. بیماری ناراحت کننده ای است، اما معمولا بی خطر است.
پوشیدن دست کشهای ضخیم؛ مخصوصا در روزهای بسیار سرد میتواند مفید باشد. اما اگر با درد مفاصل هم مواجه هستید، در بافت پوست تغییراتی مشاهده میکنید، احساس خستگی یا ریزش مو دارید، به پزشک مراجعه نمایید.
خود تشخیصی: اختلال وسواس فکری یا عملی(OCD)
چرا به آن مشکوک هستید: " معتاد به شستن دست هایم هستم و ساعت ها برای مرتب کردن کمدم وقت صرف میکنم."
علت آن چه میتواند باشد: اگر به شوخی خودتان را کسی خطاب میکنید که فوبیای میکروب دارد و یا به طور غیرعادی تمایل به مرتب کردن وسایل دارید، بعید است که اختلال حادی داشته باشید. تقریبا همه ما تا درجات خفیفی از وسواس را داریم. افرادی که اختلال وسواس فکری یا عملی ندارند، مایلند این جنبه از خودشان را دوست داشته باشند و حتی تقویتش هم میکنند.
اختلال وسواس فکری یا عملی واقعی، بسیار فراتر از یک تمایل برای تمیز نگه داشتن خانه و دست ها می باشد. افراد دارای این اختلال، خودشان را درگیر افکار وسواسی ناخواسته و مکرر میکنند و به انجام کارهای غیرارادی و تکراری می پردازند که تنها برای یک مدت کوتاه و موقتا اضطراب شان را تسکین می دهد.
با وسواس تمیزکاری میکنند، مدام قفل در را چک میکنند، یا شکاف های پیاده رو را می شمارند. بعضی ها هم یک ساعت یا یک روز را در رفتارها یا تفکرات وسواسی می گذرانند. در برخی دیگر هم این بیماری زندگی شان را کاملا فلج میکند.
خود تشخیصی: روزاسه
چرا به آن مشکوک هستید: " وقتی ورزش میکنم، فورا گُر گرفته و صورتم قرمز می شود."
علت چه میتواند باشد: هر چند روزاسه بسیار شایع است، اما هر کسی که این علائم را داشت این بیماری را ندارد. بیماریهای فراوان دیگری مانند آکنه و جوش، و درماتیت تماسی میتوانند علائم مشابهی داشته باشند. قرمزی و حساسیت پوست میتواند نتیجه استفاده افراطی از یک محصول باشد. بیماران زیادی هستند که دلیل قرمزی پوست شان، مراقبت وسواسی از پوست می باشد، مانند زیاد سابیدن پوست.
اگر شما واقعا روزاسه داشته باشید، مثل جوش، دانههای سرسفید یا سر سیاه نخواهید دید و مثل درماتیت پوستی، خارش شدید نخواهی داشت. روزاسه معمولا با برافروخته شدن یا قرمزی در بخش مرکزی صورت شروع شده و به مرور ممکن است پارگی های مویرگی در سطح پوست ظاهر شوند.
برافروختگی و قرمزی ناشی از روزاسه اغلب با تغییرات دما، هیجانات خاص، و خوردن غذاهای پرادویه و یا نوشیدن الکل ایجاد می شود. هنوز هم مطمئن نیستید که بیماری شما روزاسه است یا نه؟ تمیزکننده صورت تان را عوض کرده و از نوع ملایم و بدون بوی آن استفاده کنید که مرطوب کننده هم باشد، و محصولات ضدچروک حاوی رتینوئید را کنار بگذارید. اگر فایده ای نداشت، باید با پزشک متخصص پوست مشورت کنید.
خود تشخیصی: میگرن
چرا به آن مشکوک هستید: " سردردهای وحشتناکی دارم."
علت چه میتواند باشد: اگر تمام سرتان ضربان دارد، احتمالا این یک سردرد عصبی است. انگار سرتان در حال بهم فشرده شدن است.
میگرن معمولا تنها یک طرف سر را تحت تاثیر قرار داده و موجب درد شدید و نبض دار می شود که انجام کارهای روزانه را سخت میکند. حملات میگرن ممکن است همراه با اختلال دید، حالت دل آشوبه، استفراغ، سرگیجه و حساسیت زیاد به صدا، نور، تماس و بو باشند. برخی افراد مبتلا به میگرن، یک یا دو روز پیش از وقوع یک حمله میگرنی، کوفتگی یا گرفتگی گردن و یا میل شدید به غذا را تجربه میکنند.
چه واقعا میگرن داشته باشید و چه نه، شکی نیست که سردردهای بد و وحشتناک میتوانند سلامتی تان را مختل کنند. برای ریشه یابی این مشکل، پیشنهاد میکنیم یک دفتر یادداشت برای سردردهای تان داشته باشید.
عوامل بروز سردرد میتواند تغییرات هورمونی (مانند نزدیک شدن به زمان عادت ماهیانه)، ورزش و یا کمبود خواب باشد. غذا هم در این مورد نقش دارد: شکلات و پنیر پرورده میتوانند برانگیزنده میگرن باشند.
اگر تکرار سردردهای تان بیشتر شد و یا شدتش افزایش یافت، به پزشک مراجعه کنید تا شاید دارو تجویز کرده و یا توصیه خاصی برای تان داشته باشد.
خود تشخیصی: عدم تحمل گلوتن ( بیماری سلیاک)
چرا به آن مشکوک هستید: " وقتی مقدار زیادی نان و پاستا می خورم، احساس نفخ میکنم."
