توهم اسطوره بودن

مصاحبه رضا رشیدپور با سحر قریشی در برنامه «دید در شب» که با واکنش و حاشیه های زیادی در فضاهای مجازی و حقیقی همراه بود پرده از یک راز برداشت و آن پوشالی بودن چهره بسیاری از بازیگران تازه به دوران رسیده سینماست که بر موج بازیگردوستی مردم سوار شده و دچار خودقهرمان پنداری و سوپراستاری کاذب می شوند.

بازیگرانی که صرفا بر مبنای معیارهای فیزیکی وارد سینما شده و به واسطه هژمونی بازیگری در فضای عمومی جامعه و اعتباری که مردم برای این حرفه و اصنافش قائلند برای خویش اعتباری دست و پا می کنند. اعتباری ظاهری که منجر به اعتماد به نفس کاذب در برخی از بازیگران نونهال می شود. می گویند این پول خرد است که سر و صدا دارد و اسکانس ها بی صدا هستند. غالب حاشیه های که حول محور بازیگران در فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی و به طور کلی رسانه رخ می دهد مربوط به همین دسته از بازیگران است که در جهت اعتبارخواهی و شهرت طلبی خویش بیش از آنکه به توانایی و مهارت حرفه ای خود تکیه کنند بر ابزارهای پروپاگاندایی و تبلیغاتی تکیه کرده و از ظرفیت آنها در جهت جلوه گری بی ظرافتی خود بهره می برند! اینان همان قهرمان های حبابی هستند که با یک تلنگر و انگشت اشاره ای توخالی بودنشان و بازار گرمی هوادارانشان برملاء می شود. چهره های حبابی،هوادار دارند نه طرفدار تا مدام باد در حباب خالی آنها کرده و مانع از ترکیدن آنها شود!
اما فراتر از این اتفاق و رخدادهای مشابه که بی دانشی و کم مایگی برخی از بازیگران به ظاهر مشهور را رو می کند واقعیتی در جامعه ما وجود دارد که بازیگری بیش از یک حرفه مورد توجه و عنایت بوده و همین موجب می شود که بازیگران خود را در برج عاج جامعه تصور کنند که باید مدام بر صدر بنشینند و قدر ببینند! یک تصویر خیالی که نقش ها را با شخصیت ها اشتباه گرفته و قهرمان های سینمایی را همان قهرمان های واقعی در پرده زندگی تصور می کنند!

بازیگری و بازیگران به عنوان قدرتمندترین عنصر حرفه ای سینما در ایران از جایگاهی فراحرفه یی برخور دارند و در بستر فرهنگ صوری- بصری ما به موقعیتی هژمونیک نه تنها در سینما که در کل جامعه و سطوح مختلف اجتماعی دست یافته اند. به راستی چرا اینقدر بازیگری و بازیگران مورد توجه مخاطبان سینمایی هستند؟ قطعاً شهرت و رسانه ای شدن موجود در این حرفه نقش مهمی در این اتفاق دارد. در جهان رسانه ای امروز به قول بودریار، پدیده ها به واسطه تکنولوژی های رسانه یی به حاد واقعیت بدل می شوند و هویت مجازی آنها بیش از خود واقعیت شان، قدرت می یابد و می توانند در لایه های مختلف اجتماعی نفوذ کنند. امروزه از قدرت مجازی و تبلیغاتی بازیگران در تبلیغات های سیاسی، تجاری، برنامه سازی های تلویزیونی و موفقیت انجمن ها، نشریات و... استفاده های زیادی می شود و چه بسا موقعیت ها و فرصت های مجازی که برای یک بازیگر معروف ایجاد می شود از خود بازیگری با اهمیت تر و سودآورتر باشد. حرفه یی که در گذشته تاریخی خود همواره از وضعیت نامطلوب معیشتی رنج می برد، امروز به واسطه جایگاه رسانه یی و مجازی که پیدا کرده به عنوان یک حرفه پولساز مورد توجه جدی نسل جوان قرار گرفته است.

در واقع هنر از آنجایی که مظهر تجلی جمال و کمال هنر آفرین حقیقی بود، شأنی معنوی داشت و از عالم مادی، گریزان بود. هنرمندان شغل و حرفه یی دیگر داشتند و سقف معیشت شان بر ستون هنر استوار نبود اما در جهان مدرن هنر کارکردهای اقتصادی یافت و با تجارت آشتی کرد و خود به یکی از منابع پرسود اقتصادی بدل شد و شاید دستیابی به این جایگاه اقتصادی را بیش از همه بتوان مدیون بسط هنر توده یی به برکت رشد تکنولوژی دانست.

بازیگری در عرصه سینما و تلویزیون خود اساساً محصول جامعه و هنر مدرن است؛ هنری که ماهیت اش با تاروپودهای اقتصاد آمیخته است و با آن غریبه نیست. در واقع منزلت اجتماعی (محبوبیت)، وضعیت اقتصادی، جذابیت رسانه یی، شهرت و قدرت، هویت مجازی به بازیگری، جایگاهی ویژه در صنعت سینما داده است و به لحاظ روانشناختی نیز این قشر، کانون تجلی فرافکنی ها، همذات پنداری ها و رویاهای دست نیافته مخاطبانی هستند که مطلوب های خود را در پرده سینما جست وجو می کنند. به عبارت دیگر بازیگر خالق فرصت ها و آرزوهایی است که مخاطب در پس رویاهایش آن را می بیند اما اثر این بازی ها در نقش ها باقی نمی ماند و دست کم در ذهن مخاطبان به استعلای خویش تداوم می بخشند و در نهایت بازیگران به اسطوره های مجازی محبوبی بدل می شوند که با تکیه بر پشتوانه مردمی و افکار عمومی، هژمونی خویش را در سطوح مختلف سینما و ساحت هایی گوناگون آن بسط می دهند و از آن سود می برند. امروز اما با تمام احترام و اعتباری که برای هنر بازیگری و بازیگران قائلیم نیاز به اسطوره زدایی از این حرفه داریم و پذیرفتن این واقعیت که بازیگری نیز مثل بسیاری دیگر از حرفه ها یک شغل است و بازیگران اسطوره های فرازمینی نیستند! بازیگران هنرمندند و به دلیل همین هنر قابل احترام نه اسطوره و یا چیزی بیش از این که منجر به توهم بزرگ در خیلی از بازیگران کوچک شده است.