علت چه میتواند باشد: رژیم غذایی بدون گلوتن بسیار مُد شده است، اما آیا واقعا این پروتئین (موجود در گندم، دانه چاودار و جو) بیمارتان کرده است؟
تنها یک درصد از مردم از بیماری سلیاک رنج می برند، که یک بیماری خودایمنی بوده و هضم گلوتن را غیرممکن میکند. سلیاک اگر درمان نشود، میتواند منجر به کاهش وزن شدید، کمبود ویتامین و درد مزمن گردد. سلیاک یک بیماری بسیار جدی و خطرناک است که به مخاط روده آسیب زده و موجب کم خونی می شود.
با این که فقط یک نفر از هر 133 آمریکایی سلیاک دارند، اما بیشتر از ده برابر این تعداد از نان، محصولات برشته، کراکرها و سویا سس به خاطر گلوتنی که دارند پرهیز میکنند، چون فکر میکنند به گلوتن حساسیت دارند. تحقیقی جدید که در نشریه Digestion منتشر شده نشان می دهد 86 درصد از افرادی که باور دارند حساسیت گلوتنی دارند، در واقع میتوانند تحملش کنند و مشکلی ندارند.
پس از کجا بدانید که پرهیز از گلوتن واقعا به نفع تان است یا صرفا این چیزی است که تصورش را در سر دارید؟
یک آزمایش خون و احتمالا اندوسکوپی میتواند مشخص کند که سلیاک دارید یا نه. تشخیص عدم تحمل گلوتن برای شما کار راحتی نیست، بنابراین پزشک و یا متخصص تغذیه میتواند به شما در شناسایی دقیق آن کمک کنند. اگر با نخوردن گندم کلا احساس بهتری دارید، پیگیری اش کنید.
فقط بدانید که محصولات بدون گلوتن، خواص بیشتری ندارند و در کاهش وزن هم به شما کمکی نمیکنند. بعضی از رژیمهای غذایی بدون گلوتن، کمبودهایی در فیبر، بسیاری از ویتامینها و مواد معدنی دارند، بنابراین مطمئن شوید که وعدههای غذایی تان سالم و متعادل باشند.
خود تشخیصی: شوره سر
چرا به آن مشکوک هستید: " هر سال زمستان، همه جایم پر از پوسته می شود. فقط به لباس های تیره ام نگاه کن!"
علت چه میتواند باشد: ممکن است شما فقط خشکی پوست سر داشته باشید. دلیلش هم بادهای شدید و خشک، مواد شوینده قوی، محصولات تجاری که مدام تبلیغ می شوند، و یا آبِ سخت باشد.
اگر دلیلش خشکی باشد، این پوستهها نیمه شفاف بوده و بیشتر آنها را لابلای موهای تان خواهید یافت، نه این که به پوست سرتان چسبیده باشند. شوره سر واقعی که ممکن است به دلیل رشد بیش از حد یک قارچ مضر بوجود آمده باشد، بافت ضخیمی داشته و روی تمام پوست سرتان دیده می شود، همچنین در موها و روی لباس تان. تمام سرتان احتمالا خارش خواهد داشت، نه فقط چند قسمت.
فهمیدن این که چه نوع پوسته ای دارید مهم است، زیرا عناصر موجود در شامپوهای "ضدشوره سر" مانند پریتیون زینک، میتوانند خشکی پوست سر را تشدید کنند. برای کاهش خشکی پوست سر، موهای تان را با آب ولرم بشویید نه با آب داغ و از شامپوها، ماسک ها و حالت دهندههای آب رسان استفاده کنید.
روغن درخت چای دارای خواص ضدقارچ و ضد باکتری بوده و برخی عوارض شوره سر را کاهش می دهد. همچنین بی نهایت مرطوب کننده است. 4 یا 5 فنجان روغن درخت چای را به یک فنجان آب اضافه کرده و در یک بطری اسپری ترکیب کنید. از این ترکیب دو تا سه بار در هفته به مدت 7 تا 10 روز به جای شامپو استفاده نمایید.
خود تشخیصی: کم کاری تیروئید
چرا به آن مشکوک هستید: " من همیشه خسته هستم و نمیتوانم وزن کم کنم."
علت چه میتواند باشد: افزایش وزن بی دلیل میتواند علامتی از افسردگی و یا نتیجه مصرف داروهای ضدافسردگی باشد. داروهای دیگری که میتوانند موجب اضافه وزن تان شوند، شامل مهارکنندههای بتا، داروهای ضدتشنج، و حتی بعضی از داروهای سوزش معده و میگرن است، و یا تغذیه مناسبی ندارید یا به اندازه کافی ورزش نمیکنید و برای همین احساس خستگی و کج خلقی دارید.
کم کاری تیروئید، غیر از احساس خستگی و افزایش وزن، علائم دیگری هم دارد: ممکن است موهای تان شروع به ریزش کند، به طور غیرعادی احساس سرما کنید، و یا پوست تان خشک شود، گرفتگی عضله و یا یبوست داشته باشید. خبر خوب این که تشخیص و درمان کم کاری تیروئید ساده است. کافیست از پزشک تان بخواهید برای سنجش میزان هورمون تیروئید تان یک آزمایش خون تجویز کند. اگر نتیجه نشان دهنده کم کاری تیروئید بود، پزشک برایتان داروی حاوی هورمون تیروئید (مانند لووتیروکسین) تجویز خواهد کرد.